چالش توزیع و فروش در مدیریت مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی در کشور

 

آفت‌کش‌های شیمیایی با سایر نهادهای کشاورزی تفاوت‌های زیادی دارند ازجمله اینکه این نوع نهاده می‌تواند برای انسان، دام و محیط‌زیست خطرات زیادی داشته باشد؛ بنابراین فروش این نهاده کشاورزی باید همانند داروهای انسانی و دامی بر اساس نسخه متخصص گیاه‌پزشک به بهره‌برداران کشاورزی عرضه شود.

 

به همین دلیل بر اساس قانون حفظ نباتات توزیع، فروش و مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی باید بر اساس دستورالعمل‌های فنی سازمان حفظ نباتات انجام می‌شود.

 

تا سال ۱۳۸۴ تدارک آفت‌کش‌ها و درنهایت توزیع آن‌ها در کشور به‌صورت دولتی انجام می‌شد. اما با توجه قانون هدفمند کردن یارانه سموم به سمت اجرای برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات، طرح آزادسازی سموم مطرح‌شده است.

 

طرح آزادسازی سموم علیرغم موفقیت‌های زیادی که داشت در بخش توزیع آفت‌کش‌ها در کشور چالش‌های فراوانی را به وجود آورد که مهم‌ترین آن‌ها شامل عدم پوشش کافی توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی با نسخه گیاه‌پزشک، عدم حضور پررنگ بخش دولتی در نظارت بر روند توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی، ضعف قوانین موجود در خصوص سیستم‌های توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی، افزایش تعداد فروشگاه‌های غیرمجاز آفت‌کش‌های شیمی‌ای و افزایش میزان قاچاق سموم آفت‌کش به داخل کشور بود.

در حال حاضر توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی توسط توزیع‌کنندگان کشوری دارای پروانه، شرکت‌های توزیع استانی، فروشندگان سموم، فروش مستقیم به کشاورزان بزرگ مالک، فروش مستقیم از طریق شرکت‌های تعاونی تولید و از طریق کشت و صنعت‌ها انجام می‌شود.

 

شرط اصلی قانونی بودن توزیع از دیدگاه سازمان حفظ نباتات ثبت هرگونه تراکنش در شبکه مانیتورینگ آفت‌کش‌های کشور می‌باشد. سامانه مونیتورینگ آفت‌کش‌های کشور دارای قابلیت مدیریت نیازمندی، ثبت سفارش، تدارک، مدیریت موجودی پیشرفته، مدیریت انبار و امور توزیع و فروش پیشرفته می‌باشد که بخشی از سیستم مدیریت هوشمند مصرف آفت‌کش‌های کشور می‌باشد. در این سامانه می‌توان بسیاری از فرآیندها و عملکرد شرکت‌های توزیع‌کننده را مدیریت کرد.

 

فروشگاه‌های آفت‌کش‌های شیمیایی به‌عنوان مهم‌ترین شبکه توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی در کشور فعالیت دارند بر اساس آخرین گزارش ها این فروشگاه‌ها به تعداد ۴ هزارو ۷۳۷ واحد در کشور فعال می‌باشند. این فروشگاه‌ها تحت نظر سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی فعالیت دارند.

 

سیستم توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی از مراکز لجستیکی خدمات حفظ نباتات کشور محسوب می‌شوند که به‌عنوان زیرساخت‌های اساسی در خدمت لجستیک گیاه‌پزشکی و شبکه‌های توزیع منطقی آفت‌کش‌ها هستند. هدف از شکل‌گیری این مراکز، افزایش کارایی توزیع آفت‌کش‌ها به‌واسطه بهره‌گیری از آثار مثبت آن‌ها بر کیفیت تولید در نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی است. برای بهبود وضعیت توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی در کشور موارد ذیل پیشنهاد می‌شود.

۱- حمایت و هدایت سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی برای ایجاد سیستم توزیع آفت‌کش‌های کشور بر اساس سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

۲- اعطای وام‌های کم‌بهره برای خرید وسیله نقلیه به شرکت‌های توزیع آفت‌کش شیمیایی

 

۳- کد دار نمودن آفت‌کش‌های شیمیایی توزیع‌شده در کشور به‌منظور ردیابی آفت‌کش‌های توزیع‌شده با استفاده از سیستم مانیتورینگ آفت‌کش‌های کشور

۴- آموزش کشاورزان به‌منظور افزایش اطلاعات حقوقی و فواید استفاده از نسخه گیاه‌پزشکی و اجرای تبصره ۶ ماده ۵ قانون بهره‌وری

۵- به‌کارگیری تجارب سایر کشورها درزمینه توزیع آفت‌کش‌های شیمیایی که می‌توان از تجربیات موفق آن‌ها با بومی‌سازی در داخل کشور استفاده کرد.

۶- تدوین آیین‌نامه کاربردی حمل‌ونقل آفت‌کش‌های شیمیایی به‌صورت استاندارد با در نظر گرفتن واقعیت‌ها و امکانات و شرایط موجود در کشور

۷- هماهنگی بیش‌ازپیش با سازمان تعزیرات حکومتی برای مقابله با فروشگاه‌های غیرمجاز فروش آفت‌کش‌های شیمیایی

۸- گسترش دامنه فعالیت کلینیک‌های گیاه‌پزشکی کشور برای سودآوری مناسب در قالب شرکت‌های خدمات فنی گیاه‌پزشکی

۹- ایجاد تشکل صنفی برای شرکت‌های توزیع‌کننده آفت‌کش‌ها به‌منظور یکسان‌سازی قوانین و هماهنگی کشوری

۱۰- همکاری بیشتر در خصوص انعکاس موارد مربوط به قاچاق آفت‌کش‌ها در کشور با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز