وضعیت چای در کشور؛ از نیاز سالانه بازار تا مشکل چای دپو شده
- روزنامه همشهری نوشت: مشکلات تولید، اصلاح و بهسازی باغات و کارخانه‌های چای در یک دهه گذشته موجب کاهش سهم چای ایرانی از بازار و شکل‌گیری پدیده دپوی چای سنواتی شده بود، اما اکنون مسئولان از بهبود شرایط تولید داخل چای به‌دلیل صرفه اقتصادی و بازگشت کارخانه‌های تعطیل شده به چرخه تولید خبر می‌دهند. در ۳ سال گذشته قیمت چای ایرانی و خارجی در بازار مصرف رشد چند برابری داشته و اکنون متوسط قیمت هر کیلوگرم چای ایرانی در بازار بین ۱۰۰ تا ۱۸۰ هزار تومان است.
حبیب جهانساز، درباره وضع تولید چای در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته گفت: تاکنون ۱۲۷ هزار و ۳۸۴ تن برگ سبز درجه یک و دو از چایکاران استان‌های گیلان و مازندران به ارزش ۷۲۰ میلیارد تومان خریداری و از این میزان برگ سبز چای تاکنون ۲۸ هزار و ۶۵۷ تن چای خشک تولید شده است. از این میزان برگ سبز چای خریداری شده ۲۵ درصد سهم دولت و ۷۵ درصد سهم کارخانه‌های چای بوده است که تا پایان شهریور‌ماه امسال دولت ۱۰۰ درصد سهم خود از مطالبات چایکاران بابت خرید برگ سبز چای و کارخانه‌ها ۸۵ درصد سهم خود و به‌طور میانگین در مجموع تاکنون ۸۷ درصد مطالبات چایکاران به مبلغ ۶۲۶.۵ میلیارد تومان پرداخت شده است. همچنین تاکنون رشد ۴ درصدی تولید برگ سبز چای نسبت به سال گذشته را شاهد بوده‌ایم. البته خرید برگ سبز چای تا پایان مهر‌ماه ادامه دارد و پیش‌بینی می‌کنیم میزان تولید برگ سبز چای با رشد ۵ هزار تنی تا پایان مهر‌ماه امسال به ۱۳۵ هزار تن افزایش یابد که این میزان تولید در سال گذشته ۱۳۰ هزار تن بوده است.
نیاز سالانه بازار به چای چقدر است ؟
رئیس سازمان چای کشور در این زمنه بیان کرد: مصرف سالانه چای در کشور به اضافه ذخایر حداکثر ۱۰۰ هزار تن است که ۸۰ هزار تن آن مصرف مستقیم و ۲۰ هزار تن مربوط به مباحث انبارداری، رسوب در سوپرمارکت‌ها و بازار است که از این میزان ۳۰ هزار تن چای از محل تولید داخل و بقیه از محل واردات تامین می‌شود. این سهم بازار در سالهای اخیر روبه رشد بوده و از ۲۵ هزار تن در سال ۹۶ به ۳۰ هزار تن رسیده است.
مشکل چای دپو شده سنواتی گذشته حل شده است؟
وی افزود: اکنون چای سنواتی تولید نمی‌شود و چای تولیدی کشور، سالانه مصرف می‌شود. چای سنواتی مربوط به سالهای ۸۱ تا ۸۳ و در نهایت تا سال ۸۷ بوده که اصلاح ساختار اتفاق افتاد، چای تولید داخل امکان رقابت نداشت و اصلاح ساختار چای متوقف شده بود، اما خوشبختانه چایکاران با احیای سازمان چای و برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته به سمت احیای باغات و رشد تولید چای حرکت کردند و اکنون چای تولید داخل بازار خوبی دارد و کارخانه‌ها نیز سعی در تولید چای با کیفیت دارند که در طول سال این چای تولیدی به فروش می‌رود و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
جهانساز خاطرنشان کرد: همانطور که اعلام کردم مصرف بازار داخلی چای ۱۰۰ هزار تن است که ۳۰ هزار تن این نیاز از محل تولید داخل و بقیه با واردات چای خارجی تامین می‌شود. اگرچه واردات چای بسته بندی ممنوع است، اما چای خارجی به‌صورت فله وارد شده و در کارخانه‌های چای و در شرکت‌های بسته بندی داخلی با ایجاد ارزش افزوده و ایجاد اشتغال بیشتر با نام برند‌های داخلی عرضه می‌شود.
