بحران خشکسالی در ۱۰ استان کشور پررنگ شد
_ روزنامه همشهری نوشت: بارندگی‌های اخیر توانسته است اوضاع آمار‌های مربوط به بارش‌ها را سروسامان بدهد. به‌گونه‌ای که فعلا میزان بارندگی‌های کشور نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۸۱ درصد افزایش نشان می‌دهد و میزان عقب‌ماندگی آن نسبت به میانگین ۵۳ ساله نیز فقط یک درصد است؛ اما همچنان وضعیت حوزه آب به‌خصوص میزان کسری آب در مخازن سد‌ها و اوضاع تأمین آب کشاورزی که متکی به ذخیره سدهاست تعریفی ندارد.
اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت نیرو نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰ تاکنون (از اول مهر تا شامگاه ۲۲ آبان) میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی در ایران به ۲۱.۸ میلی‌متر رسیده که این رقم در مقایسه با میزان بارندگی در مدت مشابه سال آبی گذشته ۸۱ درصد افزایش دارد، اما همچنان نسبت به میانگین بارش در دوره‌های مشابه ۵۳ سال اخیر یک‌درصد کاهش نشان می‌دهد.
نقشه بارش در استان‌ها
گزارش وزارت نیرو از وضعیت بارندگی‌های کشور حاکی از این است که باوجود بارندگی ۲۱.۸ میلی‌متری در ۵۲ روز سپری شده از سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰، همچنان ۱۰ استان کشور شاهد کاهش بارندگی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هستند و وضعیت آبی این استان‌ها حتی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر نیز شده است. نگاهی به آمار‌های وزارت نیرو نشان می‌دهد بعد از ورود سامانه‌های بارشی و بارندگی‌های مداوم در هفته اخیر، استان‌های گیلان با ۳۵۹ میلی‌متر، مازندران با ۱۷۷ میلی‌متر و گلستان با ۸۶ میلی‌متر بارندگی به‌ترتیب در صدر جدول پربارش‌ترین استان‌های کشور قرار گرفته‌اند و در مقابل استان‌های خراسان جنوبی با ۱.۲۴ میلی‌متر، سمنان با ۳ میلی‌متر و هرمزگان با ۳.۲ میلی‌متر بارندگی به‌ترتیب ۳ استان کم‌بارش کشور در سال آبی جاری بوده‌اند. براساس آمارها، در شرایط فعلی عمدتا استان‌های مرکزی و جنوبی کشور وضعیت بارشی نامناسبی را نسبت به‌مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌اند.
علاوه بر این، میزان بارندگی در ۲ استان باران‌خیز کشور، یعنی استان‌های خوزستان و ایلام نیز نسبت به متوسط ۵۳ سال اخیر ۷۷ درصد کاهش پیدا کرده است؛ اما به‌جز ۱۰ استان کم بارش، مابقی استان‌ها، حداقل در مقایسه با سال آبی قبل بارندگی‌های مساعدتری را تجربه می‌کنند.
کمبود ۴۱ درصدی ذخایر آب در تهران
جدا از شک و تردیدی که در تداوم بارندگی‌های اخیر وجود دارد، به‌واسطه تبعات کم‌بارانی شدید در سال آبی گذشته، فعلا شرایط آبی بسیاری از سد‌های کشور نامساعد است و این موضوع در حوضه آبریز سد‌های تهران در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده است. معاون شرکت تأمین و تصفیه آبفای تهران با اشاره به خشکسالی بی‌سابقه تهران، گفت: اقدام‌های لازم برای گذر از پیک خشکسالی در تهران انجام شده، اما امسال نسبت به سال گذشته گرم‌تر بود و بارندگی‌ها نیز به شدت افت کرد؛ ازاین‌رو از همان ابتدا، عمده نگرانی متولیان حوزه آب برای فصول پاییز و زمستان بود، زیرا در این فصول، آب جاری وارد سد‌ها نمی‌شود.
عبدالحسین مجدی‌زاده در یک برنامه تلویزیونی درباره وضعیت کم‌آبی در پایتخت افزود: بارندگی‌های اخیر در پیش‌بینی‌های اولیه لحاظ نشده بود و گرچه براساس پیش‌بینی‌های اولیه، بارندگی‌های مؤثر در تهران باید از نیمه دوم آذرماه آغاز می‌شد، اما خوشبختانه این اتفاق زودتر به وقوع پیوست.
او با اشاره به آمار بارندگی‌های فصل پاییز در تهران، تصریح کرد: بارندگی‌های امسال فقط ۲ درصد از سال گذشته بیشتر بود و بارش‌ها از ۱۶۸ میلی‌متر در سال گذشته به ۱۷۰میلی‌متر در سال‌جاری رسیده است؛ درحالی‌که به‌واسطه خشکسالی اخیر، ذخایر آب تهران با کاهش ۴۱درصدی مواجه شد و موجودی آب در سد‌ها ۲۶۷میلیون مترمکعب از سال گذشته کمتر شده است. به‌گفته او، ۳۵درصد از میزان آب ذخیره در پشت سد کرج، کاسته شده و بارندگی‌های فعلی هم به‌صورت آب جاری وارد سد‌ها نمی‌شود چراکه عمدتا به‌صورت برف است و با سرعت اثرات آن در سد‌ها مشهود نخواهد بود.
