نقش موثر «امام جعفر صادق (ع)» در ترسیم مکتب «اهل بیت(ع)»

محمد هادی هدایت در گفت‌وگو با میزان پیرامون جایگاه «امام جعفر صادق (ع)» و نقش ایشان در زنده نگاه داشتن اسلام ناب محمدی گفت: «امام جعفر صادق (ع)» یکی از امامان تاثیرگذار بر دین اسلام خصوصا در مکتب شیعه بوده‌اند به طوری که ۹۰ درصد معارف شیعه از زبان این امام بزرگوار بیان شده است، «امام جعفر صادق (ع)» نقش مهمی در بنیان فکری شیعه و جهان اسلام داشته‌اند.

***نقش موثر «امام جعفر صادق (ع)» در ترسیم مکتب «اهل بیت(ع)»

وی در همین راستا ادامه داد: «امام جعفر صادق (ع)» نقش موثری در ترسیم مکتب «اهل بیت(ع)» داشته‌اند به حدی که بخش اعظمی از روایات فقهی برجای مانده از این امام بزرگوار نقل شده است، ایشان پایه گذار علوم اخلاق، سبک زندگی، طب و احکام هستند، به عبارت دیگر «امام جعفر صادق (ع)» پایه‌گذار پازلی که نظام اندیشه اسلامی و شیعه را بیان می‌کند هستند.

هدایت به ذهنیت‌ مردم جامعه در عصر «امام جعفر صادق (ع)» اشاره و بیان کرد: یکی از مهمترین عواملی که در زمان امامت هر کدام از «ائمه معصومین(ع)» وجود داشته میزان بصریت اندیشی مردمان آن عصر است، در زمان «امام حسین (ع)» مردم بصیرت و تدابیر لازم را نداشتند به حدی که حتی «سیدالشهدا(ع)» را به عنوان امام عصر خود نپذیرفته بودند، در حالی که مردم هم عصر «امام جعفر صادق (ع)» تا حدود زیادی به بصیرت رسیده بودند، آنان شناخت بیشتری نسبت به خلفای ظلم و جور پیدا کرده بودند و «امام جعفر صادق (ع)» را بهتر درک کرده و به مقام ایشان تا حد زیادی آگاهی داشتند، البته این آگاهی نیز بر اثر تلاش دیگر ائمه پیش از ایشان در برخورد با شرایط زمانشان بوجود آمده بود.

***تربیت شاگرد در مکتب «امام جعفر صادق (ع)»

این کارشناس علوم قرآنی تربیت شاگرد را در مکتب «امام جعفر صادق (ع)» مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: «امام جعفر صادق (ع)» توانستند با تدابیر و هوشمندی مسیری را در پیش بگیرند که بتوانند به بسط و گسترش مکتب شیعه بپردازند، ایشان تربیت کننده بسیاری از علما بودند و در توسعه علوم اسلامی نقش بسزایی در تاریخ دارند. این توسعه در حدی بود که عالمان از سراسر دنیا برای کسب علم و حتی پرسش یک سئوال مسیر طولانی را به خود هموار می‌کردند و به دیدار این امام بزرگوار می‌آمدند.

هدایت به خفقان موجود در دوران امامت «امام جعفر صادق (ع)» اشاره و تاکید کرد: امامت «امام جعفر صادق (ع)» مصادف با عصر حکومت منصور دوانیقی بود، او حاکمی بود که خود را فقیه‌ترین مردم می‌دانست و معرفی می‌کرد، قائدتاٌ در چنین شرایطی تنها تدبیر امام ششم(ع) بود که باعث می‌شد اسلام بتواند به رشد و توسعه خود ادامه دهد، لذا «امام جعفر صادق (ع)» نیز بهترین رویکرد را برای زنده نگه داشتن مکتب اسلام بکار بستتند و با خفقان موجود در آن دوران به شیوه خاص برخورد کردند و در این زمینه بسیار موفق بودند.

