تقویم تاریخ؛ از تصویب کاپیتولاسیون تا تولد مولوی شاعر و حکیم ایرانی

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (بیست و یکم مهر) به شرح زیر است:

تصویب کاپیتولاسیون

۵۷ سال پیش، در روز بیست و یکم مهر سال ۱۳۴۳ هجری شمسی لایحه کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی به تصویب مجلس فرمایشی رژیم شاه رسید. براساس این قانون، مستشاران نظامی آمریکا در ایران از تعقیب قضایی دادگاه‌های این کشور (ایران) مصون شدند و درصورتی که مرتکب جرمی می‌شدند، باید در دادگاه‌های آمریکا به آن رسیدگی می‌شد. این قانون به مفهوم نقض حاکمیت ملی و اهانت به مردم ایران بود. به همین دلیل، امام خمینی (ره) چند روز بعد در یک سخنرانی تاریخی، ابعاد این قانون را برای مردم روشن نمود و به شدت به شاه و آمریکا حمله کرد. این سخنرانی باعث دستگیری و تبعید امام در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ هجری شمسی شد.

درگذشت شوریده شیرازی، شاعر بزرگ ایرانی

۹۵ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و یکم مهر ۱۳۰۵ هجری شمسی شاعر بزرگ ایرانی، استاد "محمدتقی شوریده شیرازی" درگذشت. محمدتقی شوریده شیرازی فرزند عباس، در سال ۱۲۳۶ ش در شیراز زاده شد و در هفت سالگی بر اثر آبله، از نعمت بینایی محروم گردید، اما از آنجا که دارای هوش سرشاری بود، در مدتی کوتاه به وسیله اشعارش بلندآوازه گردید و شعرش بر زبان‏‌ها افتاد. محمدتقی پس از آن راهی تهران شد و مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار قرار گرفت و لقب فصیح ‏الملک دریافت کرد. محمدتقی شوریده آن‏گاه به شیراز عزیمت نمود و تا پایان عمر در آنجا بود. سرانجام این شاعر شیرازی، در شصت و نه سالگی وفات یافت و در جوار مزار شیخ اجل، سعدی شیرازی مدفون گردید. شوریده شیرازی، در قصیده سرایی، غزل، طنز و مطایبه نبوغی بسزا داشت. او به ویژه در سرودن اشعاری که متضمن کلمات عامیانه و اصطلاحات اهالی فارس است، مهارت فراوانی از خود نشان داده است. از شوریده شیرازی آثاری برجای مانده است که دیوان غزلیات، آذر، کشف المواد و نامه روشندلان از آن جمله ‏اند.

تولد مولوی شاعر، عارف و حکیم ایرانی

۸۳۹ سال پیش، در روز ششم ربیع الاول سال ۶۰۴ هجری قمری «جلال الدین محمد بلخی» معروف به «مولوی» شاعر و حکیم ایرانی در شهر بلخ که در آن زمان بخشی از ایران بود و اکنون در شمال افغانستان است، متولد شد. پدرش «بهاءالدین ولد» از عارفان و سخنوران معروف بود. مولوی در کودکی به همراه پدر به سفر حج رفت و سپس به بغداد و پس از مدتی به قونیه در شرق ترکیه امروزی رفت. این شاعر و عارف ایرانی آموزش علوم اسلامی را در حلب و دمشق دنبال کرد و سپس به تربیت شاگردان پرداخت. نقطه عطف زندگی مولوی، آشنایی با شمس تبریزی عارف بزرگ ایرانی در سال ۶۴۲ قمری بود. از آن پس وی درس و بحث را رها کرد و به سیر و سلوک عرفانی و سرودن شعر روی آورد. آثار برجسته مولانا نیز از این زمان به بعد شکل گرفت که مهمترین آن‌ها «مثنوی معنوی» است. دیگر کتاب شعر وی «دیوان شمس تبریزی» است که تقریباً همه اشعار این دو کتاب به زبان فارسی است. «فیهِ ما فیه»، «مجالس سبعه» و «مکتوبات» را می‌توان از آثار منثور مولوی دانست. این شاعر و عارف بزرگ ایرانی در سال ۶۷۲ قمری درگذشت.

تصویب قانون اساسی فرانسه

۷۵ سال پیش در چنین روزی، سیزدهم اکتبر ۱۹۴۶ میلادی قانون اساسی جدید فرانسه تصویب شد. با پایان جنگ جهانی دوم، انتخاباتی در اکتبر ۱۹۴۵ در فرانسه برای تشکیل مجلس مؤسسان برگزار شد تا طرح قانون اساسی جدید آن کشور را بریزد. مجلس مزبور اندکی بعد ژنرال دو گل را به عنوان رئیس دولت موقت فرانسه برگزید، ولی دوگل پس از مدت کوتاهی در ژانویه ۱۹۴۶ م استعفا کرد. سرانجام قانون اساسی تدوین شده مجلس، در ماه اکتبر ۱۹۴۶ م به همه ‏پرسی گذاشته شد و با تایید مردم، جمهوری چهارم فرانسه به وجود آمد. این دوره به دلیل ناآرامی و بی‏ ثباتی سیاسی گسترده که طی آن ده‏ها کابینه روی کار آمده و پس از مدت کوتاهی کنار رفتند، زیاد دوام نیاورد و در نهایت با روی کار آمدن دوباره ژنرال دوگل، قانون اساسی تغییر کرد و جمهوری چهارم فرانسه، در ژانویه ۱۹۵۸ پایان یافت.

