سایه سنگین اومیکرون بر سر ایران
_ روزنامه همشهری نوشت: پس از گذشت ۲۶ روز از شناسایی نخستین مورد ابتلا به اومیکرون در ایران، سایه سنگین سویه جدید، با ثبت بیش از ۷۳۳ مورد ابتلا، در آمار‌های روزانه شیوع این بیماری در کشور، دیده شد. به‌طوری‌که پس از گذشت ۲۰ روز، شمار ابتلای روزانه کرونا به بالای ۲ هزار و ۵۰۰ نفر رسید. آخرین‌بار ۲۵ آذر بود که میزان ابتلای روزانه ۲۵۰۰ نفر ثبت شد و پس از کاهش قابل توجه در موارد ابتلا و رسیدن موارد جدید به ۷۰۱ نفر در هجدهمین روز دی، روز گذشته، ۲ هزار و ۵۳۹ بیمار جدید شناسایی شدند که به‌نظر می‌رسد، این افزایش آمار تحت‌تأثیر شیوع اومیکرون بوده است.
براساس اعلام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، اومیکرون به‌عنوان شایع‌ترین ویروس جهش یافته کووید ۱۹ در جهان و ایران شناخته می‌شود. قدرت سرایت این سویه به اندازه‌ای است که گفته می‌شود در صورت رعایت نکردن فرد مبتلا، در ۱.۵ تا ۳ روز تمام اعضای یک خانواده درگیر این ویروس می‌شوند، درحالی‌که در سویه‌های قبلی، میانگین زمان ابتلای اعضای خانواده فرد مبتلا حدود ۱۰روز بود. نگاهی به آخرین وضعیت شیوع اومیکرون در میان ۶ کشور با بالاترین درگیری کرونا هم نشان می‌دهد که ۹۶ درصد موارد جدید ابتلا به این سویه در انگلستان، ۹۲ درصد در دانمارک، ۹۱ درصد در استرالیا، ۹۱ درصد در کانادا، ۸۸ درصد در آمریکا و ۷۶ درصد موارد ابتلای جدید در فرانسه است.
وزارت بهداشت تعداد موارد ابتلا به اومیکرون در کشور را ۷۳۳ نفر اعلام کرده، اما پیام طبرسی، عضو کمیته علمی کشور مقابله با کرونای وزارت بهداشت، تأکید می‌کند که موارد ابتلا قطعا بیش از اینهاست. پیش از این نیز رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، گفته بود که کیت‌های تشخیص این سویه در کشور به اندازه کافی نیست که این موضوع بر شناسایی موارد بیشتر، تأثیرگذار است. طبرسی به ایسنا می‌گوید اگر پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشود، اومیکرون تبدیل به‌سویه غالب در کشور می‌شود: «شرایط تا ۲، ۳ هفته آینده شکننده است. یعنی قطعا افزایشی در ابتلا خواهیم داشت.» او یکی از راه‌های مهار این بیماری را تزریق دوز سوم اعلام می‌کند. متخصصان می‌گویند از جمعیت ۶۷میلیون نفری مورد انتظار برای تزریق واکسن، حدود ۶۰میلیون نفر برای دوز اول واکسینه شده‌اند، این در حالی است که سرعت تزریق هم کم شده، تا جایی که روزانه حدود ۵۰ هزار نفر، برای تزریق دوز اول اقدام می‌کنند. این موضوع برای مسئولان نظام سلامت نگران‌کننده است.
دلتا، همچنان سویه غالب
مسعود یونسیان، عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کرونای وزارت بهداشت هم روند ابتلا به کرونا در کشور را صعودی عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید: «با اینکه ۲، ۳ روز اخیر موارد ابتلا به کرونا به‌ویژه تست‌های مثبت قطعی اومیکرون در کشور روند افزایشی داشته، اما هنوز زود است بگوییم پیک جدید بیماری در کشور رخ داده است. البته تداوم این روند افزایشی قطعا هشدار ایجاد موج جدیدی بیماری در کشور خواهد بود.»
یونسیان در پاسخ به این سؤال که آیا دیر شروع شدن روند صعودی اومیکرون در کشور را می‌توان اتفاق خوبی دانست؟ توضیح می‌دهد: «این تأخیر می‌تواند اتفاق خوبی باشد، چرا که در برخی کشور‌ها سویه اومیکرون در ۳ هفته به‌سویه غالب تبدیل شد و نزدیک به ۱۰۰ درصد موارد را کرونای اومیکرون تشکیل داد. اما در ایران با وجود گزارش رسمی از ورود این واریانت به کشور در ۴ هفته گذشته، هنوز اومیکرون، جایگزین دلتا نشده است. بر این اساس هر قدر سرعت انتشار کمتر باشد، با توجه به اینکه میزان بستری آن کم است، توان و مدیریت سیستم بهداشتی در مواجهه با سویه جدید و موارد جدیدی که در آینده نیاز به بستری خواهند داشت افزایش پیدا می‌کند.»
این مسئول البته درباره دلایل کند بودن ابتلا به این بیماری در کشور هم می‌گوید: «ما به‌تازگی از پیک بزرگ دلتا در پیک پنجم خارج شده‌ایم، بخش قابل‌توجهی از مردم در پیک اخیر به کرونا مبتلا شدند و همانطور که می‌دانید این ابتلا می‌تواند برای مدت مشخص در بدن فرد ایمنی و مصونیت ایجاد کند. به‌ویژه اینکه مصونیت حاصل از ابتلا به کرونا حتی از واکسیناسیون هم قوی‌تر است. نکته دیگر اینکه واکسیناسیون در کشور دیرتر انجام شد و هنوز جمعیتی که اخیرا واکسینه شده‌اند سطح بسیار بالایی از ایمنی دارند.» او ادامه می‌دهد: «مجموع این عوامل می‌تواند کمک کند تا ما پیک خفیف‌تری در مواجهه با اومیکرون داشته باشیم. البته احتمال خطا هم در این گمانه‌زنی‌ها وجود دارد چرا که ویروس کرونا کاملا متفاوت عمل می‌کند، اما براساس منطق پیش‌بینی در مواجهه با کرونای اومیکرون همین خواهد بود.»