رویکرد «امام جعفر صادق (ع)» در آگاه سازی اذهان عمومی

وی به رویکرد «امام جعفر صادق (ع)» در آگاه سازی اذهان عمومی اشاره و تصریح کرد: «امام جعفر صادق (ع)» تلاش داشتند تا حقیقت فکری منصور دوانیقی که خود را فقیه عصر معرفی می‌کرد را به مردم نشان دهند لذا از طریق انتشار علوم اسلامی وارد شدند همین امر سبب شد تا در مدت زمانی کوتاه شاگردان فراوانی پیدا کنند، «امام جعفر صادق (ع)» ادعای دروغین منصور دوانیقی را با شیوه جنگ نرم برطرف کردند و از طرفی برتری علمی «امام جعفر صادق (ع)» ادعا‌های دروغین منصور دوانیقی را در میان مردم آشکار کرد.

این کارشناس علوم قرآنی رویکرد تقیه را یکی از تدابیر ارزشمند «امام جعفر صادق (ع)» دانست و تصریح کرد: خفقان در دوران «امام جعفر صادق (ع)» بسیار زیاد بود لذا ایشان رویکرد خاصی را در این دوران در پیش گرفتند و در سایه تقیه اقدام به توسعه فرهنگ اسلامی و علمی نمودند.

***«امام جعفر صادق (ع)» برای حفظ اصول دین مجبور به اتخاذ تقیه شدند

وی ضرورت تقیه «امام جعفر صادق (ع)» را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: روایت‌های متعددی پیرامون تقیه «امام جعفر صادق (ع)» بیان شده است، در روایتی از کتاب اصول کافی جلد ۴ صفحه ۸۲ آمده است: روزی یکی از یاران «امام جعفر صادق (ع)» همراه با ایشان به بارگاه حاکم رفته بودند حاکم رو به «امام جعفر صادق (ع)»کرد و گفت: نظر شما در مورد اولین روز ماه رمضان‌ چیست؟ «امام جعفر صادق (ع)» فرمودند: نظر من ملاک نیست این شما هستید که به عنوان امام مسلمین بر حکومت تکیه زده اید پس شما باید در این زمینه حکم بدهید، حاکم نیز از فرصت استفاده کرده و دستور داد تا سفره آورند و از ایشان خواست تا همراه با وی به خوردن طعام بپردازند، در حالی که آن روز اولین روز ماه رمضان محسوب می‌شد، سپس «امام جعفر صادق (ع)» روزه خود را خوردند پس از اینکه از بارگاه حاکم دور شدند یار و همراه «امام جعفر صادق (ع)» که با ایشان همراه بود نسبت به این حرکت ایشان نارضایتی خود را اعلام کرد، «امام جعفر صادق (ع)» فرمودند اگر من روزه واجب خودم را نخورده بودم حاکم گردنم را می‌زد و دیگر فردی در این دوران در زمین باقی نمی‌ماند تا تبلیغ اسلام ناب محمدی کرده و از انحراف دین اسلام جلوگیری نماید، پس تلاش «پیامبر اکرم (ص)» و همه ائمه معصومینی که پیش از من آمده بودند نابود می‌شد، بنابراین باید تقیه می‌کردم. این امر نشان می‌دهد که «امام جعفر صادق (ع)» برای حفظ اصول دین مجبور به اتخاذ تقیه در برابر حاکم جبار زمان خود شدند.

هدایت به برخی روایات پیرامون ارزش‌های نهفته در وجود «امام جعفر صادق (ع)» اشاره و تاکید کرد: جایگاه و ارزش «امام جعفر صادق (ع)» به حدی بود که ایشان در دنیا اثر گذار بودند تا جایی که بسیاری از عالمان اهل سنت نیز به شاگردی ایشان افتخار می‌کردند و به صراحت از علم ایشان سخن می‌گفتند، مالک بن اَنَس یکی از این افراد است، همچنین محمد ابوزهره فقیه، مورخ و متکلم قرآن کریم کتابی با عنوان «امام جعفر صادق (ع)» دارد که در آن به ابعاد وجودی و علم ایشان اشاره و تاکید شده است.

