تقویم تاریخ؛ از زلزله بم تا مرگ سی و سومین رئیس جمهور آمریکا

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (پنجم دی) به شرح زیر است:

زلزله بم

۱۸ سال پیش، در روز پنجم دی ماه سال ۱۳۸۲ هجری شمسی زلزله‌ای شدید با شدت شش و هشت دهم (۶.۸) ریشتر شهر «بم» - در جنوب ایران - و نواحی اطراف آن را لرزاند. در این زمین لرزه وحشتناک، شهر بم به حالت نیمه ویران درآمد و ۴۱ هزار نفر جان باختند. همچنین ده‌ها هزار تن از مردم منطقه مجروح و یا آواره شدند. بلافاصله پس از زلزله بم، مردم و دولت ایران، به یاری آسیب دیدگان این حادثه دلخراش شتافتند. ولی ابعاد فاجعه به قدری گسترده بود که برخی سازمان‌های بین المللی و کشور‌های دیگر نیز نیرو‌ها و کمک‌های خود را برای زلزله زدگان شهر بم، ارسال کردند. زمین لرزه بم، علاوه بر تلفات جانی، خسارات اقتصادی فراوانی نیز برجای گذاشت و در جریان آن بویژه بنای باستانی و معروف «ارگ بم» آسیب‌های زیادی دید.

درگذشت ادیب مشهور قرن هفتم

۸۳۳ سال پیش در چنین روزی، بیست و یکم جمادی الاول سال ۶۱۰ هجری قمری «برهان الدین ابوالفتح علی مطرزی»، فقیه، ادیب و لغت شناس معروف قرن هفتم هجری قمری در خوارزم - که در آن عصر جزو ایران بود - درگذشت. او در سال ۵۳۶ هجری قمری در همین شهر به دنیا آمد. مطرزی از شاگردان برجسته و جانشین جارا... زمخشری، مفسر، محدث و لغت شناس بنام آن عصر بود. مطرزی در علم نحو، شعر، لغت و دیگر علوم ادبی و دینی، مهارت و دانش بسیار داشت. وی کتاب مشهوری نیز در لغت نوشته است که «المغرب فی لغة الفقه» نام دارد. علاوه براین کتاب، اثری به نام «شرح مقامات حریری» و نیز کتب متعدد دیگری، از این لغت شناس برجای مانده است.

تولد مائوتسه تونگ، بنیانگذار مائوئیسم

۱۲۸ سال پیش، در روز بیست و ششم دسامبر سال ۱۸۹۳ میلادی «مائو تسه تونگ» (Mao Tse - tung)، رهبر و بنیانگذار چین کمونیست متولد شد. وی در سال ۱۹۲۱ به اتفاق تعدادی از همفکران خود، حزب کمونیست چین را تاسیس کرد. مائو بر حمایت دهقانان از جنبش کمونیستی تاکید می‌کرد و به همین دلیل طرفداران زیادی در روستا‌ها پیدا کرد. مائو در سال ۱۹۳۴، رهبری صد هزار نیروی حزب کمونیست را که برای احتراز از برخورد با نیرو‌های دولتی، پیاده از جنوب به طرف شمال چین درحال حرکت بودند بر عهده داشت. در جریان این راهپیمایی که یک سال به طول انجامید، بیش از ۶۰ هزار تن جان باختند. پس از جنگ جهانی دوم، کمونیست‌ها به رهبری مائو، ملی گرایان به فرماندهی «چیان کای چک» را که از حمایت غرب برخوردار بودند، شکست دادند و در سال ۱۹۴۹ تاسیس جمهوری خلق چین را اعلام کردند. مائو طی سال‌های حکومت خود توانست حکومت مرکزی مقتدری در چین به وجود آورد. البته اندیشه‌های مائو در مورد کمونیسم، با برخی نظریات مارکس و لنین متفاوت بود که به «مائوئیسم» معروف است. مائو در سال ۱۹۷۶ درگذشت.

