مبارزه با تبهکاری؛ لحظه‌ی موعود فضای مجازی

- در کشور ما از میان نیرو‌های پلیس آن شاخه‌ای که رصد فضای سایبری کشور را بر دوش خود می‌بیند پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات است. برای این بخش از پلیس که بیشتر با نام اختصاری اش-پلیس فتا- نامبردار شده در آوردگاه رودررویی با مجرمان، پیشگیری و مقابله با انواع کلاهبرداری‌های اینترنتی به مثابه رسالتی اختصاصی و حساس درآمده است. آن هم کلاهبرداری‌ها و جرائمی که جبهه گسترده‌ای از جعل و سرقت مجازی و هک و نفوذ تا جرائم سازمان یافته رایانه‌ای و موضوعات مرتبط با سوءاستفاده‌های اخلاقی و وارد شدن به حریم خصوصی افراد را در بر گرفته است.

 

انگار از زمان سر بلند کردن شبکه‌های اجتماعی و ظهور فضای مجازی مبارزه‌ای هم در محیطِ بود و باش آن‌ها آفریده شده است. آن هم مبارزه‌ای که نبرد‌های تن به تنش برای امنیت و آسایش عمومی در حکم لحظه‌های موعودند. فضای مجازی خود گویی جهانی از مبارزات است که در آن تن و روان آدمیانی از دو سوی کارزار به کار گرفته می‌شود که یا امنیت به دنیای مجازی بازگردانده شود یا شکاف تازه سر باز کرده جرائم مجازی برای تبهکاران فرصتی بدیعتر بسازد. از همین هم شاید چنین دنیای پر از مخاطره و تهدید و تنشی چندان دلپذیر نباشد، اما مبارزه‌ی برآمده از آن ستایش برانگیز خواهد بود. چرا که وقتی خبرِ به دام افتادن باندی از تبهکاران این فضا یا کامروایی پلیس فتا در بازپس گرفتن حقوق پایمال شده شهروندانی به گوش می‌رسد یا آن موقعی که اطلاعاتی از حقه‌های پیچیده و نوپدید مجرمان مجازی به دست می‌آید می‌توان به روشنی هیبت ذهن‌های هوشمند و دانش اندوخته‌ای را دید که توانسته اند دنیای درندشت مجازی را به انقیاد خود در بیاورند.

گاه، اما اخبار آنچه در زیر آسمان نزاع سایبری پلیس و تبهکاران به رسانه‌ها و مردم می‌رسد خود ابزاری می‌شود که باز تبهکارانی را وابدارد که چه بکنند و برای پی ریختن طرح و نقشه‌های جدیدترشان از سیاه و سفیدِ همین خبر‌ها رهنمود بگیرند. انگار اخبار جرائم مجازی مجرمان را به خود می‌خواند و در خود فرو می‌کشد که راه کشف و شهود‌های بعدیشان را پیش پایشان بگذارد.

اخبار پیشدستانه

برای درک ملاحظاتی که از قِبَل انتشار اخبار جرائم مجازی باید مراعات شود تورج کاظمی رئیس پیشین پلیس فتا پایتخت را به خود می‌خوانیم. او در پاسخ به میزان ضرورت پیشدستانه بودن آگاهی رسانی‌ها را پیش می‌کشد: بخشی از ملاحظاتی که پلیس فتا در زمینه اطلاع رسانی‌ها باید در نظر بگیرد به موضوعات پلیسی مربوط می‌شود. از این بابت در وهله اول لازم است تا اطلاع رسانی‌ها به گونه‌ای اتفاق بیفتد که جنبه پیشگیرانه داشته باشد. درواقع نیرو‌های پلیس فتا باید این امکان را پیدا بکنند تا شهروندان را از آن جرائمی که پیش می‌آید مطلع کنند تا مردم آگاهی‌های لازم برای پیشگیری از وقوع جرائمی که در جامعه ما وجود دارد را به دست بیاورند و از این طریق مراقبت‌ها و احتیاط‌های لازم شکل بگیرد. پس اطلاع رسانی‌ها در این حوزه باید به نحوی انجام بگیرد که هم در زمینه پیشگیری از بروز جرائم بتوان امکان‌هایی را فراهم کرد و هم اینکه این اطلاع رسانی‌ها باید به شکلی اتفاق بیفتد که مجرمان نسبت به شیوه برخورد پلیس فتا آگاه و هوشمند نشوند.