***تدابیر و هوشمندی «امام ششم (ع)»

وی پیرامون تدابیر و هوشمندی «امام جعفر صادق (ع)» تاکید کرد: «امام جعفر صادق (ع)» مدبرانه و هوشمندانه قدم در میدان مبارزه با ظلم حاکم عباسی گذاشته بودند لذا توانستند در برابر منصور دوانیقی ایستادگی کنند حاکمی که حدود ۱۲۰ هزار نفر را کشت و ۸۰ هزار نفر را در زندان‌های خود محبوس کرد، «امام جعفر صادق (ع)» چنان هوشمندانه دوران امامت خود را گذراندند که هرگز بهانه‌ای به دست منصور دوانیقی ندادند در حالی که این حاکم ظالم بار‌ها این امام بزرگوار را به فتنه و بر اندازی حکومت اسلامی متهم کرده بود و سرانجام نابخردی برخی از اطرافیان بهانه به دست حاکم وقت داد.

هدایت سیاست‌های دوگانه دولت‌های ستمگر و حاکمان وقت در زمان «امام جعفر صادق (ع)» را مورد بررسی قرار داد و افزود: حاکمان ظالم در زمان گذشته برای اینکه بهتر بتوانند بر سرزمین‌ها حکومت کنند و یا بتوانند اهداف خود را به خوبی اجرا کنند دست به اجرای سیاست‌های ستمگرانه می‌زدند، بدین ترتیب فرقه‌های مختلف را در جامعه اسلامی رواج می‌دادند و جامعه را به سمت فساد می‌کشیدند یکی از این فرقه ها غالیان بودند، سیاست غالیان بر این مبنا بود که جایگاه «امام جعفر صادق (ع)» را در برابر خداوند متعال بالا می‌بردند و ایشان را اینگونه به مردم معرفی می‌کردند، تداوم این کار در مدتی کوتاه بدبینی را در بین مردم رواج می‌داد، «امام جعفر صادق (ع)» با این مهم مبارزه فراوان کردند و بدین ترتیب مقام اصل امامت را به مردم معرفی نمودند.

***ارائه عرفان ناب اسلامی

این کارشناس علوم قرآنی پیرامون تعالیم ارزشمند و عظیم «امام جعفر صادق (ع)» بیان کرد: «امام جعفر صادق (ع)» با عرفان‌های دروغینی که در زمان منصور دوانیقی در جامعه اسلامی گسترش پیدا کرده بود به مبارزه پرداختند و تعالیم و عرفان اسلامی درست را جایگزین آن کردند، در روایتی از شیخ صدوق آمده است: روزی فردی از «امام جعفر صادق (ع)» پرسید آیا من می‌توانم در روز قیامت خداوند را ببینم «امام جعفر صادق (ع)» در پاسخ به وی فرمودند: «مومنان قبل از روز قیامت و هنگامی که در قید حیات هستند هم می‌توانند خداوند را ببینند و این عمل زیبا را با چشم قلب می‌توان درک کرد»، این همان عرفان ناب اسلامی است.

وی شیوه رفتار و اندیشه عمیق «امام جعفر صادق (ع)» را مورد بررسی قرار داد و خاطرنشان کرد: «امام جعفر صادق (ع)» با تمام وجود خود برای پیشبرد اهداف اسلام تلاش کردند، ایشان از اندیشه‌های عمیق و ارزشمندی که حاکی از مولفه‌های ارزشمند انسانی است بهره می‌بردند، در کتاب اصول کافی جلد ۴ روایت شده است در یکی از شب‌ها هنگامی که «امام جعفر صادق (ع)» برای مواسات به درب خانه فقرای شهر می‌رفتند و به آنان کمک می‌کردند یکی از یاران ایشان نیز همراه این امام بزرگوار بود و پشت سر ایشان قدم بر می‌داشت و به امام کمک می‌کرد، پس از آنکه آذوقه را به نیازمندان رساندند وی از «امام جعفر صادق (ع)» پرسید آیا شما مطمئن هستید به کسانی که کمک کردید از شیعیان و دوستداران شما هستند، «امام جعفر صادق (ع)» در پاسخ به وی فرمودند: هیچ یک از آنان از شیعیان نبودند که اگر بودند من حتی نمک سفره ام را با آنان تقسیم می‌کردم، این امر نشان می‌دهد که «امام جعفر صادق (ع)» تا چه میزان نسبت به اطرافیان توجه داشتند و ایشان حتی به افرادی که از دوستان ایشان بودند نیز کمک می‌کردند.