فرونشست زمین؛ بمبی ساعتی زیر پای شهر‌ها
فرونشست زمین پس از دشت‌ها به داخل شهر‌ها راه یافته و به بافت تاریخی اصفهان رسید. احتمال بروز این فاجعه در ۲۸ استان دیگر هم وجود دارد. رئیس پژوهشکده علوم زمین درباره تداوم غفلت عمومی از وضعیت بحرانی سفره‌های زیرزمینی هشدار داده است.
- روزنامه خراسان نوشت: اصفهان همه نگاه‌ها را به سمت خود جلب کرده است، اما این‌بار نه با نام زاینده‌رود و سی‌و‌سه پل، که به‌خاطر تَرَک‌های ترسناک زمین؛ هرچند که این فاجعه رخ‌داده در اصفهان، خطری بیخ گوش ۲۸ استان دیگر هم هست.
طی روز‌های اخیر، انتشار تصاویر شکاف و نشست زمین در اصفهان، همه را نگران کرده؛ اتفاقی که رضا اسلامی، مدیرکل سازمان زمین‌شناسی این استان، جزئیاتش را شرح داده است: «در استان اصفهان ترک‌ها و فرونشست‌های زیادی وجود دارد؛ ترک‌هایی به طول ۲۲ کیلومتر، ترک‌های حلقوی، شاخه درختی، ترک شش ضلعی در فرودگاه اصفهان و شمال مغار، ابر فروچاله‌هایی با دهنه ۸ و عمق ۲۵ متر در برخی شهرستان‌ها، ۱۹ سانتی‌متر نشست زمین در گلپایگان و....
علاوه بر آن منطقه وسیعی از اصفهان، از مرز استان قم تا مرز استان یزد شامل دشت‌هایی است که در حال فرونشست است».
نکته غم‌انگیز ماجرا این است که میزان فرونشست در کشور ما نسبت به مقیاس‌های جهانی بیشتر است. همچنین پیش از این، محمد آریامنش دانشیار ژئوفیزیک و متخصص هیدروژئولوژی در گفتگو با ایرنا گفته بود: نرخ سالیانه فرونشست در حدفاصل دشت فسا و جهرم ۵۴ سانتی‌متر و در جنوب شهر تهران ۳۶ سانتی‌متر است و بر اساس اعلام مجامع بین‌المللی چهار میلی‌متر فرونشست باید بحران محسوب شود، در مقیاس جهانی رقم فرونشست تاکنون حداکثر ۳۲ سانتی‌متر بوده است.
۴۶ هزار چاه برداشت آب در روز‌های خشک اصفهان
این‌که چرا اصفهان به چنین روزی افتاده، چندان عجیب نیست و ادامه صحبت‌های اسلامی، دلیلش را توضیح داده است: «اصفهان یک اقلیم کم‌باران است و بارش چندانی برای تغذیه آبخوان‌ها نداریم. از طرف دیگر نه تنها چاه‌هایی برای تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی ایجاد نکرده‌ایم، بلکه تعداد چاه‌های برداشت آب هم بیشتر شده است. در زمان پرآب بودن زاینده‌رود، در استان اصفهان ۲۰ هزار حلقه چاه حفر شده بود، اما حالا در روز‌های خشکی آسمان و زاینده‌رود، ۴۶ هزار چاه وجود دارد».
ورود فرونشست‌ها به داخل شهر اصفهان
اما خبر تلخ دیگر این‌که، طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی کشور، میزان فرونشست شهر اصفهان حدود ۱۶ سانتی‌متر برآورد و متاسفانه زبانه‌های فرونشست وارد شهر شده و قسمت‌های مرکزی و بافت تاریخی شهر را هم تحت تاثیر قرار داده است.
خطر فرونشست در ۲۹ استان، ۳۰۰ دشت ممنوعه
امروز همه از وضعیت اصفهان مضطرب‌ایم، اما اوضاع استان‌های دیگر هم اصلا خوب نیست. «علیرضا شهیدی»، رئیس سازمان زمین‌شناسی، این وضعیت بحرانی را به خوبی شرح داده است:
در همه استان‌ها به جز گیلان و مازندران، فرونشست مشاهده شده است و البته طبق پیش‌بینی‌ها، این دو استان هم در سال‌های آینده دچار فرونشست خواهند شد.
