افزایش ۱۰ میلیارد دلاری درآمدهای نفتی در شش ماهه نخست سال
_ روزنامه ایران نوشت: بانک مرکزی در نماگر اقتصادی ۶ ماه نخست امسال، گزارش می‌دهد که درآمدهای نفتی ایران در نیمه اول ۱۴۰۰ حدود ۱۰ میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. به این ترتیب که ۶ ماهه اول ۱۳۹۹ میزان درآمدهای نفتی ایران ۸ میلیارد و ۵۵۸ میلیون دلار بوده و این رقم در ۶ ماهه اول ۱۴۰۰ به ۱۸ میلیارد و ۶۷۷ میلیون دلار رسیده است. افزایش ۱۱۸ درصدی یا به تعبیری ۲.۲ برابری درآمدهای صادراتی نفت ایران درحالی رقم خورده است که مقامات کشور از بازگشت تمام این درآمدهای ارزی به کشور خبر می‌دهند.
آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در این باره روز گذشته در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «هرچند پیگیری برای رفع تحریم‌ها دستور کار جدی دولت است، اما در دولت سیزدهم تلاش برای خنثی‌سازی تحریم‌ها موکول به مذاکرات نشده، به نحوی که امروز و در همین شرایط تحریم، فروش نفت ما به قدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.»
رئیس جمهور این موضوع افزایش قابل توجه فروش نفت ایران در شرایط تحریم و همچنین بازگشت درآمد حاصل از آن را روز پنجشنبه نیز در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان عنوان کرده و گفته بود که «صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم. صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.».
اما این افزایش صادرات و درآمد ارزی مربوط به فروش نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر شده چگونه رخ داده است؟
استفاده از مدل‌های متنوع بازاریابی
محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید: «میزان فروش نفت خام و میعانات گازی در مقایسه با چند ماه گذشته یا در مقایسه با قبل از دولت سیزدهم افزایش قابل توجهی داشته و تمام مطالبات حاصل از فروش نفت و میعانات گازی را هم دریافت می‌کنیم. امروز از یک روش و یا از یک مدل بازاریابی تبعیت نمی‌کنیم. بازاریابی برای فروش نفت در جهان شمایل مختلفی به خود گرفته و ما هم می‌توانیم از اشکال مختلف بازاریابی استفاده کنیم.»، او ادامه می‌دهد: «در چند ماه اخیر ما در شرکت ملی نفت ایران فعالیت گسترده‌ای را در حوزه بازاریابی داشتیم و همین موضوع میزان فروش را افزایش داد.»
افزایش تعداد بازار‌های صادراتی.
اما علت دیگر افزایش فروش نفت ایران، احیای برخی از بازار‌های از دست رفته طی دوران تحریم بوده است. به طوری که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران توضیح می‌دهد: «در دولت سیزدهم، ما بازار‌هایی که به دلیل تحریم و یا به دلیل سیاست‌های خاصی از دست دادیم، دوباره برگردانیم. در حال حاضر نام آن‌ها را نمی‌توان گفت، اما امروز بازار نفت ایران گسترده‌تر شده است.»
استفاده از تمام ظرفیت‌ها، حتی بخش خصوصی
موضوع دیگری که در فروش نفت و بازگشت منابع حاصل از آن مؤثر بوده است، استفاده شرکت ملی نفت ایران از تمام ظرفیت‌ها، از جمله بخش خصوصی است. خجسته مهر در این باره می‌گوید که «الان بخشی از فروش نفت ما از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود. البته نفت کاملاً طبق قوانین و مقررات به فروش می‌رسد و همه چیز براساس ضوابط است و جای نگرانی نیست.»
افزایش خرید چین از ایران
ردیابی نفتکش‌ها و گزارش منابع ثانویه بازار جهانی نفت خام نشان می‌دهد که تعداد نفتکش‌هایی که نفت ایران را به چین انتقال می‌دهند، در چندماه اخیر بیشتر شده است و این موضوع از افزایش صادرات نفت ایران به چین حکایت دارد. در روز‌های اخیر، خبرگزاری بلومبرگ از افزایش ۵۳ درصدی صادرات نفت ایران و ونزوئلا به چین طی سال گذشته میلادی خبر داد و نوشت که چندماهی است پالایشگاه‌های مستقل و کوچک چینی حجم نفت بیشتری را از این دو کشور خریداری می‌کنند.
