تقویم تاریخ؛ از آغاز نظام جمهوری در چین تا اعلام موجودیت تایوان

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (هجدهم مهر) به شرح زیر است:

درگذشت دکتر مصطفی مقرّبی ادیب و زبان شناس معاصر

۲۳ سال پیش در چنین روزی هجدهم مهر سال ۱۳۷۷ هجری شمسی؛ دکتر "مصطفی مقرّبی" ادیب و زبان شناس معاصر در ۸۸ سالگی درگذشت. دکتر مصطفی مقرّبی در سال ۱۲۹۳ ش در تهران به دنیا آمد. وی پس از پشت سرگذاشتن دوران ابتدایی، وارد دانشسرای عالی شد و در ۱۳۱۵ ش لیسانس زبان و ادب فارسی گرفت. ایشان سپس همگام با تدریس به ادامه تحصیل پرداخت و موفق به اخذ دکترای زبان فارسی شد. دکتر مقربی از آن پس علاوه بر همکاری با سازمان کتاب‌های درسی، در تألیف و تدوین دایرة المعارف فارسی فعالیت داشت و به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد. از این ادیب معاصر آثار قلمی فراوانی بر جای مانده که ترجمه تاریخ جهان برای خردسالان، سقوط قسطنطنیه و تألیف هجده گفتار از آن جمله‌اند. همچنین مقالات زیادی از رشحات قلم و فکر استاد مقربی در مطبوعات کشور به جای مانده که می‌توان به مقالاتی که در زمینه‌های دستور زبان فارسی، زبانشناسی و حافظ پژوهشی و... اشاره نمود.

درگذشت ابوالعلا معری، شاعر و نویسنده معروف عرب

۱۰۰۲ سال پیش در چنین روزی، سوم ربیع الاول سال ۴۴۱ هجری قمری؛ «ابوالعلا معری» (Ma,arri)، شاعر و نویسنده معروف عرب، دیده از جهان فروبست. او در سال ۳۶۳ هجری قمری در سوریه کنونی به دنیا آمد و ابتدا در مَعَرّه و سایر شهر‌های شام به تکمیل آموخته‌های خود در علم لغت و ادب پرداخت. معری سپس به بغداد رفت و به تکمیل دانش خود پرداخت. ابوالعلاء معری با وجود آنکه از خردسالی نابینا بود، توانست یکی از معروفترین شعرای زمان خود شود. از آثار او می‌توان به «رسالة الغفران» و «الامالی» اشاره کرد.

تشکیل اتحاد سه گانه اتریش آلمان و ایتالیا

۱۴۰ سال پیش در چنین روزی دهم اکتبر سال ۱۸۸۱ میلادی اتحاد سه گانه میان اتریش، آلمان و ایتالیا تشکیل شد. پس از آنکه اتحاد دوگانه در سال ۱۸۷۹ م بین اتریش و آلمان ایجاد شد و سنگ بنای نظام بین المللی شکل گرفت، ایتالیا نیز در سال ۱۸۸۱ م به این پیمان پیوست و با تأسیس اتحادیه جدید در دهم اکتبر آن سال در ویِن، نام این تشکُّل به اتحاد سه‌گانه تغییر یافت. این پیمان که در دوره‌های پنج ساله تجدید می‌شد، تا اوایل جنگ جهانی اول ادامه داشت. بر اساس اتحاد سه گانه، چنانچه ایتالیا مورد حمله فرانسه قرار می‌گرفت، آلمان و اتریش به کمکش می‌شتافتند و در صورت حمله فرانسه به آلمان، ایتالیا به حمایت از آلمان برمی‌خاست. هم‌چنین اگر هر یک از سه کشور مورد حمله دو یا چند قدرت بزرگ قرار می‌گرفتند، کشور‌های هم پیمان به یاری او، وارد جنگ می‌شدند. این پیمان بازتاب نارضایتی ایتالیا از اشغال تونس از سوی فرانسه در آن سال‌ها بود و برای بیسمارک، صدر اعظم آلمان نیز یک موفقیت دیپلماتیک به شمار می‌رفت، چرا که در صورت حمله فرانسه به آلمان، آلمان از کمک متحدان خود برخوردار می‌شد.