از ۶۰۶ دشت کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه است؛ این ۳۰۰ دشت در وضعیت قرمز هستند و سایر دشت‌ها هم شرایط مناسبی ندارند.
روزانه یک میلی‌متر فرونشست در تهران
این صحبت شهیدی را هم به عنوان یک نمونه از فرونشست‌ها در کشور بشنویم تا دقیق‌تر بدانیم در چه وضعیتی هستیم: «در کشور ما شهری مانند تهران روزی یک میلی‌متر دچار فرونشست می‌شود که عدد بسیار زیادی است. حالا هم درباره فرونشست‌های چند سانتی‌متری در کشور صحبت می‌شود، در حالی که در جایی مانند اتحادیه اروپا، اگر در منطقه‌ای ۴ میلی‌متر فرونشست ایجاد شود، آن منطقه وارد شرایط بحرانی می‌شود».
چرا به این‌جا رسیدیم؟
خشکسالی‌های سال‌های اخیر در کنار افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی، حسابی زیر پای ما را خالی کرده و وقتی با دستان خودمان سفره‌های آب زیرزمینی را خالی کرده‌ایم، نباید از زمین تشنه، انتظاری به جز ترک خوردن و فرونشست داشت.
رئیس پژوهشکده علوم زمین: فرونشست از دشت‌ها به شهر‌ها رسیده است
دکتر «راضیه لک»، رئیس پژوهشکده علوم زمین، می‌گوید: «در سال‌های گذشته دریاچه ارومیه به سمت خشکی رفت و، چون همه ما آن را با چشم دیدیم، کاملا احساس خطر و نگرانی کردیم. دقیقا مشابه همین اتفاق زیر پای ما افتاده و سفره‌های زیرزمینی کم‌آب شده، اما، چون به چشم دیده نمی‌شود، از آن غفلت کرده‌ایم. حالا هم این فرونشست‌ها از دشت‌ها به شهر‌ها رسیده و بسیار نگران‌کننده است».
آیین‌نامه‌هایی که زیر پا گذاشته شد
دکتر لک دل پردردی از این غفلتکردنها دارد و ادامه می‌دهد: «مخاطرات طبیعی در اختیار ما نیست و تنها راه ما برای مواجهه با آن، پیشگیری است. مثلا درباره زلزله، اگر طی سال‌های گذشته، آیین‌نامه‌های مقاوم‌سازی ساختمان اجرایی می‌شد، امروز حتی برای زلزله ۶ ریشتری هم نگران نبودیم. حالا هم از اصول پیشگیری از فرونشست غفلت کرده‌ایم و این بسیار خطرناک است».
بارندگی‌ها کم شد، استحصال آب از چاه‌ها کم نشد
او می‌افزاید: «طی سال‌های اخیر با کاهش بارندگی مواجه شدیم و مثلا در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، بارندگی‌ها حدود ۵۰ درصد کم شد، اما در مقابل، هیچ اتفاقی در میزان برداشت آب از زمین مشاهده نشد». راهکار‌های او هم برای پیشگیری از عمیق‌تر شدن فاجعه فرونشست، مشخص است:
* مهم‌ترین راهکار، مدیریت آب‌های زیرزمینی و متناسب‌کردن میزان منابع و مصارف آب است.
* هنوز در بسیاری از مزارع کشاورزی از روش‌های آبیاری سنتی استفاده می‌شود که این رویه باید اصلاح شود.
* باید آگاهی مردم را بالا برد تا دقیقا بدانند وضعیت آبی کشور چگونه است. بدون همکاری مردم و فرهنگ‌سازی، به نتیجه نمی‌رسیم.
نیاز به مطالعه بیشتر درباره ترک ۲۲ کیلومتری اصفهان
از دکتر لک درباره ترک ۲۲ کیلومتری اصفهان هم میپرسم و او می‌گوید: «هم‌اکنون نمی‌توان به طور قطع، دلیل آن را فرونشست اعلام کرد. برخی کارشناسان معتقدند ترک زمین در این میزان، ممکن است ناشی از برخی پروژه‌های عمرانی باشد و به همین دلیل باید مطالعات و نقشه‌برداری‌های کامل انجام شود و سپس درباره آن اظهارنظر علمی کرد».
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *