سایه روشن‌های اومیکرون؛ پیک خطرناک در راه است؟
_ روزنامه جوان نوشت: سویه اومیکرون را شاید بتوان سویه بیم و امید نامگذاری کرد. هر چند در مسری‌تر بودن بیشتر این سویه نسبت به سویه‌های آلفا و دلتا هیچ تردیدی نیست، اما برخی معتقدند اومیکرون می‌تواند آغازی بر تبدیل کرونا به یک اپیدمی فصلی همچون آنفلوآنزا باشد. در برابر این، عده‌ای هم می‌گویند ممکن است جهش‌های تازه‌ای در ویروس رخ دهد که دوباره آن را به ویروسی تهاجمی و کشنده تبدیل کند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) هم هشدار داده که نباید سویه جدید ویروس کرونا موسوم به اومیکرون را ملایم توصیف کرد؛ چراکه این ویروس در حال گرفتن جان مردم در اطراف جهان است.
برای پاسخ به سؤالات پیرامون این سویه جدید و اینکه آیا اومیکرون می‌تواند در سال جاری به عنوان اپیدمی فصلی خاتمه یابد و به چیزی شبیه آنفلوآنزا تبدیل شود، سراغ دکتر حمید‌رضا جمشیدی، دبیر سابق ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا و دکتر عاطفه عابدینی دبیر سابق کمیته علمی کشوری کووید ۱۹ رفتیم و با این دو پزشک که سابقه مسئولیت در ستاد ملی مقابله با کرونا را داشته‌اند، به گفتگو نشسته‌ایم.
با وجود اینکه سویه اومیکرون به سرعت در سراسر جهان در حال گسترش است و از سویه قبلی دلتا پیشی می‌گیرد، چند متخصص روسی و دانمارکی گفته‌اند که این بیماری همه‌گیر در سال جاری به‌عنوان اپیدمی فصلی خاتمه خواهد یافت. نظر شما در این باره چیست؟
جمشیدی: هر چند سرعت آلودگی این سویه بیشتر است، اما به دلیل اینکه شدت آن کمتر از دلتاست یک احتمال وجود دارد که اگر جهش دیگری به این ویروس اضافه نشود و اتفاق جدیدی نیفتد، در سال آینده این ویروس به یک اپیدمی فصلی همچون آنفلوآنزا تبدیل می‌شود، اما ناشناخته‌های این ویروس آنقدر زیاد است که صد در صد نمی‌توان پیش‌بینی کرد حتماً این اتفاق بیفتد، اما با شواهد موجود به نظر می‌آید این مسیر را طی کند.
نظر شما در این باره چیست؟
عابدینی: نمی‌شود این‌طور گفت. چون ممکن است جهش بعدی خیلی مسری‌تر و خطرناک‌تر باشد. این ویروس دائم در حال جهش است و قابل پیش‌بینی نیست که فکر کنیم شبیه سرماخوردگی می‌شود و حتماً چنین سرنوشتی دارد، بلکه ممکن است باز هم طغیان و جهش جدیدی ایجاد کند.
بروز جهش‌های جدیدی مثل ترکیب دلتا و اومیکرون به نام دلتاکرون یا جهش‌های دیگری که هر از چند گاه رسانه‌ای می‌شود، چقدر ممکن است موجب قوی‌تر یا ضعیف‌تر شدن ویروس کرونا شود؟
جمشیدی: هیچ چیزی از این ویروس مشخص نیست. ممکن است جهش‌های زیادی اتفاق بیفتد، اما آنچه مهم است این است که چقدر ویروس‌های جهش یافته سرعت انتشار داشته باشند. ممکن است تاکنون صد‌ها نوع جهش در ویروس اتفاق افتاده باشد، اما از آنجایی که سرعت انتشارش پایین بوده اصلاً کسی متوجه هم نشده‌است. آنچه مشکل درست می‌کند، سرعت انتشار انواع جهش یافته‌است. نکته دوم اینکه اگر میزان جهش‌ها در حدی باشد که به آن بگوییم جهش بزرگ یا جهش ماژول به گونه‌ای که کلاً الگوی بیماری را تغییر دهد، اتفاق مهمی محسوب می‌شود؛ مثلاً در حال حاضر به طور کلی الگوی اومیکرون هم به لحاظ سرعت واگیری هم علائم و هم دوره نهفتگی و هم واکسن‌گریزی آن تا حدی بیشتر از سویه‌های قبلی است.
در حال حاضر در امریکا و اروپا با وجود آنکه اومیکرون سویه غالب است. در کنار گسترش شیوع شاهد افزایش مرگ و میر هم هستیم. اگر اومیکرون کشندگی کمتری نسبت به دلتا دارد، چرا در این کشور‌ها با افزایش مرگ و میر هم مواجهیم؟
جمشیدی: آنجا اومیکرون سویه غالب است، اما اینکه دلیل شدت بیماری چیست نیاز به مطالعات آینده‌نگر دارد. شاید یکی از دلایل شدت بیماری در اروپا و امریکا این باشد که مردم در این کشور‌ها ضد واکسن هستند؛ بنابراین به‌رغم آنکه واکسن دردسترس‌شان بوده واکسن نزده‌اند. دلیل دوم اینکه مدت زمانی که از واکسیناسیون آن‌ها گذشته زیاد است، چراکه آن‌ها جزو اولین کشور‌هایی بوده‌اند که واکسیناسیون را آغاز کردند و میزان آنتی‌بادی‌های موجود در بدن آن‌ها به نقطه‌ای رسیده که کمتر باعث حفاظت می‌شود. بحث سوم اینکه درست است اومیکرون میزان مرگ و بستری کمتری دارد، اما به دلیل اینکه شدت آلودگی‌اش بسیار بالاست، عدد مطلق مرگ و بستری را بالا می‌برد.
چگونه؟
جمشیدی: درصد پایین است، اما، چون تعداد افرادی که گرفتار می‌شوند، خیلی بالا هستند می‌تواند مطلق بستری و مرگ را بالا ببرد.
پاسخ شما به چرایی بروز طغیان شدید اومیکرون در اروپا و امریکا چیست؟
عابدینی: اومیکرون به نسبت آلفا و دلتا فعلاً کشندگی بالاتری نداشته البته باید تا پایان طغیان صبر کرد. تعداد مبتلایان و مثبت‌ها خیلی زیاد است و سویه جدید بسیار مسری است، اما به هر حال بستری هم داریم و ممکن است برخی افراد سیستم ایمنی‌شان ضعیف‌تر باشد و بیماری در آن‌ها شدت بیشتری دارد.
پیش‌بینی شما برای کشور خودمان چیست و چه زمانی اومیکرون سویه غالب کشور ما خواهد شد و آیا پیک تازه‌ای همچون پیک‌های گذشته را تجربه خواهیم کرد؟
جمشیدی: طبق الگویی که در دنیا پیش می‌رود، قاعدتاً باید اواخر بهمن با موج اومیکرون مواجه شویم، اما با توجه به واکسیناسیون خوبی که انجام شده و به خصوص اگر تزریق دوز سوم واکسن بیشتر شود، امیدواریم پیک‌مان به بلندی پیکی که در اروپا و امریکا اتفاق افتاد نباشد. ما نقطه ضعفی که داریم رعایت نکردن در استفاده از ماسک است. ماسک کلیدی‌ترین نقش را بعد از واکسن در کنترل بیماری دارد و مردم هر قدر بیشتر ماسک بزنند، احتمال بروز بیماری کمتر است. ما اگر با پیک مواجه شویم برای اواخر بهمن اتفاق خواهد افتاد که اثراتش را به شکل مرگ در نیمه اسفند مشاهده خواهیم کرد.
شما وضعیت شیوع اومیکرون در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عابدینی: من فکر می‌کنم افزایش شیوع در ایران در حال رخ دادن است، اما مرگ و میر قطعاً کمتر خواهد بود، چون مردم آگاه‌تر شده‌اند و زودتر مراجعه می‌کنند و به نظر می‌رسد درگیری ریه‌ها هم کمتر است.
یعنی بحران مرداد و مرگ‌های بالای ۷۰۰ نفر را تجربه نمی‌کنیم؟
عابدینی: ان‌شاءالله که آن اتفاق نیفتد. ما تصورمان این است که تعداد بستری‌ها و مرگ‌ها کمتر خواهد بود، ولی باز هم می‌گویم کرونا برای مرگ و میر نیاز به درگیری ریه ندارد و خودش می‌تواند باعث درگیری ارگان‌های دیگر شود.
اینکه گفته می‌شود کسانی که قبلاً کرونا گرفته‌اند، بیشتر مستعد ابتلا به اومیکرون هستند، درست است؟
جمشیدی: احتمال عفونت مجدد در اومیکرون بسیار بیشتر از موارد قبلی است. در حال حاضر افرادی که برای بار دوم و بار سوم کرونا می‌گیرند، کم نیستند، اما نکته مهم و تعیین‌کننده این است افرادی که دوز سوم واکسن را زده‌اند، عمدتاً در حد یک سرماخوردگی از بیماری عبور می‌کنند.
توصیه شما به مردم برای پیشگیری از بحرانی‌شدن پیک ششم کرونا چیست؟
عابدینی: یک‌سری افراد پر خطر افراد بالای ۶۰ سال دارای بیماری‌های مزمنی نظیر دیابت، فشار خون، چاقی، افراد تحت شیمی درمانی و کسانی که دارو‌های نقص ایمنی استفاده می‌کنند، بیشتر در خطرند و ما توصیه می‌کنیم حتماً دوز سوم را تزریق کنند. رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم بسیار مهم است. درست است که واکسن خطر مرگ و میر و بستری را کم کند، اما صفر نمی‌کند و باید شیوه‌نامه‌ها را رعایت کرد. باید یادمان باشد اومیکرون بسیار مسری‌تر از سویه‌های قبلی است و این مسری‌تر بودن ممکن است آمار بستری‌ها و حتی مرگ را بالا ببرد.
آیا ممکن است تزریق دوز چهارم واکسن هم نیاز باشد؟
جمشیدی: هنوز برای پیش‌بینی نیاز به دوز چهارم زود است، اما اگر به یک اپیدمی شبیه آنفلوآنزا تبدیل شود، احتمالاً به مدت چند سال، سالی یکی، دو تزریق باید انجام گیرد.