پرچمداران تورم منفی؛ تبعات تورم منفی بر اقتصاد چیست؟

- روزنامه خراسان نوشت: در اقتصاد‌هایی مانند ایران که سال‌هاست نرخ‌های تورم دو رقمی و مزمن را تجربه کرده‌اند کاهش قیمت می‌تواند یک خبر خوب و نویدبخش باشد. مردم ایران آرزو دارند که روزی خبر کاهش قیمت یک کالا و خدمت را در اقتصاد بشنوند اتفاقی که مدت هاست در ژاپن و چند کشور دیگر در حال رخ دادن است.

به تازگی سایت «تریدینگ اکونومیکس» اعلام کرده که متوسط نرخ تورم ژاپن نسبت به ماه قبل به منفی ۴ دهم رسیده است که این یعنی کالا‌ها و خدمات در این کشور نسبت به ماه قبل به طور متوسط ۴ دهم درصد کاهش داشته است. هر چند در نگاه اول شاید برای ما ایرانی‌ها که سال هاست تورم‌های بالا را تجربه کرده ایم این پدیده مطلوب به نظر برسد، اما واقعیت به‌گونه دیگری است.

تورم منفی در بلند مدت به کاهش سودآوری بنگاه‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری، تعدیل نیرو و آسیب دیدن رشد اقتصادی می‌انجامد. با این حال در این گزارش سعی کرده ایم به کشور‌هایی که بیشترین نرخ منفی تورم را دارند اشاره کنیم و از تبعات تورم منفی در اقتصاد نوشته ایم.

تورم منفی چیست؟

تورم منفی به معنای کاهش تدریجیِ قیمت کالا‌ها و اجناس و افزایش ارزش پول ملی در مقابل کالا و اجناس موجود در یک کشور است. زمانی که نرخ تورم به زیر صفر برسد، قیمت کالا‌ها به مرور کاهش می‌یابد و فرد با پولی که در اختیار دارد می‌تواند کالای بیشتری خریداری کند. طبق این تعریف و در نگاه اول، شاید تورم منفی خوب به نظر برسد، اما پیامد‌های این پدیده، برعکسِ این موضوع را نشان می‌دهد که در بخش‌های بعدی این گزارش به آن پرداخته ایم. معمولا این کشور‌ها برای ترغیب بخش‌های تولیدی خود وام‌های بلند مدت با سود منفی می‌دهند تا چرخ تولید از کار نیفتد در این باره و درباره کشور‌هایی که وام با سود منفی می‌دهند پیش از این در تاریخ ۱۳ شهریور در همین صفحه گزارشی در این خصوص چاپ کرده ایم.

کشور‌هایی با بیشترین تورم منفی

با نگاهی به گزارش‌های تریدینگ اکونومیکس که تورم کشور‌ها در بازه زمانی ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد نام کشور‌های آفریقایی بیش از دیگر کشور‌ها به چشم می‌خورد

اریتره - تورم منفی ۱۶ درصد: در جایگاه اول این فهرست نام یک کشور آفریقایی آمده است؛ اِریتره با نام رسمی جمهوری اِریتره کشوری است بر کرانه دریای سرخ در شمال شرقی آفریقا و نزدیک به تنگه باب المندب که در سال ۱۹۹۳ با جدا شدن از اتیوپی مستقل شد. پایتخت این کشور اسمره است و جمعیت آن نزدیک به ۶ میلیون نفر است؛ بنابر آخرین گزارش‌ها نرخ تورم این کشور منفی ۱۶ درصد بوده است.

کومور - تورم منفی ۶ درصد: در گزارش تریدینگ اکونومیکس نام دومین کشور با تورم منفی، کومور است. این کشور مجمع‌الجزایری است که در جنوب شرقی آفریقا و آب‌های اقیانوس هند قرار دارد. مساحت آن به ۲۲۳۶ کیلومتر مربع می‌رسد و کمتر از یک میلیون نفر هم جمعیت دارد. این کشور تورم منفی ۶ درصد را تجربه کرده است.

چاد - تورم منفی ۰.۷ درصد: سومین کشوری که پایین‌ترین نرخ تورم را در جهان دارد یکی دیگر از کشور‌های آفریقایی است. چاد کشوری محصور در خشکی در مرکز آفریقاست که بیش از ۱۶ میلیون نفر جمعیت دارد و طبق گزارش‌ها این روز‌ها تورم منفی ۷ دهم درصد را پشت سر
می‌گذراند.

امارات - تورم منفی ۰.۵ درصد: به نظر می‌رسد امارات متحده عربی اولین کشور عربی باشد که به این فهرست راه پیدا کرده است. بنا بر گزارش‌ها امارات نزدیک به ۳۰ ماه است که نرخ تورم منفی را تجربه می‌کند و به تورم منفی ۰.۵۱ درصدی هم رسیده است. طبق اعلام مرکز آمار امارات، تورم در بخش خدمات منفی ۱.۸۱ درصد اندازه گیری شده است. بالاترین تورم‌ها در این کشور مربوط به حمل و نقل با ۸.۹۶ درصد است.

