شهید نواب صفوی؛ از صف‌شکنی با غیرت دینی تا مبارزه با بی‌عدالتی و فقر

- گاهی نحوه شروع یک مسیر، درستی یا نادرستی، تداوم یا نابودی آن را نیز تعیین می‌کند. این مسیر می‌تواند مبارزه‌ای باشد که جرقه‌ای برای انقلابی شکوه‌مند باشد. اما در این میان چه بر سر قهرمانان و مبارزان می‌آید که تورق در تاریخ پر فراز و نشیبی را می‌طلبد که گاهی تو را به وجد و یا خونت را به جوش می‌آورد گاهی تو را وادار به همزاد پنداری می‌کند و گاهی آنقدر شور می‌گیری که خود را سوار بر مرکب سیر در آن زمان‌ها می‌بینی.

کم پیش می‌آید که با شنیده شدن نام نواب صفوی شور و حال مبارزاتی در ذهن‌ها نقش نبندد. نام این شهید مبارز با نام فدائیان اسلام درهم آمیخته بود و یقینا هم فدایی اسلام بود. شهید نواب صفوی الگویی شجاع، صادق و بی بنظیر برای مبارزان علیه استعمار و بی دینی، علیه ظلم، علیه فساد و علیه بسیاری از کج روی‌های آن زمان بود. بازوی کمکی نهضت‌های مبارزاتی آن زمان بود. کسی که به لباس و کسوت خود افتخار می‌کرد و داشتن آن را لطفی از جانب اسلام و ائمه اطهار سلام الله علیه می‌دانست.

 

شهید نواب نمونه بازر غیرت دینی بود و مبارزات شجاعانه و پر صلابتش شور انگیز بود. شخصیت، راه و منش او به قلب جوانان نفوذ کرده بود. بصیرت و شناخت و آگاهی خوبی از اسلام داشت و آگاهی بخشی نیز می‌کرد و صدق و صفای این شهید عالی قدر زبان زد شده بود معمار کبیر انقلاب نیز در وصف این شهید فرموده‌اند: «راه آقای نواب به قدری خالص و بی‌غل‌وغش بود که حد و مرز نداشت… و به قدری خالصانه و صادقانه بود که نیازی به گفتن من هم ندارد». علامه امینی او را ذخیره خدا برای جهان تشیع می‌دانست.

چه می‌شود که رهبر حکیم و بزرگ یک امت در وصف قهرمانی چنین شورانگیز سخن بگویند؟ «جرقه‌های انگیزش انقلاب اسلامی به وسیله‌ نواب صفوی در من به وجود آمده و هیچ شکی ندارم که اولین آتش را مرحوم نواب در دل ما روشن کرد. من شاید پانزده یا شانزده سالم بود که مرحوم «نوّاب صفوی» به مشهد آمد. مرحوم نواب صفوی برای من، خیلی جاذبه داشت و به کّلی مرا مجذوب خودش کرد. هر کسی هم که آن وقت در حدود سنین ما بود، مجذوب نوّاب صفوی می‌شد؛ از بس این آدم، پُرشور و بااخلاص، پر از صدق و صفا و ضمناً شجاع و صریح و گویا بود. من می‌توانم بگویم که آن‌جا به طور جدّی به مسائل مبارزاتی و به آنچه که به آن مبارزه سیاسی می‌گوییم، علاقه‌مند شدم... به مبارزه سیاسی به معنای حقیقی، از زمان آمدن مرحوم نوّاب علاقه‌مند شدم. بعد از آن‌که مرحوم نوّاب از مشهد رفت، زیاد طول نکشید که شهید شد. شهادت او هم غوغایی در دل‌های جوانانی که او را دیده و شناخته بودند، به وجود آورده بود».

 

در همین زمینه موسی حقانی استاد دانشگاه ورئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در گفت‌وگو با میزان به تشریح شخصیت این شهید پرداخت و گفت: شهید نواب صفوی از چهره‌های شاخص در مبارزات اسلامی کشور ما بعد از شهریور ۱۳۲۰ است. اغلب کسانی که با ایشان همسو و همراه بودند به ایمان مستحکم او در مسیر ایجاد حکومت اسلامی و اجرای قوانین اسلامی اذعان دارند.

