نسخه نویسی الکترونیک چه فوایدی برای بیماران و نظام سلامت دارد؟

_ فارس نوشت: در حال حاضر یکی از مشکلات نظام سلامت کشور استفاده از کاغذ به طور گسترده حین ارائه خدمات است. این روند ضمن غیرشفاف کردن نظام سلامت موجب تحمیل هزینه‌های زیاد به بیمار و سازمان‌های بیمه کننده شده است. برای حل این مشکل مجلس وزارت بهداشت را ملزم کرده است که به استفاده از بستر‌های الکترونیک برای ارائه‌ی خدمات روی بیاورد. با این وجود، تقریباً در حال حاضر برای انجام تمامی اقدامات ذیل نظام سلامت از کاغذ استفاده می‌شود.

نسخه نویسی الکترونیک یکی از مهمترین اقداماتی است که در چارچوب ایجاد پرونده سلامت الکترونیک باید در دستور کار قرار بگیرد. این قانون که در قوانین پنج ساله‌ی چهارم، پنجم و ششم توسعه با تأکید مورد توجه قرار گرفته است، از ابتدای دی ماه سال جاری به اجرا گذاشته شد. در همین ارتباط طی تماسی تلفنی با محمدرضا واعظ مهدوی، کارشناس اقتصاد سلامت نظرات وی را جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

شناسنامه سلامت برای همه شهروندان

واعظ مهدوی با اشاره به الزام قانونی وزارت بهداشت به منظور ایجاد شناسنامه سلامت برای شهروندان تصریح کرد: به طور کلی بحث نسخه نویسی الکترونیک و فراتر از آن حرکت به سمت به کارگیری هر چه بیشتر ابزار‌های مجازی و مکانیزاسیون در سیستم پزشکی کشور یکی از مهمترین اموری است که مدتهاست مورد توجه قرار دارد. برنامه پنجم توسعه به وزارت بهداشت تکلیف کرده است که شناسنامه سلامت برای همه شهروندان تنظیم کند. به عبارت دیگر، باید اقدامات پراکنده‌ای که در زمینهی بهداشت و درمان برای مردم انجام می‌شود، در این شناسنامه ثبت شود. این موضوع از نظر سلامتی شهروندان اهمیت دارد. چون داشتن یک تاریخچه‌ی گذشته نگر می‌تواند در مواردی همچون تداخل‌های دارویی و تشخیص‌های بیماری کمک کننده باشد. در همین ارتباط، در آموزش‌های پزشکی این موضوع به کرات به دانشجویان یادآوری می‌شود که اولین کاری که در حین معاینه باید انجام شود، گرفتن تاریخچه‌ی بیماری است. اگر این تاریخچه به صورت الکترونیک ثبت شود، قطعاً به پزشک در روند درمان کمک می‌کند.

وی افزود: نسخه نویسی الکترونیک را می‌توان بخشی از شناسنامه‌ی سلامت دانست که به نفع بیماران است و به تسهیل تشخیص بیماری و درمان منجر می‌شود.

نسخه نویسی الکترونیک به نفع نظام سلامت است

به گفته این کارشناس اقتصاد سلامت، نسخه نویسی الکترونیک به نفع نظام سلامت نیز هست. موارد بسیاری را داریم که افراد به پزشک مراجعه و دارو دریافت می‌کنند، اما وقتی می‌بینند که بهبود نیافته اند به پزشک بعدی مراجعه می‌کنند و این روند همین طور ادامه می‌یابد. این روال از یک طرف برای افراد عوارضی ایجاد می‌کند و از سوی دیگر باعث تلنبار شدن دارو‌های مختلف مصرف نشده در خانه‌های افراد می‌شود. این موضوع نیز هم به لحاظ اقتصادی به کشور صدمه می‌زند و هم به لحاظ سلامتی. زیرا ممکن است با مریض شدن افراد، اعضای خانواده اقدام به استفاده‌ی خودسرانه از دارو‌های موجود در منزل کنند. به خاطر تمامی این مشکلات، در برنامه ششم توسعه تأکید و تصریح شده است که نسخه نویسی الکترونیک باید در دستور قرار بگیرد.

کارشناس اقتصاد سلامت خاطرنشان کرد: با وجود الزام قانونی برای اجرای نسخه نویسی الکترونیک، طبیعتاً باید زیرساخت‌های آن به لحاظ نرم افزاری و سخت افزاری تا کنون فراهم می‌شد. ساختار‌های اینترنتی، خطوط ارتباطی و دیگر ملزومات این طرح باید تدارک دیده می‌شد. متاسفانه ما تأخیر در ایجاد این سازوکار‌ها را شاهد هستیم.