ضرورت افزایش بیماریابی
تأخیر در انجام واکسیناسیون، اما تنها دلیل در تأخیر شیوع اومیکرون در کشور شناخته نمی‌شود. به‌طوری‌که براساس اعلام حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در کشور‌های اروپایی تحرکات جمعیتی درون مرزی و برون مرزی بیشتر از ایران است. همچنین تردد اروپایی‌ها به آفریقا و بالعکس تردد آفریقایی‌ها به اروپا بسیار زیاد است و قابل مقایسه با ایران نیست. از سوی دیگر در آن کشور‌ها به‌دلیل واکسیناسیون انبوه و کاهش معنادار موارد ابتلا و مرگ، عادی‌سازی اجتماعات مانند اجازه ورود تماشاگر به ورزشگاه‌ها و حذف ماسک رخ داد و این عوامل به بروز شدید بیماری منجر شد. این توضیحات را سوری می‌دهد و درباره راهکار مقابله با اومیکرون با توجه به افزایش موارد ابتلا در کشور و پیشروی این بیماری در کشور‌های جهان، می‌گوید: «در اواخر سال ۲۰۲۰، زمانی که داده‌های اثربخشی نشان داد که واکسن‌ها خطر ابتلا به کووید-۱۹ را بیش از ۱۰ برابر کاهش می‌دهد، کارشناسان اعلام کردند که واکسیناسیون راهی برای پایان دادن به بیماری کرونای جدید و پاندمی این ویروس است. اما به دلایل مختلف ازجمله مسائل مرتبط با پشتیبانی و سیاسی و...، چنین مسئله‌ای هنوز محقق نشده است.»
به‌گفته این اپیدمیولوژیست، تا امروز، حدود ۶۵ درصد ایرانی‌ها و ۶۲ درصد از آمریکایی‌ها به‌طور کامل در برابر این ویروس واکسینه شده‌اند که هنوز با عدد ۹۰ درصد فاصله دارد: «هم‌اکنون با توجه به شیوع اومیکرون و توانایی آن در فرار از آنتی‌بادی، میزان موارد ابتلا در حال افزایش است، درحالی‌که در مقابل میزان اثربخشی واکسن‌ها هم کمتر شده است. اگرچه به‌نظر می‌رسد عفونت با اومیکرون خفیف‌تر از دلتا یا سویه اصلی کووید-۱۹ است، اما کشندگی آن (برای افراد واکسینه نشده) هنوز به‌طور چشمگیری بیشتر از سایر عفونت‌های تنفسی است. در آمریکا میانگین هفتگی مرگ ناشی از کووید-۱۹ نزدیک به ۱۷۰۰ نفر شده که تقریبا ۹ برابر عدد مشابه ۶ ماه پیش است. به‌نظر می‌رسد تلاش‌ها برای پیشبرد واکسن‌ها به‌عنوان راه‌حلی منحصربه‌فرد برای مقابله با همه‌گیری موفق نبوده است.»
او ادامه می‌دهد: «آمریکا اخیرا برنامه‌ای برای ارائه ۵۰۰ میلیون تست سریع رایگان به خانواده‌ها اعلام کرده و توافقی را برای ملزم کردن بیمه‌گذاران به پوشش کیت‌های خانگی انجام داده است. این اقدامات نشان‌دهنده پذیرش این واقعیت است که کرونا فعلا با ما خواهد بود. هرچند که واکسیناسیون همچنان نقش مهمی در سلامت عمومی ایفا می‌کند و از اشغال بیمارستان‌ها با بیماران مبتلا به کرونای حاد جلوگیری کرده است، اما در ایران هم با افزایش نرخ واکسیناسیون، انجام تست‌های انبوه برای مدیریت بیماری با واریانت‌های جدید ضرورت دارد.»
براساس اعلام او، رتبه ایران در انجام تست کرونا در جهان با انجام حدود ۴۳ میلیون تست (سریع و پی‌سی‌آر) ۱۱۶ است که نشان می‌دهد کشور در انجام تست کارنامه خوبی در مقایسه با بسیاری کشور‌ها نداشته است. این متخصص، در پاسخ به این سؤال که افزایش تست‌ها در کشور و بیماریابی بیشتر چه تأثیری بر موارد مثبت شناسایی شده دارد، عنوان می‌کند: «مزیت فردی اولیه تست، به‌دست آوردن مدرکی مبنی بر ابتلا و درمان‌هایی براساس نیاز در زمانی کوتاه است. البته اطلاع از منفی بودن تست هم مفید است، مثلا به‌عنوان پیش‌نیاز در سفر‌های بین‌المللی به‌کار می‌رود. هر چند مزایای اصلی تست کووید-۱۹ فردی نیست، بلکه به اطرافیان آن‌ها و عموم مردم کمک می‌کند. با جداسازی موارد مثبت، می‌توان میزان کل ویروسی که در اماکن عمومی در گردش است را کاهش داد و از شیوع بیماری کم کرد.» به‌گفته سوری، استاندارد طلایی برای تشخیص کووید-۱۹، آزمایش PCR است که می‌تواند آثار کمی از مواد ژنتیک ویروس کرونا را شناسایی کند. این نوع آزمایش تا زمانی که موارد کووید-۱۹ وجود داشته باشد مورد نیاز است.