حقانی افزود: همراهان ایشان معتقد بودند که نواب صفوی به جهت ایمانی که داشت در مبارز بسیار راسخ بود و همین تاثیر جدی بر روی افرادی که با ایشان پیمان می‌بستند گذاشته بود. افراد زیادی با ایشان در جهت مبارزه استعمار خارجی و استبداد داخلی، مبارزه با جریاناتی مثل فرقه ضاله بهائیت و تفکرات انحرافی کسروی هم‌پیمان بودند. ایمان و باور جدی به مسیری که انتخاب کرده بود شخصیت ایشان را در نظر افرادی که همراه ایشان بودند و حتی افرادی که به نحوی با ایشان مخالفت هم داشتند منحصر به فرد کرده بود.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به نفوذ عمیق ایشان اشاره کرد و ادامه داد: در برخی از منابع آمده است که فردی از طرف ارتش ماموریت یافته بود به درون تشکیلات فدائیان اسلام نفوذ کند، در خاطرات خود گفته بود که در اولین ملاقاتم با نواب صفوی آرمان‌های فدائیان اسلام را برای من تشریح کرد و از من بیعت خواست یک نفوذی در نگاهش بود که وقتی دستش را به سمت من دراز کرد من ناگزیر با ایشان دست بیعت دادم این شهید حتی روی مخالفانش هم نفوذ و تاثیر داشت.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: این نفوذ و ایمان همان غیرت دینی است که مقام معظم رهبری هم از آن یاد کرده‌اند؛ و این ویژگی در شهید نواب، شهید طهماسبی و سایر شهدای فدائیان اسلام دیده می‌شود؛ عمده این‌ها نشئت گرفته از شخصیت شهید نواب است. این گونه نفوذ در پیروان اسلام و مکتب شیعه بسیار دیده شده و رهبری نظیر شهید نواب هم تربیت شده همین مکتب است، که تمام زندگی خودش را صرف ترویج احکام اسلامی و مبارزه با فساد و ظلم می‌کند.

وی افزود: شهید نواب در مبارزه بسیار صادق بودند و این صداقت در تمام نیرو‌های فدائیان اسلام وجود داشت. شهید نواب صفوی در ابعاد گسترده‌ای چه مبارزات داخلی مانند استبداد و فساد داخلی و چه مبارزه با استعمار و نفوذ بیگانگان بسیار شجاع و بی بدیل بودند. هم به ظرفیت‌های جهان اسلام اشراف داشتند. چنانچه در زمان او دوگانه سازی تضاد منافع ملی و منافع امت اسلامی که اخیرا هم مطرح شده است نیز مطرح بود، اما ایشان با بصیرت تمام این‌ها را همسو و هم زاویه با هم می‌بینند. ایشان در حین مبارزه با شاه و تفکرات ضاله کسروی به مسئله فلسطین هم توجه داشت؛ و این یعنی جهان بینی گسترده.

حقانی به توجه ویژه شهید نواب به مسئله فلسطین اشاره کرد و اقزود: در سال‌هایی که رژیم نامشروع اسرائیل توسط صهیونیسم تاسیس شد شهید نواب جوانانی را برای مبارزه با آن‌ها فرا می‌خواند و از آن‌ها ثبت‌نام به عمل آورد که متاسفانه مانع اعزام آن‌ها شدند.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران از تلاش شهید نواب صفوی برای وحدت جهان اسلام گفت و افزود: شهید نواب در راستای ترویج مبارزه اصیل در گستره جهان اسلام در مجالس موتمر اسلامی شرکت می‌کرد. این برمی گردد به همان احساس تکلیفی که هر مسلمانی در مبارزه با طاغوت زمان استکبار زمان خودش پیش می‌گیرد. این گونه مبارزات مبانی فکری شهید نواب بود که در اجرایی کردن آن‌ها عزمی جدی و راسخ داشت. رژیم شاه هم که وابسته به انگلیس و آمریکا بود این جریان نوپا و جوان، که با جرات و شهامت پیش می‌رفت را خطر جدی برای خود می‌دانست.

حقانی ادامه داد: مسئله مبارزه با بی عدالتی و فقر در کشور و موضوع نفوذ فرهنگی غرب در ایران و مفاسد ناشی از این دو مورد را سرلوحه مبارزات خود قرار داده چنانچه شهید طهماسبی و شهید نواب در بازجویی‌های خود به این مسئله اشاره می‌کنند که ما برای مبارزه با این مفاسد قیام کردیم. این حاکی از این است که، آن‌ها تحلیل درستی از جامعه دارند و می‌دانستند که چه اتفاقی دارد می‌افتد و دست به دست هم دادند که بتوانند با یاران کم نفوذ گسترده داشته باشند.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در پایان گفت: این جوانان کمک‌های فراوانی برای نهضت‌های مبارزاتی دیگر داشتند. مثلا در جریان ملی شدن صنعت نفت اگر رزم آرا و عبدالحسین هژیر حذف نمی‌شدند شاید ملی شدن صنعت نفت در آن برهه از زمان محقق نمی‌شد. این پیروزی به خاطر صف شکنی بود که شهید نواب فدائیان اسلام در این مبارزه داشتند.

 

به هر روی شخصیت شهید نواب صفوی باید بیش از پیش شناسانده شود تا برای مسئولانی که در نظام اسلامی مسئولیت دارند یادآوری شود، جمهوری اسلامی محصول تلاش قهرمانان زیادی است و باید بیش از پیش به تحقق اهداف انقلاب که رفع مشکلات مردم است، اهتماد جدی داشته باشند.