کدام افراد دچار بیرون زدگی دیسک کمر میشوند؟
_ دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر، به صورت تدریجی ایجاد میشود و در موارد نادر، صدمه‌های احتمالی در نتیجه افتادن یا ضربه‌های وارد شده به کمر نیز میتواند باعث ایجاد فتق دیسک کمر شود.
اما کدام افراد در معرض دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر هستند؟
دیسک کمر چیست؟
بین مهره‌های کمری استخوانی در ستون فقرات بدن انسان بالشتک‌ها یا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند که به آن‌ها دیسک گفته میشود و به صراحت در کمر دیسک کمر نامیده میشوند.
همانطور که میدانید، کمر انسان دارای ۵ مهره کمر است که در پایین آن‌ها نیز استخوان مثلثی شکلی به نام استخوان خاجی قرار گرفته است و وظیفه اصلی دیسک‌ها در ستون فقرات بدن انسان جلوگیری از وارد شدن ضربه است.
در حقیقت، دیسک ها، فشار‌هایی را که به ستون فقرات وارد میشود را جذب کرده و از سوی دیگر به حرکت بین مهره‌ها کمک میکند؛ بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند.
میتوان این طور نیز توضیح داد که، منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر است که البته یکی از صعب العلاج‌ترین بیماری‌های ستون فقرات محسوب میشود.
چرا به دیسک کمر مبتلا می‌شویم؟
اغلب مراحل فتق دیسک کمر به صورت تدریجی ایجاد میشود و در اکثر مواقع فرسایش ایجاد شده بدلیل بالا رفتن سن، میتواند سبب از بین رفتن دیسک کمر شود.
از سوی دیگر با افزایش سن، دیسک‌های کمر بخشی از مایع درونی خود را از دست می‌دهند و این شرایط سبب کاهش انعطاف پذیری دیسک کمر و مستعد شدن آن برای فرسایش یا پارگی دیسک حتی در نتیجه یک کشش یا پیچ خوردن ناچیز میشود.
توجه به این نکته خالی از لطف نیست که اکثر افراد نمی‌توانند علت دیسک کمر را تشخیص دهند و گاهی اوقات نیز، استفاده از عضلات کمر به جای عضلات پا و ران برای بلند کردن اجسام بزرگ و سنگین میتواند سبب بروز فتق دیسک شده که این شرایط بطور خاص باعث پیچ خوردن و حرکت دیسک در زمان بلند کردن این اجسام میشود.
در موارد نادر، صدمه‌های احتمالی در نتیجه افتادن یا ضربه‌های وارد شده به کمر نیز میتواند باعث ایجاد فتق دیسک کمر شود.
علائم و نشانه‌های بیرون زدگی دیسک کمر
در این حالت شما ممکن است درد ملایم تا شدید در گردن یا کمر خود داشته باشید، یا هیچ علایم دیسک کمر نداشته باشید و دردی را احساس نکنید.
فتق دیسک کمر گاهی اوقات در تصویر برداری‌های انجام شده از ناحیه کمر افراد بدون هیچ علامت خاص قابل تشخیص است.
در زمانی که فرد دچار جدایی دیسک میشود و یک بخش از دیسک از ناحیه عادی قرارگیری آن خارج میشود، امکان وارد شدن فشار روی اعصاب نخاعی یا طناب نخاعی وجود دارد و در اصطلاح به این شرایط «رادیکولوپاتی» گفته میشود. در این حالت فشار وارد شده میتواند باعث ایجاد درد پایین کمر یا درد، بی حسی، یا ضعیف شدن پا‌ها شود.
نوع و محل ایجاد علائم دیسک کمر بستگی به موقعیت و مقدار فشار وارد شده به اعصاب دارد که در این رابطه میتوان شرایط زیر را مدنظر قرار داد:
اگر فرد در مهره‌های گردن دچار فتق دیسک کمر شود، ممکن است با درد، احساس سوزش، بی حسی، ضعیف شدن، یا ترکیبی از این شرایط در دست، شانه، یا گردن خود مواجه شود.