ژاپن - تورم منفی ۰.۴ درصد: متوسط نرخ تورم سومین اقتصاد بزرگ جهان هم در ۱۲ ماه منتهی به آگوست با ۰.۱ درصد کاهش نسبت به ماه قبل به منفی ۰.۴ رسید که این رقم، یکی از کمترین تورم‌های ثبت شده در این کشور طی هشت ماه اخیر بوده است. در بین بخش‌های مختلف، آب و برق با تورم منفی ۶.۶ درصدی بیشترین تاثیر را در نزولی شدن نرخ تورم داشته و بیشترین تورم هم مربوط به لوازم منزل با ۲.۹ درصد و پس از آن آب و برق با ۲.۵ درصد بوده است.

اتحادیه اروپا - تورم منفی ۰.۳ درصد: متوسط نرخ تورم در ۱۹ کشور عضو منطقه یورو هم منفی ۰.۳ درصد است. به گزارش ایسنا به نقل از مرکز آمار اتحادیه اروپا خدمات و مواد غذایی هر دو با تورم ۰.۳ درصدی پیشتاز گروه‌های مختلف بوده اند و انرژی نیز با تورم منفی ۰.۶۸ درصدی بیشترین تاثیر را در کاهش تورم داشته است. تورم کالا‌های صنعتی نیز طی این مدت منفی ۰.۱۴ درصد بوده است.

اثرات منفی تورم منفی در بلند مدت

به دوره‌های تورم منفی «زمستان اقتصادی» هم می‌گویند. در بعضی از اقتصادها، اثرات به جا مانده از تورم منفی تا سال‌ها بر پیکره بازار‌های مالی احساس می‌شود. به عنوان مثال هنگ‌کنگ که در سال ۲۰۰۲ گرفتار تورم منفی وحشتناکی شد، تا ده سال نتوانست خود را بازیابی کند. با این حال کارشناسان معتقدند تورم منفی می‌تواند آسیب‌های زیر را بر یک اقتصاد وارد کند.

۱- کاهش درآمد و تعدیل نیرو: در دوره‌هایی که تورم زیر صفر است، کسب‌وکار‌ها مجبور هستند تا برای ماندن در عرصه رقابت، قیمت محصولات خود را کاهش دهند. بدیهی است که با کاهش قیمت محصولات، درآمد‌ها هم کاهش می‌یابد. کاهش درآمد خود با تعدیل نیرو، کاهش تولید و مواردی از این قبیل همراه است.

۲- تغییرات شدید در مخارج مصرف‌کنندگان: رابطه بین تورم منفی و مخارج مصرف‌کننده، پیچیده و پیش‌بینی آن دشوار است. زمانی که اقتصاد وارد مرحله تورم منفی می‌شود و قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند، ممکن است در ابتدا شاهد افزایش شدید در میزان خرج کردن مصرف‌کنندگان باشیم، اما پس از مدتی با کاهش تولیدات، افزایش بیکاری و کم میلی به سرمایه‌گذاری و همچنین افزایش ارزش پول ملی، شاهد این هستیم که مردم پول‌های خود را کمتر خرج می‌کنند تا بتوانند در بحران‌های آینده پس‌انداز داشته باشند.

۳- کاهش میل به سرمایه‌گذاری: در دوران تورم منفی، پول نقد بهترین سرمایه‌گذاری است؛ برخلاف دوره‌های تورم که نباید پول نقد نگهداری کرد. در زمان این پدیده، میل مردم به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مولد کاهش می‌یابد و دولت در متقاعد کردن مردم برای خرج کردن پول‌هایشان کار سختی خواهد داشت. در دوره‌های تورم منفی بازار‌های سهام سقوط می‌کند.

۴- کاهش اعتبارات: وقتی تورم منفی روی یک اقتصاد سایه می‌اندازد، دریافت وام از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری کاهش می‌یابد. از آن جایی که ارزش دارایی‌هایی همچون مسکن سقوط می‌کند، مشتریان نمی‌توانند با وثیقه‌های یکسان، وام‌های خود را بازپرداخت کنند. زمانی که وام‌گیرنده وام خود را پرداخت نکند، بانک نمی‌تواند با وثیقه مشتری تمام پولی را که به عنوان وام پرداخت کرده جبران کند. دولت‌ها در چنین شرایطی نرخ بهره را کاهش می‌دهند تا مردم برای گرفتن وام و خرج کردن آن تشویق شوند.

چه چیزی باعث تورم منفی می‌شود

عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز تورم منفی شوند که البته ریشه همه آن‌ها تغییر گسترده در منحنی عرضه و تقاضاست. به یاد داشته باشید که قیمت تمام کالا‌ها و خدمات با عرضه و تقاضا در ارتباط است و این یعنی با فرض ثابت بودن عرضه یک کالا یا خدمات، اگر تقاضا کاهش یابد قیمت هم متناسب با آن کاهش می‌یابد. همچنین تغییر در عرضه و تقاضای یک ارز ملی نقش اساسی در تعیین ارزش کالا‌ها و خدمات آن کشور دارد. به گزارش اقتصاد آنلاین تغییرات ناگهانی در ساختار بازار‌های سرمایه، افزایش نرخ تولید بدون وجود تقاضا، کاهش در عرضه پول و اقدامات ریاضت اقتصادی از مهم‌ترین دلایل منفی شدن نرخ متوسط تورم است.