آغاز نظام جمهوری در چین

۱۰۹ سال پیش در چنین روزی دهم اکتبر سال ۱۹۱۲ میلادی با سقوط امپراتوری چین، نظام جمهوری جایگزین آن شد. در فاصله سال‌های ۱۹۰۷ م تا ۱۹۱۱ م، پنج شورش علیه خاندان امپراتوری منچو در چین صورت گرفت که همه آن‌ها، کم و بیش از اندیشه‌های انقلابی سون یات سن، مبارز معروف چینی سرچشمه می‌گرفت. چهار شورش اول، سرکوب شد و هر بار عده‌ای دستگیر و تیرباران شدند. ولی شورش پنجم که در روز نهم اکتبر سال ۱۹۱۱ م آغاز شد، با شدت عمل بی‌سابقه دولت و دستگیری و اعدام صد‌ها تن مواجه گردید و بر خشم و نفرت عمومی افزود. از این رو، از روز یازدهم اکتبر آن سال، شورش به شهر‌های بزرگ چین نیز منتقل شد. در این زمان، دربار که احساس خطر می‌کرد، مردم را به آرامش دعوت نمود و مخالفان را به آغاز مذاکره و آشتی ملی فرا خواند. مذاکرات نمایندگان دولت و مخالفان در اوایل دسامبر ۱۹۱۱ م در ایالت شانگ‌های چین آغاز شد، ولی از همان ابتدا، دو فکر در برابر هم قرار گرفتند. دولت پیشنهاد می‌کرد حکومت مطلقه خاندان منچو به حکومت مشروطه سلطنتی تبدیل شود و مجلس منتخب مردم نیز بر کار‌ها نظارت داشته باشد، ولی نیرو‌های انقلابی به چیزی جز تغییر رژیم و استقرار جمهوری رضایت نمی‌دادند. در نهایت، پس از تشکیل مجلس مؤسسان، اعلام جمهوری چین به تصویب رسید و پس از انقراض امپراتوری منچو بر چین، سون یات سن، در روز دهم اکتبر ۱۹۱۲ م، سال‌روز قیام مردم و آغاز حرکتی که به استقرار رژیم جمهوری انجامید، تأسیس جمهوری چین را اعلام کرد.

اعلام موجودیت تایوان

۷۲ سال پیش در چنین روزی دهم اکتبر سال ۱۹۴۹ میلادی جمهوری "تایوان" اعلام موجودیت کرد. جزیره تایوان با ۳۶ هزار کیلومتر مربع مساحت در شرق قاره آسیا، در دریای چین شرقی و در ۱۵۰ کیلومتری سواحل جنوبی جمهوری خلق چین واقع شده است. با پایان جنگ جهانی دوم، تحولات گسترده‌ای در منطقه روی داد و سرانجام با شکست اعضاء حزب حاکم چینِ ملی، از کمونیست‌ها، آنان دولت خود را در این جزایر با نام جمهوری چین ملی به رهبری چیان‌کای چک تأسیس کردند. از این پس بود که حاکمیت تایوان، مستقل از چین ادامه یافت و مورد حمایت امریکا قرار گرفت. این حمایت تا آنجا بود که امریکا با اعمال نفوذ خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مانع از آن شد که نمایندگان مائو جانشین نمایندگان چین ملی شوند. از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۷۱ م که سازمان ملل سرانجام حکومت چین کمونیست را به رسمیت شناخت، کرسی‌های چین در سازمان ملل و شورای امنیت، به مدت ۲۲ سال در اختیار دولت ضعیف و تبعیدی چیان‌کای چک در تایوان قرار داشت.

درگذشت کاوندیش، طبیعی دان انگلیسی

۲۹۰ سال پیش در چنین روزی، دهم اکتبر سال ۱۷۳۱ میلادی «هنری کاوندیش» (Henry Cavendish)، فیلسوف و طبیعی دان انگلیسی در شهر نیس فرانسه متولد شد. وی در علوم فیزیک، شیمی و طبیعی به درجه استادی رسید. کاوندیش اولین کسی بود که اثبات کرد هیدروژن سبک‌تر از هوای طبیعی است و اشیائی که با این گاز پر شوند قابلیت صعود دارند. کاوندیش در سال ۱۸۱۰ میلادی، درگذشت.