بر اساس آمار‌های شرکت اطلاعات کالا کپلر، چین در سال گذشته میلادی روی‌هم‌رفته ۳۲۴ میلیون بشکه نفت (معادل حدود ۸۸۷ هزار بشکه در روز) از ایران و ونزوئلا خریداری کرده که ۵۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. تخمین شرکت کپلر این است که ایران در سال ۲۰۲۱ دو برابر سال ۲۰۲۰ نفت صادر کرده و چین بزرگترین خریدار نفت ایران در این دوره بوده است.
افزایش کشش بازار برای خرید نفت ایران
اگرچه ایران تحت تحریم نفتی و بانکی امریکاست، اما شرایط عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت خام به شکلی است که امروز کشور‌ها برای تأمین انرژی مورد نیاز خود و همین طور مقابله با قیمت‌های بالای نفت حاضرند تحریم‌های نفتی ایران را نادیده بگیرند و حتی امروز امریکا هم برای کاهش تحریم نفتی ایران تحت فشار است. این سیگنال‌های قیمتی و ساختاری بازار نفت به موفقیت اقدامات ایران در زمینه بازاریابی کمک کرده است. روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش، قیمت هر بشکه نفت خام شاخص برنت ۸۵ دلار و ۷۰ سنت بود که تقریباً قله قیمت نفت طی ۸ سال اخیر محسوب می‌شود. همین مسأله نیز در رشد درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت مؤثر بوده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مهم‌ترین عوامل افزایش تولید و صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر، تعامل با مشتریان خارجی، وجود فضای جدید در مذاکرات و نیاز بازار بوده، می‌گوید: «با بازاریابی‌های گسترده در دولت سیزدهم، علاوه بر مشتریان سنتی، مشتریان جدیدی به خریداران نفت ایران اضافه شدند.»
«حسن مرادی» در گفت‌وگو با ایرنا ادامه می‌دهد: «گشایش‌هایی در زمینه دریافت پول صادرات نفت اتفاق افتاده که تهاتر نیز به افزایش درآمد صادرات نفت کمک کرده است.»
در همین حال، «آلبرت بغزیان» کارشناس اقتصادی می‌گوید: «افزایش حجم کالا در کشور و تأمین کالا‌های اساسی یکی از نشانه‌های افزایش صادرات نفت است.»
جهانبخش امینی، کارشناس انرژی نیز درباره برنامه افزایش بیشتر صادرات نفت کشور به ایسنا می‌گوید: «دولت برنامه‌هایی را برای افزایش تولید و فروش نفت در دستور کار دارد و گویا در این زمینه اقداماتی انجام شده که اگر بتوانند درآمد آن را نیز به کشور برگردانند کار ارزشمندی است. ایران می‌تواند تولید خود را افزایش دهد.»
محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک- هم بیان می‌کند: «صحبت‌های اخیر مسئولان مبنی بر افزایش تولید نفت تا پایان سال به میزان قبل از تحریم‌ها، ممکن است مبتنی بر برنامه افزایش صادرات نفت باشد.»
به این ترتیب، به نظر می‌رسد که روند فروش نفت ایران صعودی باشد و همان طور که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید منابع این صادرات نفت نیز کاملاً دریافت شده است و مطالبه معوقی از محل فروش نفت نداریم. احمد اسدزاده، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی نیز اخیراً گفته بود: «صادرات نفت تحرک جدی پیدا کرده و ثمره آن هم این است که وزارت نفت در ۸ ماه نخست سال ۱۴۰۰ بیش از مقدار تعهدش در بودجه ارز تحویل خزانه داده است و ان‌شاءالله این روند افزایشی ادامه دار است.»