کاهش میزان خسارات آفات کشاورزی با استفاده از روش هسته‌ای
- بنا به اعلام دیپلماسی عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان انرژی اتمی، پژوهشگران پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در سازمان انرژی اتمی ایران، در سال دوم اجرای پروژه کنترل مگس میوه مدیترانه Ceratitis capitata با استفاده از تلفیق روش هسته‌ای نابارورسازی (Sterile Insect Technique-SIT) با روش‌های رایج، موفق به کاهش قابل‌توجه خسارات ناشی از این آفت در باغات مرکبات شدند.
رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای با اعلام این خبر گفت: کارشناسان موسسه حفظ نباتات (زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی) با حضور در محل اجرای این پروژه مشترک با بنیاد مستضعفان در بهشهر مازندران (زمین ۴۰ هکتاری)، تأثیر فراوان استفاده از روش هسته‌ای نابارورسازی (SIT) در کاهش قابل‌توجه میزان خسارت ناشی از آفت مگس میوه مدیترانه و عدم مشاهده خسارت در سال دوم اجرای این طرح را تا پایان نوبت اول نمونه‌برداری در نیمه اول مهرماه همزمان با رسیدن کامل میوه‌ها، مورد تأیید قرار دادند.
وی با اشاره به نتایج بسیار خوب این طرح در سال اول، افزود: این طرح در سال اول اجرا منجر به کاهش خسارات ناشی از این آفت در باغ ۴۰ هکتاری (نارنگی ژاپنی) از ۹/۱۸ درصد در باغ شاهد به ۲/۰ درصد در باغ تیمار شده با حشرات نابارور شده بود و در سال دوم نیز نتایج درخشان تری حاصل‌شده که موفقیت بسیار ارزشمندی به شمار می‌رود.
این عضو هیئت‌علمی تصریح کرد: حفظ نباتات یکی از ارکان اصلی مؤسسات فعال در زمینه مبارزه با آفات است و تأیید این مؤسسات که زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی هستند، دستاورد خوبی برای کارایی مؤثر این تکنیک و دانش فنی محسوب شده و مهر تأییدی بر عدم ایجاد اثرات مخرب زیست‌محیطی توسط این روش است. وی در پایان گفت: این آفت در نواحی شمال کشور، گاهی تا ۷۰ درصد، کاهش عملکرد باغات را به دنبال داشته و باعث ایجاد خسارت فراوان می‌شود که با تلاش محققان علوم کشاورزی هسته‌ای و به کمک روش SIT توانستیم در دو سال اخیر میزان خسارت را به زیر ۱ درصد برسانیم.
گفتنی است، پروژه کنترل مگس میوه مدیترانه‌ای Ceratitis capitata با استفاده از تلفیق روش هسته‌ای نابارورسازی (SIT) با روش‌های رایج از تیرماه سال ۹۹ با همکاری پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، بنیاد مستضعفان و شرکت دشت ناز ساری در باغ مرکبات بهشهر آغاز شده و طبق برنامه زمان‌بندی، تیرماه ۱۴۰۲ به پایان می‌رسد.
مگس میوه مدیترانه‌ای از آفات مهم و خطرناک مرکبات است و در شرایط مساعد می‌تواند در تمام طول سال زاد و ولد کرده و خسارت‌های زیادی به‌ویژه به محصولات مرکبات وارد کند. مکانیسم عمل این آفت به این صورت است که پس از تخم‌ریزی در زیرپوست میوه و باز شدن تخم، لارو‌ها بی‌درنگ به درون میوه رفته و از گوشت آن تغذیه کرده و درنهایت میوه‌های آلوده دچار گندیدگی و پوسیدگی شده و زودتر از موعد ریزش می‌کنند.
این آفت بیشتر در استان‌های مازندران، گرگان، گیلان و فارس پراکنده بوده و به درختان مرکبات آسیب می‌زند. همچنین در استان‌هایی همچون اصفهان، یزد، خراسان، کرمانشاه و گلستان به سایر درختان میوه خسارت وارد می‌کند. تکنیک حشرات نابارور، شامل پرورش انبوه حشرات یک گونه خاص آفت، نابارورسازی این حشرات با کمک تکنیک هسته‌ای و رهاسازی حشرات نابارور در محیط طبیعی است.
حشرات نر نابارور رهاشده در طبیعت با حشرات ماده وحشی جفت‌گیری می‌کنند که حاصل آن تخم‌هایی خواهد بود که هرگز باز نمی‌شوند و بدین ترتیب، جمعیت حشره آفت بدون دخالت هر نوع ماده شیمیایی کاهش یافته و کنترل می‌شود.