توزیع نامناسب یا کمبود پزشک؛ چرا سرانه پزشک در کشور کم است؟
_ روزنامه حمایت نوشت: موضوع کمبود پزشک به ویژه در مناطق محروم بحثی بوده که مدت‌هاست، مطرح بوده و در حال حاضر با توجه به پایین بودن سرانه پزشک در کشور، بررسی‌ها در این زمینه برای اجرایی کردن راهکار یا راهکار‌هایی برای رفع دغدغه مذکور در حال انجام است.
آمار‌ها نشان می‌دهد سرانه پزشک کشورمان در مقایسه با تعداد قابل توجهی از مناطق جهان عدد چندان قابل توجهی نیست، به عبارتی در شرایطی که سرانه پزشک در ایران حدود ۱۳ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر است، در بسیاری از کشور‌هایی که از نظر نظام سلامت کشور‌های پیشرفته به شمار می‌روند، این عدد حتی بالای ۳۰ یا ۴۰ پزشک است. سرانه موردنظر در ایران حتی از کشور‌های اطراف مانند تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان نیز پایین‌تر است.
همچنین باید گفت این عدد در ژاپن ۲۲ پزشک و در کوبا ۵۰ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر برآورد می‌شود. البته با استناد گزارش سازمان بهداشت جهانی باید این را هم عنوان کرد که سرانه پزشک در ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت در عراق هفت نفر، پاکستان ۱۲ نفر، سوریه ۱۳ نفر و ترکیه ۱۸ نفر است.
توزیع نامناسب یا کمبود پزشک؟
همه این موارد موجب شده تا این روز‌ها بحث کمبود پزشک در کشور مطرح شود، کمبودی که البته باید درباره آن گفت، به نظر می‌رسد بیشتر به مناطق محروم باز میگردد. به عبارتی ما در حال حاضر نه با کمبود بلکه با توزیع نامناسب پزشک مواجه هستیم که بسترساز بروز کمبود پزشک در کشور شده است، چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ توزیع پزشک در کشور بر اساس امکانات رفاهی شهر‌ها صورت گرفته است. به طوری که در شهر‌هایی که مرفه‌تر هستند، شاهد تجمع پزشکان متخصص و فوق تخصص هستیم و به نسبت، در استان‌های محروم، با کمبود متخصص و فوق تخصص مواجه هستیم.
ضمن اینکه ارزیابی‌های صورت گرفته روی ماندگاری پزشکان حکایت از این دارد که چند سال گذشته میزان ماندگاری پزشکان در مناطق محروم از ۲۴ درصد به ۱۲ درصد کاهش پیدا کرده است و پزشکان در مناطق محروم تنها هشت سال می‌مانند.
بررسی افزایش ظرفیت کنکور پزشکی در کمیته تخصصی در مجموع، اما طرح موضوع کمبود پزشک موجب شد تا صحبت‌هایی درباره افزایش ظرفیت پذیرش در کنکور برای رشته‌های پزشکی به میان آید، آنچه که البته مخالفانی نیز داشت که تا حدی شاید دلایل آن‌ها منطقی به نظر می‌رسد. این دسته از افراد معتقدند که با افزایش ظرفیت پزشکی میزان دسترسی مردم به خدمات سلامت بیشتر نخواهد شد.
به طور نمونه محمد رییس‌زاده، رییس کل سازمان نظام پزشکی تاکید دارد، با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی این مشکل برطرف نخواهد شد. با این وجود منصور کبگانیان، دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور از این موضوع خبر داده است که تعیین درصد افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی به کمیته‌ای تخصصی واگذار شده که به زودی که نتیجه تصمیم‌گیری آن‌ها در این زمینه اعلام خواهد شد.
این موارد درحالی مطرح شده است که ابوالفضل باقری‌فر، معاون آموزشی وزارت بهداشت تاکید دارد؛ طبق بررسی کارشناسی باید تا سال ۱۴۱۰ به ۲۰ نفر پزشک در هر ۱۰ هزار جمعیت برسیم و این عدد دست‌نیافتنی نیست.
البته این را نیز باید عنوان کرد؛ پذیرش دانشجوی پزشکی از پنج هزار و ۵۰۰ نفر در سال ۱۳۹۳ به هشت هزار و ۵۰۰ نفر در سال جاری رسیده است، یعنی رشد پذیرش حدود ۵۵ درصدی در بازه زمانی هفت سال اخیر داشته‌ایم. البته باید منتظر ماند تا این دانشجویان به تدریج فارغ‌التحصیل شوند که این خود باعث افزایش چشمگیر سرانه پزشک در ایران خواهد شد. پزشکانی که باید دید کدام مناطق کشور را برای طبابت انتخاب می‌کنند.
باید سیستم ارجاع اجرایی شود
در این راستا البته معاون آموزشی وزارت بهداشت معتقد است؛ برای رفع مشکل دسترسی به پزشک در برخی نقاط کشور باید سیستم ارجاع اجرایی شود تا مشکل توزیع پزشک نداشته باشیم. علاوه براین بحث پرداختی‌ها هم باید اصلاح شود؛ اگر درآمد پزشکی که در زابل است با پزشک تهرانی یکی باشد انگیزه‌ای برای پزشک برای خدمت در منطقه محروم باقی می‌ماند.
موضوعی که موجب شده تا به‌طور مثال مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان در مجلس بیان کند، در استان ما کمبود پزشک عمومی و متخصص به وفور وجود دارد، حتی در مرکز استان، علاوه بر این در شهر‌های استان متخصصی مانند چشم پزشک نداریم و متاسفانه استان زنجان جزو پنج استان کشور با کمترین سرانه پزشک در کشور است.
به هر حال به نظر می‌رسد در مجموع شرایط موجود باعث شده تا برخی فعالان حوزه سلامت از جمله حسین شمالی، پژوهشگر این حوزه بیان کند، اگر روند پذیرش دانشجویان پزشکی بخواهد به همین شکل باشد با توجه به نمودار سنی پزشکان فعلی، کشور در دو دهه آینده به‌شدت دچار کمبود پزشک می‌شود تا با آنجا که ممکن است دوباره محتاج ورود پزشک از کشور‌های دیگر باشیم.
البته در این میان معاون آموزشی وزارت بهداشت راهکار دیگری را افزایش دسترسی مردم به پزشکان بیان کرده است، اینکه افزایش ظرفیت پزشکی با اولویت بومی‌گزینی خواهد بود. البته باتوجه به زیرساخت‌های موجود، تغییر محسوسی در تعداد دانشجویان نخواهیم داشت.
به هر حال باید دید آیا ورود حدود ۵۵ هزار دانشجوی پزشکی به حوزه درمان که قرار است تا هفت سال آینده وارد سیستم بهداشتی شوند، می‌تواند برطرف کننده نگرانی‌های مطرح شده در این زمینه باشد، ضمن اینکه باید منتظر ماند تا متولیان امر تصمیمات لازم را برای افزایش ظرفیت دانشجویان پزشکی بگیرند. اما نباید از یاد برد که مهمترین اصل برای رفع مشکلات مربوط به دسترسی به پزشک در مناطق دور افتاده اتخاذ شرایط قابل قبول برای ماندگاری پزشکان است.