سناریو‌های مدیریت مصرف آب
متولیان حوزه آب بر نقش صرفه‌جویی مشترکان در عبور موفق از بحران کم‌آبی تأکید می‌کنند و بار‌ها در کنار تقاضا برای مدیریت مصرف آب شرب، نسبت به تنبیه مشترکان پرمصرف هشدار داده‌اند. در این میان حتی آبفای تهران وعده داده بود فشار آب حدود ۵ درصد از مشترکان تهرانی که میزان آب مصرفی آن‌ها چندین برابر الگوی متعارف است را کاهش دهند؛ اما اینک خبر‌های تأیید نشده حاکی از این است که آب و فاضلاب تهران در ابلاغیه‌ای به همه شرکت‌های زیرمجموعه دستور داده است فشار آب همه مشترکان تهران را کاهش دهند تا عبور از کم‌آبی پاییز امکان‌پذیر باشد. معاون شرکت تأمین و تصفیه آبفای تهران نیز با تأکید بر نقش مهم صرفه‌جویی در مدیریت کم‌آبی می‌گوید: بخش بزرگی از آب شرب تهران از طریق ذخایر زیرزمینی تأمین می‌شود و اگر هریک از شهروندان در مصرف روزانه خود، ۱۰درصد صرفه‌جویی کنند، تأثیر مهمی در سرانه آب مصرفی و جلوگیری از جیره‌بندی آب خواهد داشت. به‌گفته مجدی‌زاده، امسال به‌دلیل شیوع کرونا و گرمی هوا، مصرف آب افزایش پیدا کرده و در تهران فقط در ۱۸روز کمتر از ۳میلیارد لیتر آب مصرف شده و مصرف مابقی روز‌ها بالاتر از این رقم بوده است.
کاهش ۳۴درصدی ورودی آب به سد‌های تهران
مدیر دفتر تأسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران، تأثیر بارندگی‌های اخیر بر افزایش ذخیره سد‌های تأمین‌کننده آب شرب تهران را بسیار اندک خواند و گفت: ورودی آب به این سد‌ها با کاهش ۳۴درصدی از ابتدای سال آبی در مقایسه با سال آبی گذشته مواجه است.
محمد شهریاری گفت: از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر امسال) تاکنون ۳۲.۸میلی‌متر بارندگی در حوزه عملکردی استان تهران ثبت شده است.
او ادامه داد: موجودی سد‌های تهران هم‌اکنون ۴۰۴میلیون مترمکعب است که در مقایسه با ذخیره ۶۶۹میلیون مترمکعبی روز مشابه سال گذشته، حدود ۲۶۵میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد.
شهریاری با بیان اینکه مشکل کم‌آبی در استان تهران همچنان ادامه دارد، گفت: نباید تصور کنیم که بعد از چند روز بارندگی بی‌درنگ مشکل کم‌آبی استان تهران رفع شده و دیگر نیازی به مدیریت مصرف نیست؛ چراکه کاهش ذخایر و منابع آبی در سال آبی گذشته بی‌سابقه بوده و ما با این کاهش‌ها وارد سال آبی جدید شدیم.
او افزود: هم‌اکنون موجودی سد امیرکبیر حدود ۷۵میلیون مترمکعب است درحالی‌که موجودی این سد در روز مشابه پارسال ۱۱۵میلیون مترمکعب بوده است. شهریاری یادآوری کرد: موجودی سد طالقان نیز از ۲۶۳میلیون مترمکعب در سال گذشته به ۱۹۴میلیون مترمکعب و سد لتیان از ۴۵میلیون مترمکعب به ۲۳میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
او موجودی سد لار را طی امسال ۳۶میلیون مترمکعب اعلام کرد که در مقایسه با موجودی ۷۹میلیون مترمکعبی پارسال، ۴۳میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران اضافه کرد: همچنین موجودی سد ماملو از ۱۶۷میلیون مترمکعب در سال۹۹ به ۷۶میلیون مترمکعب در سال۱۴۰۰ کاهش یافته است.
شهریاری با تأکید بر اینکه مشکل کم‌آبی در استان تهران همچنان ادامه دارد و شهروندان باید صرفه‌جویی و مدیریت مصرف را جدی بگیرند، خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط استان و کشور انتظار می‌رود تا همکاری‌ها افزایش یابد تا با یک شرایط مطمئن‌تر آب شرب مردم به‌صورت پایدار تأمین شود.