توقف ساخت ۲۴۰ هزار واحد مسکن مهر از سال ۹۲؛ هشت سال آجر روی آجر نرفت!

_ روزنامه ایران نوشت: تسهیلات پرداختی به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار مسکن مهر نشان می‌دهد یک میلیون واحد با پیشرفت فیزیکی بیش از ۷۰ درصد در سال ۹۲ باقی مانده بود، اما بعد از ۸ سال، پروژه مسکن مهر به پایان نرسید و تکمیل ۲۴۰ هزار واحد به دولت سیزدهم واگذار شده است.

ساخت ۴ میلیون مسکن شهری و روستایی در طرح مسکن مهر، مهم‌ترین برنامه در حوزه مسکن در دودهه اخیر بود. در این برنامه ساخت و نوسازی ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار مسکن روستایی و احداث ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار مسکن شهری در سال ۱۳۸۷ در دستور کار دولت وقت قرار گرفت. تسهیلات پرداختی برای ساخت واحد‌های مسکن مهر نشان می‌دهد، از مجموع ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد شهری، تا سال ۹۲ و آغاز به کار دولت یازدهم، یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد به مردم تحویل داده شده و یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد با پیشرفت فیزیکی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد باقی مانده بود. اکنون و بعد از ۸ سال مسکن مهر همچنان باقی مانده و آمار رسمی نشان می‌دهد ۲۴۰ هزار واحد تکمیل نیست و به متقاضیان تحویل داده نشده است.

دلسردی به مسکن مهر

با اینکه دولت یازدهم در بخش مسکن هیچ برنامه جدیدی نداشت و این دولت اعلام کرد متعهد به تکمیل واحد‌های باقی مانده مسکن مهر است، اما موضع‌گیری عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم، در خصوص مسکن مهر، نگاه‌ها به این مسکن را از حوزه‌ای فنی و اقتصادی به حوزه‌ای سیاسی تغییر داد. دولت یازدهم اعلام کرده بود برنامه مسکن مهر را ادامه می‌دهد، اما وزیر راه و شهرسازی وقت تأکید داشت که اعتقادی به مسکن مهر ندارد. آخوندی مسکن مهر را «عامل ایجاد تورم با تزریق نقدینگی خط اعتباری ۵۰ هزار میلیارد تومانی و پول پُرقدرت بانک مرکزی» و «طرحی بدون داشتن یک خط مطالعه» توصیف کرد.

این موضع‌گیری در حالی بود که او هیچ برنامه جایگزینی برای مسکن نداشت. فعالان بازار مسکن معتقدند با اینکه دولت متعهد به تکمیل مسکن‌های مهر باقی مانده بود، اما اظهارات متولی بخش مسکن در دولت یازدهم، عملاً مسکن مهر را از اولویت‌های دولت خارج کرد و مسئولان در رده‌های مختلف، با بی‌میلی و دلسردی تکمیل مسکن مهر را به پیش می‌بردند. در واقع سیاست‌گذاران بخش مسکن در دولت یازدهم به جای نگاه فنی به مسکن مهر و تلاش جهت رفع اشکالات آن، نگاهی سیاسی به آن داشتند و همین نگاه سیاسی مانع آن شد تا مسکن مهر در بستری شفاف به پایان برسد و، چون دستگاه‌های مختلفی در ساخت و تکمیل مسکن نقش دارند، نگاه منفی متولی اصلی بخش مسکن باعث شد دستگاه‌های دیگر نیز تکمیل زیرساخت‌هایی مانند آب، برق، گاز، فاضلاب و روسازی‌ها را در مسکن مهر از اولویت خود خارج کنند و به اصطلاح کار به کندی پیش رفت. به این ترتیب عوامل مختلفی باعث شد تا واحد‌هایی که بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشت بعد از ۸ سال همچنان بلاتکلیف باشد. در حال حاضر در برخی شهر‌ها حتی واحد‌هایی باقی مانده که پیشرفت فیزیکی آن‌ها از سال ۹۲ تاکنون ۳۰ درصد است. بیشترین واحد مسکن مهر باقی مانده در استان تهران قرار دارد که تعداد آن ۷۵ هزار واحد است و کمترین مسکن مهر باقی مانده مربوط به استان زنجان و تعداد آن ۳۸ واحد است.