مرگ هری ترومن، صادرکننده دستور بمباران اتمی ژاپن و بنیانگذار سازمان سیا

۴۹ سال پیش در چنین روزی، ۲۶ دسامبر ۱۹۷۲ میلادی "هری ترومن" سی و سومین رئیس جمهور آمریکا مُرد.
ترومن در ۱۸۸۴ م در ایالت میسوری به دنیا آمد. وی در ابتدا هم‏چون پدرش مزرعه دار بود، ولی پس از طی تحصیلات خود، به روزنامه ‏نگاری پرداخت سپس وارد ارتش شد و در جنگ جهانی اول به عنوان عضو گارد ملی ارتش امریکا شرکت‏ جست. ترومن پس از جنگ وارد فعالیت‏های سیاسی‏ شد و پس از کسب عنوان سناتوری، معاون و مشاور نزدیک فرانکْلین روزْوِلْت، رئیس‏ جمهور وقت‏ امریکا شد. ترومن در آوریل ۱۹۴۵ م در پی مرگ روزولت و در شرایطی که جنگ‏ جهانی ‏دوم هنوز پایان نیافته‏ بود، به عنوان رئیس‏ جمهور جدید امریکا به کاخ ‏سفید راه یافت. او با شدت بخشیدن به جنگ دوم جهانی، آلمان هیتلری را به زانو در آورد و با انداختن دو بمب‏ هسته‏ای بر شهر‌های هیروشیما و ناکازاکی، صد‌ها هزار نفر را نابود کرد و ژاپن را به تسلیم واداشت. ترومن در عرصه سیاست خارجی بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، مبتکر استراتژی دکترین ترومن بود که بر اساس آن، امریکا می‏ بایست به ملت‏هایى که تحت انقیاد فشار‌های خارجی و در واقع کمونیسم بودند و به کمک نیاز دارند، یاری رساند. به دنبال اعلام دکترین ترومن، طرح دیگری توسط جورج مارشال، وزیر امور خارجه ترومن اعلام شد که بر اساس آن، کمک‏های مالی و اقتصادی بلا عوض به حکومت‏های نیازمند را مدّنظر قرار می‏ داد، لیکن عملاً در جهت استثمار کشور‌ها و انقیاد دولت‏ها از طریق ایجاد وابستگی‏های اقتصادی و سپس سیاسی بود. ظهور و اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی، تأسیس سازمان پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو، تجزیه رسمی آلمان به دو بخش شرقی و غربی و آغاز جنگ خونین و پرتلفات سه ساله در شبه جزیره کره در کنار بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، از مهم‏ترین وقایع و رخ‏داد‌های دوران هشت ساله حکومت ترومن در امریکا بود. هم‏چنین سازمان جاسوسی امریکا، سیا، در سال ۱۹۴۷ م توسط ترومن بنیان نهاده ‏شد. هاری ‏ترومن که از سال ۱۹۴۵ م تا پایان ۱۹۵۲ م به مدت دو دوره کامل در پرحادثه ‏ترین مقطع تاریخ امپریالیسم امریکا بر این کشور حکم‏رانی کرد، سرانجام پس از عمری خشونت و آمیخته با مرگ صد‌ها هزار نفر توسط او، در ۲۶ دسامبر ۱۹۷۲ م در ۸۸ سالگی مرد.

اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی

۴۲ سال پیش درچنین روزی، بیست و ششم دسامبر سال ۱۹۷۹ میلادی ارتش سرخ شوروی با اشغال کشور افغانستان، طولانی‌ترین عملیات خود را علیه یک کشور مستقل آغاز کرد.

اشغال افغانستان، به اعتراف نسل جدید رهبران روسیه، یکی از اشتباهات بزرگ کرملین در سیاست خارجی بشمار می‌رود. حمله شوروی به افغانستان به بهانه درخواست کمک ببرک کارمل از مقامات این کشور انجام شد. کارمل یک روز بعد از این حمله، با کودتا قدرت را در افغانستان در دست گرفت. از این زمان، مجاهدین افغان با حدود ۱۳۰ هزار سرباز ارتش سرخ شوروی به مقابله برخاستند و با اینکه این ارتش شوروی از سلاح‌های پیشرفته برخوردار بود، شکست‌های سنگینی به آن وارد کردند. از طرف دیگر، آمریکا که تحکیم قدرت شوروی در افغانستان را خطری جدی برای منافع خود می‌دانست، با اقدام‌های سیاسی، اقتصادی و حتی کمک‌های نظامی به برخی از گروه‌های افغانی، به رقابت با شوروی در افغانستان پرداخت. حاصل ده سال تجاوز شوروی به افغانستان، ده‌ها هزار کشته و مجروح از مردم مسلمان این کشور بود. سرانجام مقام‌های شوروی به دلیل تغییر در سیاست خارجی این کشور و با توجه به هزینه سنگین ادامه جنگ در افغانستان، در فوریه سال ۱۹۸۹ ناگزیر به عقب نشینی از این کشور شدند.

معاهده نیرو‌های استعماری فرانسه و انگلیس در هند

۲۶۷ سال پیش در چنین روزی، ۲۶ دسامبر ۱۵۴ میلادی، معاهده مَدْرَس میان نیرو‌های استعمارگر فرانسه و انگلیس در هند بسته شد. بعد از ورود استعمار فرانسه به منطقه شبه قاره هند در اواخر قرن هفدهم میلادی، اختلافات میان این کشور و استعمار انگلستان وارد مرحله‏‌ای دیگر گردید. انگلستان که منطقه جنوب شرقی آسیا را محل فرمان‏روایى و تحت مالکیت خود می ‏دانست به دنبال راهی جهت پایان حضور فرانسه در این منطقه بود. با افزایش فشار‌های انگلستان از یک سو و ضعف مالی و کم تجربگی فرانسه در این منطقه از طرف دیگر، سرانجام "گودهو" فرمانده سپاه فرانسه در هندوستان در ۲۶ دسامبر ۱۷۵۴ م قراردادی تاریخی را به امضاء رسانید که به معاهده مَدْرَس و نیز قرارداد گودهو موسوم گردید. براساس این پیمان که در بندر مدرس هندوستان به امضاء رسید، دولت فرانسه از تمام ادعا‌ها و حقوق خود در هند صرف نظر نمود. در حقیقت امضای این قرارداد، آغازی بود که به پایان نفوذ کمپانی هند شرقیِ فرانسه در سال ۱۷۶۹ انجامید.