خانه-موزه، شناسنامه‌ای برای تاریخ

- خانه-موزه را آن محیطی گفته اند که زمانی فضایی مسکونی برای زندگی و کار یکی از مشاهیر بوده یا آن خانه‌ای است که ارزش‌های معمارانه اش چنان بساطتی فراهم آورده تا در زمره بنا‌های باشکوه تاریخ، جلوه‌ای به خود ببیند. هم از این است که خانه-موزه‌ها پیش و بیش از آنکه تفرجگاه اجتماعات شادمانه مردمان باشند نشانه‌هایی هستند برای شناسنامه دار کردن شهر‌ها و موانست دادن شهروندان با تاریخ و فرهنگ هر شهر.

برای بار نخست شورای بین المللی موزه‌ها (ایکوم) در سال ۱۹۹۷ میلادی طی کنفرانسی در شهر جنوای ایتالیا دست به کار عرضه پیشنهادی برای تاسیس انجمنی به قصد حمایت و حضانت از خانه‌های تاریخی شد. انجمنی که از پی این کنفرانس برای خانه-موزه‌ها تدارک شد پیوند دادن میان اشیا و اثاثیه‌های ارزشمند با فضای خانه‌های تاریخی را در اولویت اهداف خود می‌دید. سال بعد از آن هم که انجمن بین المللی خانه-موزه‌ها پدیدار شد تدبیر جهانی برای سامان این فضا‌ها صورتی جدی‌تر به خود می‌گرفت.

تولد خانه-موزه‌ها برای ایران، اما به سال‌ها پیش از آنکه گردانندگان شورای ایکوم دست به کار سر و پا کردن انجمنی بین المللی برای خانه‌های تاریخی بشوند بر می‌گشت. آن زمان که در میانه دهه پنجاه خورشیدی خانه ابوالحسن صبا چهره نام آور موسیقی میهن با وصیت خود او همچون مرده ریگی برای ثبت دقایق و لطایف حضورش به فهرست آثار ملی راه یافت راه برای ثبت شمار دیگری از خانه‌های مشاهیر هم باز شد. از آن به بعد خانه‌های تاریخی پر تعدادی خود را در چنین جایگاهی دیده اند تا نمایشگر گوشه‌ای از ظرافت‌های هنری و فرهنگی ایران باشند.

کار اداره و حفاظت از خانه-موزه‌ها در کشورمان، اما از آن وقتی که با متولیان متنوع و متعدد همراه شده به دشواری افتاده است. به قسمی که نبود مدیریت یکپارچه برای بازسازی، احیا و بهره گیری از ظرفیت این بنا‌ها صدای انتقاد‌هایی را بلند کرده است.