فرسودگی بلای جان بازار تهران؛ آیا پلاسکویی دیگر در راه است؟

_ باشگاه خبرنگاران نوشت: بازار بزرگ تهران از جمله مکان‌هایی است که برای همه نام‌آشناست و شاید حداقل برای یکبار هم که شده گذر هر فردی به آنجا خورده است، بیشتر مردم بر این باورند که این بازار به عنوان قلب تپنده اقتصادی پایتخت و حتی سایر شهر‌های دیگر است.

معماری بازار ۱۵ خرداد جنبه تاریخی دارد و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین در زمان ناصرالدین شاه بود که ورودی اصلی به نام بازار بزرگ بنا شد و حتی ورودی‌های دیگر در این دوره سازماندهی شدند. در این دوره، ساخت و ساز‌های زیادی در بازار تهران صورت گرفت و بعد از آن تعداد راسته‌های بازار بیشتر و بیشتر شد.

اما این بازار تاریخی چندسالی است که مشکلاتی را هم با خود همراه دارد، برخی از کارشناسان شهری بر این باورند که آن چیزی که منطقه ۱۲ را از تمامی مناطق بیست و دو گانه شهر تهران متمایز می‌کند؛ وجود بازار در قلب آن است، به همین دلیل است که این منطقه با مشخصات و ویژگی‌هایی که دارد در تمام ارکان جامعه نقش دارد، البته یکی از مشکلات بازار تهران فرسودگی ساختمان‌ها و بنا‌های آن است که وجود معابر تنگ، باریک و فرسودگی ساختمان‌ها و بنا‌ها یکی از بزرگترین معضلات بازار تهران شناخته می‌شود حال با توجه به آتش سوزی‌های اخیری که در مجموعه بازار و پیرامون آن ایجاد شد.

حوادثی همچون آتش‌سوزی می‌تواند در کسری از ثانیه هویت تاریخی و ملی بازار تهران و جان بسیاری از کسبه و مردمی را که جهت خرید و گشت و گذار به بازار رفته‌اند، به خطر اندازد و این درحالی است که فاجعه مذکور از لحاظ حجم خسارات جانی، مالی و روانی شاید بتواند آسیبی صد‌ها برابر بیش از حادثه دلخراش آتش‌سوزی پلاسکو به همراه داشته باشد و این‌بار مردم ایران در سوگ صد‌ها و شاید هزاران نفر از هموطنان خود خواهند نشست.

مدیریت شهری دوره پنجم هم این دغدغه بازاری‌ها را در صحن علنی بیان کرد، برای مثال مجید فراهانی عضو شورای پنجم شهر تهران در تاریخ ۱۷ فروردین امسال گفته بود هزار و ۵۱۹ هکتار به محدوده ۳ هزار و ۳۳۶ هکتاری بافت فرسوده شهر تهران افزوده شد، همچنین مالکان در این محدوده‌ها می‌توانند از مشوق‌ها و تسهیلاتی که سازندگان در بافت فرسوده دریافت می‌کنند، استفاده کنند.

بازار تهران و راسته‌های تجاری هم واحد‌های مسکونی که اقدام به اخذ پروانه تخریب و نوسازی می‌کنند از این مشوق‌ها و تسهیلات قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن بهره مند می‌شوند و از دولت انتظار داریم به تکالیف خود در خصوص ارائه انشعابات رایگان به سازندگان بافت فرسوده عمل کنند.

اما این موضوع همچنان پیگیری نشده و بازار تهران هم روز به روز در حال فرسوده شدن است، طبق آمار‌های اخیر ۷۲ درصد بنا‌های واقع در بازار بیش از ۳۰ سال و ۴۸ درصد بنا‌ها بیش از ۵۰ سال عمر دارند، بازار تهران ۲۰۰ سال قدمت دارد و همین بی توجهی‌ها باعث شده بخش قابل توجهی از سیم‌کشی‌ها مستهلک شده و در حوزه لوله کشی آب هم بخش عمده از آن‌ها حالت پوسیده پیدا کند.

بیداد شهردار ناحیه ۳ منطقه ۱۲ درباره دلیل عدم نوسازی بافت بازار گفت:بخشی از بازار تهران در اختیار اوقاف است که در محدوده‌های مختلف بازار به صورت پراکنده است و بخشی مالک شخصی دارد که مشکلات انحصار وراث دارد.

حالا مدیریت شهری پنجم هم کارش به پایان رسید و افراد جدید دیگری وارد خیابان بهشت شدند.

چند روز گذشته هم زهرا شمس احسان عضو شورای شهر تهران طی تذکری گفت: «بازار بزرگ تهران به عنوان مهمترین مرکز تجاری اقتصادی دارای سه شاخصه فرسودگی مفرط است. تراکم شدید جمعیتی و بورس فعالیت‌ها مستعد برای ایجاد حریق است. طبق بند ۱۴ از ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها رفع خطر از بناها، دیوار‌های شکسته و خطرناک در معابر عمومی، کوچه‌ها و دالان‌های عمومی و خصوصی از وظایف اساسی شهرداری‌ها محسوب می‌شود.

این عضو شورا بر این باور است که «لازم است با مدیریت یکپارچه و اقدامات فوریتی مانند صدور یا تمدید پروانه کسب شناسنامه ایمنی، هوشمند سازی اطفای حریق و تشکیل کمیته ایمنی نظارت بر بازار و اعتماد سازی میان بازاریان و مدیریت شهری و ارائه مشوق برای ترغیب بازاریان در دستور شهرداری تهران قرار گیرد همچنین از شهردار تهران تقاضا داریم که کارگروهی ویژه برای این موضوع کاره جویی شود. متاسفانه آمار آتش سوزی‌ها در بازار تهران زیاد است، به گفته دبیر کمیته ایمنی شورا ۲۳ درصد آتش سوزی‌های تهران در بازاراتفاق می‌افتد که به دلیل سیم کشی‌های فرسوده برق و غیراستاندارد بودن آن است.

افزون بر این بر اساس مطالعه مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران که در خصوص ایمنی بازار تهیه شده، سی عامل خطر آفرین بر مبنای چک لیست‌های ممیزی ایمنی در بازار تهران را تهدید می‌کنند که شامل فرسودگی، نامناسب بودن و آسیب دیدگی کابل ها، سیم کشی و فیوز‌ها و پست‌های برق، مصرف غیرمجاز از شبکه برق، عدم اجرای اصولی سیستم آب آتش نشانی در ساختمان، خرابی عملکرد تجهیزات کشف و اعلام حریق، غیراصولی بودن تجهیزات اطفای حریق، ساخت غیراصولی بناها، عدم رعایت استاندارد‌ها و الزام روش‌های انباشت مواد و کالا‌های قابل احتراق در انبار‌ها و عدم رعایت استاندارد‌های ساخت بنا، سیستم کنترل و اطفای حریق مانند سیستم فشار مثبت، سیستم بازدارنده خودکار و...، غیراصولی بودن تجهیزات الزامی اعلام و اطفای حریق در ساختمان ها، تهدیدات اصلی بازار می‌شوند.

با توجه به این موضوع مهم، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفته است که «دعا کنید که در تهران زلزله نیاید» شنیدن همین یک جمله از زبان او کافی بود تا لرزه به تن ساکنین بافت‌های فرسوده تهران به خصوص بازاری‌ها بیفتد، زیرا محل درآمد آن‌ها است و مساله قابل انکاری نیست در این راستا رئیس ستاد مدیریت بحران شهر تهران هم معتقد است که اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد، بازار تهران با خاک یکسان می‌شود.