آغاز ساخت کاخ سفید در واشنگتن

۲۲۹ سال پیش در چنین روزی در سیزدهم اکتبر ۱۷۹۲ میلادی، جرج واشنگتن، رئیس جمهور وقت آمریکا، کلنگ کاخ سفید را در محل فعلی آن بر زمین زد. این کاخ پس از تکمیل ساختمان، از سال ۱۸۱۸ مورد استفاده سران فدراسیون آمریکا (ایالات متحده) قرار گرفت. تا سال ۱۹۰۱، این کاخ «ساختمان قوه مجریه» نام داشت که از ۱۲ اکتبر این سال طبق بخشنامه تئودور روزولت به «کاخ سفید» تغییر نام یافت. این عمارت، ۵۵ هزار هکتار وسعت دارد و با پلاک ۱۶۰۰ در خیابان پنسیلوانیای واشنگتن واقع شده است. کاخ سفید با ۱۳۲ اتاق، ۳۵ سرویس بهداشتی، ۲۸ شومینه، ۴۱۲ دروازه و ۱۴۷ کلکین در شش طبقه مجهز به آسانسور است.

براساس اسناد موزه کاخ سفید و گزارش وب‌سایت ای‌اوال، از اتاق سینما و اتاق خوشنویسی تا اتاق بازی، اتاق موزیک و سولاریوم و حتی یک فروشگاه شکلات، گل فروشی، دندانپزشکی و سالن بولینگ را می‌توان در طبقه همکف پیدا کرد. طبق گزارش وب‌سایت آتلانتیک، رئیس‌جمهور هری ترومن از آن به عنوان زندان سفید عظیم و زندان پر زرق و برق یاد کرده است. وب‌سایت اسمیتسونین گزارش داد، اسناد تاریخی پرداخت حقوق‌ها فاش می‌کند که بسیاری از سازندگان بنای کاخ سفید برده بودند. جیمز هوبان، معمار کاخ سفید بردگان خودش را که بن، دنیل و پیتر بودند، به عنوان نجار این پروژه استخدام کرده بود.

درگذشت گوبینو، واضع نظریه برتری نژادی آریایی

۱۳۹ سال پیش، در روز سیزدهم اکتبر سال ۱۸۸۲ میلادی «ژوزف آرتور گوبینو» (Joseph Arthur Gobineau) نویسنده و فیلسوف فرانسوی درگذشت. وی در سال ۱۸۱۶ در پاریس متولد شد و پس از پایان تحصیلات، به نویسندگی و روزنامه نگاری پرداخت. گوبینو مدتی در ایران به عنوان دبیر اول و سفیر فرانسه مشغول به کار بود. در این زمان، زبان‌های فارسی و عربی و خط میخی را فرا گرفت. این نویسنده فرانسوی به برتری نژاد سفید، بخصوص نژاد آریایی معتقد بود. وی کتاب «مقاله درباره نابرابری نژاد انسانها» در چهار جلد و منظومه بلند «آمادیس» را در اثبات این نظریه نوشت. نظریه برتری نژاد آریایی، یکی از دستاویز‌های آدولف هیتلر برای آغاز جنگ جهانی دوم و کشتار افراد غیر آریایی بود. از دیگر آثار گوبینو می‌توان به «سه سال در آسیا» و «تاریخ ایران» اشاره کرد.

کشف کلر توسط دانشمند سوئدی

۲۴۷ سال پیش در چنین روزی، سیزدهم اکتبر ۱۷۷۴ میلادی کاردینال ویلهلم سیل (Carl Wilhelm Scheele) کلر را کشف کرد. واژه کلراز واژه یونانی χλωρος به معنی زرد مایل به سبز است. ویلهلم شیل در ابتدا به اشتبا‌ه تصور کرد این عنصر حاوی اکسیژن است.

همفری دیوی شیمیدان انگلیسی (Humphry Davy) در سال ۱۸۱۰ نام کلر را برای این ماده انتخاب کرد و اصرار داشت که این ماده در واقع یک عنصر است. کلر عنصر شیمایی با عدد اتمی ۱۷ است که به صورت Cl نوشته می‌شود این عنصر در گروه ۱۷ (هالوژن ها) جدول تناوبی قرار دارد، چون یون کلر قسمتی از نمک و ترکیبات دیگر است به وفور در طبیعت یافت می‌شود و کاربرد فراوانی در زندگی بشر دارد. کلر در فرم عنصری خود (Cl ۲) تحت شرایط استاندارد، کلرید (oxidant) قوی است که برای سفید سازی پارچه‌ها و به عنوان ضد عفونی کننده به عنوان یک عامل مهم در صنعت کاربرد دارد. گاز کلر زرد مایل به سبز است، دو و نیم مرتبه از هوا سنگین تر، دارای بوی بسیار بد و خفه کننده و بسیار سمی است. این عنصر عاملی اکسید کننده، سفیدکننده و گندزدا می‌باشد. کلر به‌عنوان بخشی از نمک‌های طعام و ترکیبات دیگر به مقدار زیادی در طبیعت و لزوماً در بیشتر جانداران وجود دارد. کلر به عنوان ماده ضد عفونی کننده رایج در استخر‌های شنا برای تمیزی و بهداشت آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، گاهی در اتمسفر فوقانی ترکیبات کلرداری مانند کلرفلوئورکربن وجود دارند که در تخریب لایه اوزون موثرند.