مسئولان اجرایی مدام از اجرای این قانون طفره می‌روند

وی ادامه داد: قانونگذار، چون مکرراً مشاهده کرده است که مسئولان اجرایی مدام از اجرای این قانون طفره می‌روند و از انجام اقدامات پیشینی مورد نیاز سر باز می‌زنند، برای اجرای آن زمان بندی اعلام کرده است. به طوری که اجرای نسخه نویسی الکترونیک از اول دی ماه ۱۴۰۰ الزامی شد. اما می‌بینیم که هنوز زیرساخت‌ها فراهم نیستند. در حالی که ایجاد این بستر‌ها کار مشکلی نیست.

واعظ مهدوی ادامه داد: مثلاً ما در زمینه‌ی بانکداری مشاهده می‌کنیم که بانک‌ها زیرساخت‌های خودشان را شکل داده اند و به استفاده از بستر‌های الکترونیک مشغول هستند. ۱۱۰، نیروی انتظامی، ثبت احوال و... هم به استفاده از اینترنت برای انجام کارهایشان روی آورده اند. حال این سوال پیش می‌آید که چرا در وزارت بهداشت استفاده از بستر‌های الکترونیک صورت نمی‌گیرد. شاید یکی از دلایلش این است که کار به کاردان سپرده نشده است. به عبارت دیگر، نیرو‌های حرفه‌ای که باید نرم افزار بنویسند و در این زمینه تخصص داشته باشند در وزارت بهداشت به کار گرفته نشده اند.

واحد‌های ارائه کننده خدمات باید به رفع نواقص بپردازند

این کارشناس اقتصاد سلامت افزود: پزشکان استعداد بالایی دارند، اما الزاماً در همه زمینه‌ها تخصص ندارند. به هر حال، لازم است که نسخه نویسی الکترونیک انجام شود. واحد‌های ارائه کننده خدمات باید به رفع نواقص بپردازند و مدیران اجرایی هم باید این مسئله را جدی بگیرند. زیرا مزایای زیادی برای مردم و نظام سلامت کشور دارد.

به گفته واعظ مهدوی، نسخه نویسی الکترونیک در بسیاری از کشور‌های دنیا انجام شده است و کار سختی نیست. به طور مثال، در سنگاپور نه تنها خدمات پزشکی در بستر‌های الکترونیک ارائه می‌شود، بلکه کارتی در اختیار افراد قرار می‌گیرد که همه‌ی چیز‌های مربوط به اشخاص در آن کارت در دسترس است. گذرنامه، شناسنامه، تسهیلات بانکی، سوابق پزشکی، بیمه و مسائل دیگر در آن قرار دارد. استونی نیز نمونه‌ی موفقی در زمینه‌ی استفاده از آی تی برای ارائه‌ی خدمات است. به طور کلی، در دنیا در نظام‌های بیمه‌ای و موارد دیگر از بستر‌های الکترونیک بهره می‌برند. وقتی این کار در بسیاری از کشور‌های جهان از جمله ترکیه انجام شده است، قطعاً در ایران هم قابل تحقق است.

واعظ مهدوی گفت: استفاده از مشوق‌ها برای سوق دادن افراد به استفاده از بستر‌های الکترونیک در بخش‌های مختلف پزشکی و غیرپزشکی هم متداول شده است. مثلاً در اپلیکیشن‌های مختلف برای کاربران تخفیف در نظر گرفته می‌شود. وزارت بهداشت هم می‌تواند از این مشوق‌ها در بخش خدمات درمانی بهره ببرد.

وی ادامه داد: واقعیت این است که بسیاری از پزشکان ما اطلاعاتشان در زمینه روش‌های درمانی و تخصصی به روز است. قطعاً در زمینه سیستم‌های مجازی و فناوری‌های الکترونیک هم می‌توانند آموزش‌های لازم را ببینند و به راحتی از بستر‌های مجازی بهره ببرند. به طور مثال، آموزش در کشور ما الان کاملاً به صورت مجازی صورت می‌گیرد. البته قطع و وصل‌های اینترنت و مسائل اینچنینی وجود دارد که باید به آن‌ها غلبه کنیم.

توصیه من به همکارانم در وزارت بهداشت این است که در ساختار‌های مدیریتی دو سوال مهم مطرح است. یکی اینکه چه باید بکنیم، اما موضوع مهمتر این است که چگونه طرح‌ها را پیاده کنیم. وزارت بهداشت باید برای جلب جامعه‌ی پزشکی برنامه ریزی داشته باشند و به روشی عمل کنند که مقاومت در برابر تصمیمات آن‌ها به حداقل برسد و افراد این تصمیمات را تصمیمات خودشان بدانند و با آن‌ها همراهی لازم را داشته باشند.