بهانه جانمایی

مکان‌یابی مسکن مهر، مهم‌ترین اشکالی بود که منتقدان به آن مطرح می‌کردند. وزیرراه و شهرسازی دولت یازدهم مسکن مهر را «ساخت مسکن در بیابان» تعبیر کرده بود، اما آمار ساخت مسکن مهر نکات مهمی را یادآوری می‌کند. از مجموع ۴ میلیون مسکن مهر یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحد مسکن روستایی بود که در روستا‌ها ساخته شد. از مجموع ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد شهری هم یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد خودمالکی بود یعنی زمین متعلق به مردم بود یا در بافت فرسوده واقع بود و دولت زمین این تعداد واحد را تأمین نمی‌کرد، این واحد‌ها فقط از تسهیلات مسکن مهر بهره می‌بردند. از یک میلیون مسکن باقی مانده هم عمده واحد‌های متعلق به کلانشهرها، در شهر‌های جدید قرار داشت که قبلاً جانمایی شده بودند و در شهر‌های دیگر هم مسکن مهر در نزدیکی شهر و تقریباً چسبیده به شهر‌ها ساخته شده است؛ بنابراین با توجه به آمار، اینکه مخالفان، جانمایی مسکن مهر را به‌عنوان چالش اصلی و یا پاشنه آشیل این برنامه مطرح می‌کردند، نمی‌توان جانمایی مسکن مهر را اشکالی اساسی دانست.

حتی در سال‌های آخر دولت دوازدهم، متولیان بخش مسکن اعلام می‌کردند که به علت جانمایی نامناسب مسکن مهر، بسیاری واحد‌ها فاقد متقاضی است یا متقاضیان آن انصراف داده‌اند؛ اما فعالان حوزه مسکن علت انصراف متقاضیان را طولانی شدن تکمیل مسکن مهر و افزایش هزینه متقاضیان عنوان می‌کنند. آن‌ها می‌گویند با توجه به افزایش قیمت مسکن، هیچ متقاضی حاضر نیست از دریافت مسکن مهری که تکمیل شده باشد و زیرساخت‌های آن هم آماده باشد انصراف دهد مگر اینکه بعد از گذشت سال‌ها واحد هنوز آماده تحویل نباشد. در مواردی هم برخی پیمانکاران طرح‌ها، تکمیل مسکن را به عقب انداختند تا با انصراف متقاضی خودشان آن واحد‌ها را بخرند و اکنون با قیمت چندبرابر همان مسکن‌ها را می‌فروشند مانند آنچه به‌عنوان دلالی مسکن مهر بویژه در شهر‌های جدید استان تهران مانند پردیس، هشتگرد، پرند و برخی شهر‌های دیگر شاهد آن هستیم.

یکی از مسئولان سابق وزارت راه و شهرسازی در مورد آمار مسکن‌های مهر فاقد متقاضی گفت: اگر مسکن مهر فاقد متقاضی تعداد زیادی بود قطعاً از این واحد‌ها به‌عنوان واحد‌های جایگزین برای نوسازی بافت فرسوده استفاده می‌شد. مهم‌ترین مشکل نوسازی بافت فرسوده این است که مالک بافت، توان مالی برای نقل مکان و اجاره مسکن را ندارد تا بتواند ملک خود را نوسازی کند. اگر مسکن‌های مهر زیادی فاقد متقاضی باشند می‌توان برای کمک به نوسازی بافت فرسوده از این واحد‌ها استفاده کرد. اما متأسفانه مسکن‌های مهر فاقد متقاضی یا تکمیل نشده‌اند یا مشکلات دیگری دارند که اصلاً قابل سکونت نیست. این‌طور نیست که واحدی تکمیل و آماده واگذاری باشد، اما مردم از دریافت آن منصرف شوند.

اقدامات دولت قبل در تکمیل مسکن مهر نشان می‌دهد نگاه سیاسی به برنامه‌ای فنی و اقتصادی، مسکن مهر را از اولویت ساخت و ساز عقب راند به این ترتیب از سال ۹۲ تا آخر دولت دوازدهم، از یک میلیون مسکن با پیشرفت فیزیکی بالای ۷۰ درصد، ۲۴۰ هزار مسکن مهر تکمیل نشده است و تکمیل آن بر دوش دولت سیزدهم است.