اگر فرد در محل ستون فقرات به فتق دیسک کمر دچار شود، ممکن است با درد، احساس سوزش، بی حسی، ضعیف شدن، یا ترکیبی از این شرایط در ناحیه پشت، باسن، یا پا‌ها یا داغی کف پا مواجه شود. در اکثر موارد این علائم فقط در یک طرف بدن مشاهده میشود.
اغلب، علائم فتق دیسک با انجام فعالیت‌های خاص یا قرار گرفتن در بعضی شرایط تشدید میشود. اگر شما به مشکل فتق دیسک در ناحیه ستون فقرات مبتلا شدید، احتمالاً:
درد شما ممکن است با نشستن، خم شدن، و کشیدن بدن تشدید شود.
درد ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از باقی ماندن در یک موقعیت مشخص برای یک دوره طولانی تشدید شود.
در این حالت ممکن است نیاز به تغییر وضعیت بطور مکرر وجود داشته باشد.
در این شرایط فرد ترجیح میدهد به جای نشستن در حالت ایستاده قرار گیرد.
اگر شما به مشکل فتق دیسک در ناحیه گردن مبتلا شدید، علائم شما معمولاً با نشستن یا دراز کشیدن طولانی بطور مشخص تشدید یابد.
روش‌های تشخیص دیسک کمر (فتق مهره کمر)
متخصص فیزیوتراپی از طریق انجام معاینه‌های خاص شامل بررسی سابقه بیماری و استفاده از ابزار‌های مناسب میتواند احتمال ایجاد فتق دیسک کمر را بررسی کند.
بعنوان مثال، متخصص فیزیوتراپی در این رابطه فعالیت‌های زیر را انجام خواهد داد:
از شما سوالات خاص درباره محل و نوع درد، ضعف و سایر علائم مشکل خواهد پرسید.
از شما می‌خواهد بر روی یک تصویر از بدن نواحی خاص ایجاد درد، بی حسی و احساس سوزش را مشخص کنید.
معاینات لازم را برای بررسی قدرت و احساس عضلات انجام میدهد تا به این ترتیب میزان شدت فشار وارد شده به اعصاب را مشخص کند.
طرز قرار گرفتن بدن در هنگام فعالیت مثل راه رفتن، نشستن و انجام فعالیت‌های مختلف بدنی را بررسی می‌نماید.
دامنه حرکتی ستون فقرات، دست‌ها و پا‌ها را اندازه گیری میکند.
از آزمایش‌های خاص، همچون آزمایش بلند کردن پای صاف یا آزمایش بلند کردن پا‌های صاف در حالت متقاطع (حالتی که پا‌ها بر روی هم قرار گرفته است) برای کمک به تشخیص فتق دیسک استفاده میکند.
از درمان دستی برای ارزیابی دامنه حرکتی مفاصل و عضلات ستون فقرات استفاده میکند.
نیرومندی گروه‌های با اهمیت عضلات را بررسی میکند.
در صورتی که شما دچار ضعف عضلات و از دست دادن احساس یا درد بسیار شدید هستید، آزمایش‌های تشخیص خاص همچون عکس برداری ام آر آی، الکترومیوگرافی، یا آزمایش هدایت عصبی ممکن است برای بررسی وضعیت شما لازم باشند و در این صورت متخصصان فیزیوتراپی با پزشکان و سایر متخصصان سلامت بطور مستقیم کار می‌کنند تا به این ترتیب مطمئن شوند مشکل شما بطور دقیق تشخیص داده شده و برای درمان پارگی دیسک کمر از روش‌های مناسب استفاده میشود.
طبق تحقیقات صورت گرفته در این حوزه، در اکثر موارد (که شامل ضعیف شدن عضلات یا ایجاد سطح بالای درد است)، مراقبت‌های محافظه کارانه همچون فیزیوتراپی دارای نتایج به نسبت بهتر در مقایسه با استفاده از روش‌های درمانی مبتنی بر انجام عمل جراحی هستند.
اگر بررسی‌ها و معاینات انجام شده توسط متخصص فیزیوتراپی نشان دهد هیچ علائمی از فشرده شدن عصب وجود ندارد و شما نیز علائمی از ضعیف شدن یا بی حسی عضلات در خود مشاهده نکنید، درمان را میتوان بلافاصله بر روی شما آغاز کرد.