 

اخبار کنشگری‌های پلیس فتا خود در حکم دوره‌هایی آموزشی برای مجرمان است. آن مجرمی که مستعدتر باشد اقبال بیشتری هم برای فراگرفتن تعلیمات دارد: باید به یاد داشته باشیم که بعضی افراد یا مجرمان مستعد ارتکاب جرائم مختلفی هستند؛ بنابراین اطلاع رسانی‌ها درباره آنچه که در حوزه کاری پلیس فتا اتفاق می‌افتد باید به شکلی اتفاق بیفتد که مجرمان نتوانند آموزشی دریافت کنند یا اطلاعات جدیدی برای ارتکاب به جرائم به دست بیاورند. پس لازم است تا این دو نکته اساسی که اشاره کردم در بحث اطلاع رسانی‌ها مورد توجه قرار بگیرد. مورد دیگری که باید در این زمینه به آن توجه شود به مساله اطلاع رسانه به موقع و هوشمندانه مربوط می‌شود. یعنی اطلاع رسانی‌هایی که پلیس فتا درباره اقداماتش دارد اگر در موقع مناسبی انجام شود و مثلا بلافاصله بعد از ارتکاب به جرم یا بعد از کشف جرمی به شهروندان اطلاع داده شود مفید خواهد بود. چون باعث می‌شود تا پیشگیری‌های لازم صورت بگیرد و اثر بیشتری بر جلوگیری از رخ دادن جرائم و کلاهبرداری‌ها داشته باشد.

رازهای سر به مهر مجازی

پر واضح است که برای پلیس فتا دادن آموزش‌های لازم به مردم خود بخشی از روند مبارزه با جرم آفرینی‌های مجازی است. اما فاش گفتن اسرار مجازی بر سر صحنه‌ای که میدان جولان دادن مجرمان شده خود مخاطره آفرینی تازه تری می‌تواند باشد: البته نمی‌توان قائل به وجود اختلالی در این زمینه شد. اما این شیوه عمل پلیس است که در این زمینه اثرگذار خواهد بود. چون پلیس در زمینه آگاهی رسانی‌ها باید به نحوی عمل کند که در کنار اطلاع دادن‌هایی که رخ می‌دهد به وظایفی که در حوزه پیشگیری از جرائم بر دوش دارد هم به نحو مطلوب رسیدگی کند. این اتفاق هم با کنترل شیوه اطلاع رسانی‌ها باید رقم بخورد. چون پلیس فتا باید هوشیار باشد که در خلال این آگاهی رسانی‌های عمومی، از آموزش دیدن مجرمان جلوگیری شود.

اینکه آیا رئیس پیشین پلیس فتا پایتخت در زمان مسوولیتش با موردی برخورده که اطلاع رسانی‌ها درباره بروز جرائم مشکل آفرین شده باشد هم خود نکته‌ای کنجکاوی برانگیز است: واقعیت این است که پلیس فتا محدودیت‌هایی برای شفاف سازی اطلاعات مربوط به اقداماتش دارد. در هر صورت درباره بعضی از جرائم یا بعضی اتفاقاتی که رخ می‌دهد شاید نیاز باشد تا محدودیت‌هایی اعمال شود یا برخی نظرات به شکلی محدودتر بیان شود. یا گاهی ممکن است ضرورتی باعث شود تا موضوعاتی با تاخیر بیان شود تا موجب سوءاستفاده مجرمان نشود یا اینکه مثلا پرونده‌ای که در دست رسیدگی قرار دارد در اثر نحوه اطلاع رسانی‌ها این پرونده لوث شود یا درباره اقداماتی که صورت گرفته اختلالی در رسیدگی‌ها پیش بیاید.