داستان عرضه چای کنیایی در بازار چیست؟
وی در ادامه گفت: با توجه به نیاز ۷۰ هزار تنی کشور به واردات چای، منعی برای واردات و عرضه چای از هر کشوری مطابق با ضوابط موجود وجود ندارد و کنیا نیز ازجمله تولید‌کنندگان چای است که برای تامین بازار فروش چای ایران حضور دارد. اما چای کنیایی با استقبال چندانی در بازار ایران مواجه نشده است، زیرا چای کنیایی کله مورچه‌ای ریز (C.T.C) است و بازارچندانی در ایران ندارد. بیشتر چای مورد نیاز ایران چای ارتدوکس (قلم و شکسته) است که به‌صورت مالشی تولید می‌شود و مصرف چای کنیایی در فرهنگ مردم ما جایی ندارد، ما نیز به‌دنبال توسعه واردات چای از این کشور نیستیم، اما واردات و صادرات چای تابع ضوابط خاص خود است که بستگی به تجار و فرهنگ مصرف چای کنیایی در ایران دارد. مجموع واردات سالانه چای از کنیا ۷۰ تا ۸۰ تن است این در حالی است که در ۶ماه نخست امسال هزار و ۱۸ تن چای ایرانی به کنیا صادر شده است.
عمده چای وارداتی از چه کشور‌هایی تامین می‌شود؟
جهانساز با بیان اینکه به‌طور میانگین ۶۰ تا ۷۰ هزار تن چای را تجار ایرانی با توجه به فرهنگ مصرف از هند و سریلانکا وارد می‌کنند، گفت: این چای به‌صورت فله وارد و در کارخانه‌ها و شرکت‌های داخلی با ایجاد ارزش افزوده بیشتر بسته‌بندی و به بازار عرضه می‌شود.
رئیس سازمان چای کشور افزود: صنعت چای در یک دهه گذشته ناملایماتی را از مزارع و باغات تا کارخانه تجربه کرده است به‌نحوی که بخشی از باغات و کارخانه‌ها از سال ۷۹ تا ۹۰ به‌دلیل نبود صرفه اقتصادی رهاسازی یا تعطیل شده بود، اما اکنون با توجه به رویکرد‌های اقتصادی اتخاذ شده برای تولید و عرضه چای مانند انتقال واردات چای از گروه یک به گروه دو و وضع تعرفه‌های مؤثر، وضعیت تراز تجاری به نفع چای تولید داخل تغییر کرده است. با این شرایط کشاورزان به اصلاح و به‌زراعی‌سازی باغات روی آورده اند و سازمان چای نیز سعی کرده از محل منابع صندوق به‌زراعی چای تسهیلات کم بهره در اختیار کشاورزان قرار دهد بر این اساس در سال گذشته ۵۳ میلیارد تومان تسهیلات ارزان قیمت با نرخ بهره ۴ درصد برای کشاورزان و ۷ درصد برای کارخانه‌ها تخصیص یافت. همچنین براساس برنامه ۵ سالهای که برای اصلاح و به‌زراعی باغات چای به شرط پرداخت تسهیلات ارزان قیمت با دوره تنفس یکساله ارائه کرده‌ایم، زمینه به‌زراعی باغات چای فراهم می‌شود.
وی در ادامه عنوان کرد: با رویکرد وزیر جدید جهادکشاورزی اکنون توجه به تولید داخل چای و استفاده از ظرفیت تشکل‌های مردم‌نهاد و توجه به زنجیره‌های ارزش محصولات کشاورزی مدنظر قرار گرفته است. بهسازی باغات چای به‌طور متوسط نیازمند سالانه ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای هرس و به‌زراعی است تا این باغات به چرخه تولید بازگردد. اکنون ۵ تا ۶ هزار هکتار از باغات چای رها شده و قابلیت احیا دارد با این روند سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هکتار باغات چای و ۷ تا ۸ کارخانه به چرخه تولید بازگشته است. بر این اساس برنامه جامع ۵ ساله را اخیرا به دولت ارائه کرده‌ایم و با تامین مالی این برنامه پیگیری می‌کنیم تا بهسازی باغات و کارخانه‌های چای هر چه سریع‌تر انجام شود.
میانگین قیمت تمام‌شده و خرده‌فروشی چای ایرانی و خارجی چقدر است؟
وی در این خصوص گفت: چای محصولی کیفی است که مشمول قیمت‌گذاری نیست. قیمت چای ایرانی بنابر کیفیت و مشتری بازار از ۱۲۰ تا ۱۸۰ هزار تومان در هر کیلوگرم است، اما نرخ متوسط فروش چای ایرانی پایین‌تر و هر کیلوگرم ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان با بسته‌بندی مناسب است. همچنین چای فله ممتاز با قیمت‌های متفاوت در کارخانه‌ها به نرخ عمده‌فروشی هر کیلوگرم عمده ۴۷ تا ۵۰ هزار تومان عرضه می‌شود که با احتساب هزینه‌های کاغذ، بسته بندی لفاف و... نرخ هر کیلوگرم چای بسته‌بندی ایرانی با افزایش ۴۵ تا ۵۵ هزار تومانی به بیش از ۱۲۰ هزار تومان افزایش می‌یابد. با وجود این هنوز هم قیمت چای داخلی به نسبت مناسب‌تر از چای خارجی است. چای خارجی نیز با ارز آزاد وارد می‌شود و نرخ هر کیلوگرم آن در بازار کمتر از ۲۰۰ هزار تومان نیست.