به هر حال، اگر معاینات انجام شده نشان دهند که فتق دیسک باعث وارد شدن فشار به اعصاب شده است، متخصص فیزیوتراپی در ابتدا با یک پزشک متخصص در این رابطه صحبت کرده و پس از دریافت نظر وی درمان شما را آغاز میکند.
بیرون زدگی دیسک کمر در میان کدام افراد شایع است؟
بطور معمول وقتی بیماری به دلیل درد کمر و درد سیاتیک توسط پزشک ویزیت میشود و در نهایت بیرون زدگی دیسک کمر به عنوان علت درد بیمار تشخیص داده شد، بیمار باید از بیماری خود مطلع شود و از این رو نخستین سوالی که از من بعنوان پزشک معالج و جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات می‌پرسد این است: "چرا دیسک من بیرون زده؟! "
سال هاست که علت خشک شدن دیسک کمر و دیسک گردن آن توسط محققین بررسی میشود؛ چرا که بیماری‌های بسیار شایعی در انسان بوده و به راحتی فرد را از روند زندگی عادی خارج میکند. اما شاید تا مطالعه آخر این یادداشت نتوانید حدس بزنید که مهمترین علت آن چیست.
قطعا فشار‌های فیزیکی نقش بسزایی در این موضوع دارند؛ نشستن طولانی روی صندلی محل کار یا اتومبیل خصوصا اگر صندلی هم نامناسب باشد، خم و راست شدن مکرر بویژه برای بلند کردن اجسام سنگین، خوابیدن به شکم در طول شب، اضافه وزن و کم تحرکی را میتوان به عنوان مثال‌هایی از این فشار‌ها ذکر کرد.
سن شایع ابتلا به این بیماری حدود ۳۰ تا ۵۰ سالگی است، زیرا در سن کمتر معمولا دیسک‌ها هنوز خشک نشده‌اند و در سن بالاتر هم معمولا حجم زیادی از دیسک از بین رفته و بیرون زدگی قابل توجهی رخ نخواهد داد. اما لازم است نوعی فشار فیزیکی که در سال‌های اخیر باعث ابتلای جوانان به این عارضه شده را مطرح کنیم: ورزش نامناسب که اغلب به علت بی احتیاطی در انجام حرکات ویا عدم وجود اطلاعات کافی در مورد نحوه و شدت اجرای آن‌ها در باشگاه‌های بدنسازی میتواند آسیب رسان باشد.
کمی عجیب به نظر میرسد، اما مصرف سیگار در بروز این بیماری هم اثر دارد و افراد سیگاری با فشار فیزیکی کمتری دچار بیرون زدگی دیسک کمر میشوند چرا که دیسک این افراد زودتر از دیگران آب خود را از دست میدهد.
آقایان بیشتر از خانم‌ها در معرض خطر بیرون زدگی دیسک کمر هستند و فاکتور اثر بخش دیگر، هر نوع ضربه یا فشار ناگهانی حاد روی ستون فقرات مثل سقوط از ارتفاع یا تصادف است.
اما عامل خطری که در سال‌های اخیر به عنوان مهمترین علت ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر شناخته شده، فاکتوری است که از بدو تولد با ماست: ژنتیک!
گواه این موضوع نیز آن است که، خانواده‌هایی هستند که احتمالا شما نیز با آن‌ها برخورد داشته اید و بیماری‌های مرتبط با دیسک کمر، افراد زیادی را در این خانواده‌ها درگیر و گرفتار خود کرده است.
گرچه این موضوع ممکن است سبب نگرانی شود، ولی بهتر است با اطلاع از آن برای مراقبت از خود، پیشگیری را مد نظر قرار دهیم؛ به این معنی که اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر و بخصوص جراحی آن وجود دارد، شما بیشتر از افراد دیگر نیاز به پرهیز از فشار‌های فیزیکی، اضافه وزن و سیگار دارید و ورزش صحیح و منظم باید بخش جداناپذیر زندگی شما باشد؛ و اگر خوشبختانه این سابقه خانوادگی را ندارید بهتر است از این فرصت استفاده کرده و با رعایت موارد فوق، مانع گرفتار شدن خود با این بیماری شوید.