چاقی ارثیه کرونا برای دانش آموزان
_ روزنامه ایران نوشت: کرونا دانش‌آموزان را چاق‌تر کرد. این واقعیتی است که حالا بسیاری از خانواده‌ها با آن مواجه شده‌اند. آن‌ها باید در کنار افت تحصیلی دانش‌آموز و مشکلات روحی و روانی قرنطینه، فکری هم به حال چاقی فرزندانشان کنند. اضافه وزن دانش‌آموزان، در آمار‌های وزارت آموزش و پرورش هم خودش را نشان می‌دهد؛ بر اساس بررسی‌های انجام شده، ۳۰ درصد دانش‌آموزان و ۱۴ درصد نوآموزان چاق اند، یعنی از جمعیت ۱۳ میلیونی دانش‌آموزان چهارمیلیون و ۹۶۳ نفر از دانش‌آموزان دارای اضافه وزن و چاقی هستند.
همچنین ۶۳ درصد دانش‌آموزان دارای وزن نرمال و ۶ درصد لاغر یا لاغر شدید هستند. طبق اعلام وزارت آموزش و پرورش تهران، دانش‌آموزان استان‌های مازندران، گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی اضافه وزن دارند. همچنین مسئولان زنگ خطر چاقی دانش‌آموزان را به صدا درآورده‌اند و می‌گویند، ۹۰ درصد کودکان ایرانی بسرعت در حال چاق شدن هستند ظرف ۱۰ سال آینده شمار قابل توجه شهروندان بزرگسال سنگین وزن خواهند بود.
البته در همین روز‌های سیاه کرونایی وزیر سابق بهداشت هم از ابتلای دانش‌آموزان چاق به بیماری کرونا گفت؛ او در یک سخنرانی اعلام کرد: «اولین مرگ کرونایی کودکان، مربوط به کودک ۹ سالهای در قشم است که مسافری از قم بود و متأسفانه فقط چاق بود و بیماری دیگری نداشت. بعد از آن بچه‌های متعددی را به‌علت کووید از دست دادیم که ام المرض‌شان چاقی بود.» خبری که برای مسئولان وزارت آموزش و پرورش و خانواده‌ها بسیار تلخ وغم انگیر بوده است و حالا آن‌ها خواهان برنامه جدی برای تغییر روند چاقی دانش‌آموزان‌اند، چرا که به گفته کارشناسان تعلیم و تربیت کرونا دانش‌آموزان را چاق‌تر کرده است.
در حقیقت با شیوع ویروس کرونا و آموزش‌های مجازی دانش‌آموزان خانه نشین شدند. دیگر از آن رفت و آمد‌های خانه تا مدرسه دانش‌آموزان خبری نبود. زنگ ورزش و تفریح حذف شده و دانش‌آموزان در حیاط مدرسه آن جنب و جوش‌ها و شیطنت‌های کودکانه خود را نداشتند. دانش‌آموزان صبح زود از خواب بیدار نشدند و صبحانه نخوردند. کم تحرکی، تماشای تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و الگو‌های غذایی نامناسب همه و همه موجب چاقی دانش‌آموزان شده است.
علاوه بر این تغییر مدل آموزشی از حضوری به غیر حضوری، یعنی در دست داشتن گوشی موبایل و تبلت موجب شده تا ساختار اسکلتی دانش‌آموزان تغییر کند. موضوعی که برخی از خانواده‌ها به آن انتقاد می‌کنند و بر این باورند که آموزش مجازی زندگی خانواده و دانش‌آموز را تحت تأثیر خود قرار داده است. فهیمه صالحی مادر یک دانش‌آموز پسر کلاس هشتمی از نوع درس خواندن دانش‌آموزش بشدت شکایت دارد و می‌گوید: «زمان آموزش مجازی اصلاً پشت میز نمی‌نشست همیشه دراز کشیده بود. الان هم که تابستان است از صبح تا شب روی کاناپه یا تختش دراز کشیده، نه تحرکی دارد و نه کار خاصی انجام می‌دهد. حدود ۱۰ کیلو اضافه وزن پیدا کرده است. تقریباً حدود ۹۸ کیلو است. نرفتن به مدرسه و این مدل درس خواندن کلاً خواب و بیداریشان را هم بهم ریخته است. تقریباً ظهر از خواب بیدار می‌شود و شب‌ها هم تا نیمه شب بیدار است. نمی‌دانم چه کنم. از یک طرف می‌ترسم کلاس ورزش ثبت‌نامش کنم. از طرف دیگر شرایط جسمی اش به گونه‌ای شده که ترس از چاقی بیش از حدش را دارم. چند روز پیش با یک دکتر تغذیه مشورت کردم قرار است رژیم غذایی برایش تهیه کنم. اما خوب بچه‌ها که اهل رژیم نیستند. در خانه هم کاری ندارد. اگر گوشی دستش نباشد چیپس و پفک می‌خورد و تلویزیون نگاه می‌کند.»
خانه نشینی دانش‌آموزان در ۱۸ ماه گذشته
در ۱۸ ماه گذشته و با ورود کرونا دانش‌آموزان بی‌برنامه‌ترین افراد جامعه بودند. خانواده‌ها نگران سلامت فرزندانشان بودند و همین نگرانی موجب شده تا آن‌ها بیشتر روز‌ها خانه نشین شوند و حتی در کلاس‌های فوق برنامه هم ثبت‌نام نکنند؛ بنابراین تفریح اکثر دانش‌آموزان غذا خوردن شده است. موضوعی که منیره جلالی مادر دو دانش‌آموز دختر به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «دخترانم نسبت به قبل از کرونا چاق‌تر شده‌اند. خیلی مراقبم که از این چاق‌تر نشوند. بچه‌ها کار خاصی در خانه ندارند و زمانی که سرکار هستم آن‌ها غذا‌های چرب یا فست فود سفارش می‌دهند. یکجانشینی و خوردن تنقلات مختلف همه را چاق می‌کند. خیلی تلاش کردم در خانه ورزش کنیم، اما دخترانم زود خسته و کلافه می‌شوند بیشتر دوست دارند در شبکه‌های مجازی وقتشان را سپری کنند. از این وضعیت واقعاً کلافه شده‌ام.»
دانش‌آموزان هم از این شرایط کرونایی خسته‌اند و دیگر از تعطیلی مدارس لذت نمی‌برند. آن‌ها می‌گویند اجازه رفتن به کلاس‌های مختلف را ندارند. نمی‌توانند با هم سن و سالهای خود دیدن کنند و همین موجب شده که تفریحی بجز غذا خوردن نداشته باشند. سمانه دانش‌آموز پایه دوازدهم علوم انسانی است او این حرف‌ها را تأیید می‌کند و البته از افزایش وزن ۷ کیلویش در دوران کرونا می‌گوید. سمانه قبل از دوران کرونا باشگاه می‌رفته، اما در این یک سال و نیم فقط خانه بوده و حتی کلاس زبانش را هم به‌صورت آنلاین می‌گذراند.
خودش می‌گوید از خانه ماندن خسته است و دلش می‌خواهد هر چه زودتر به باشگاه و کلاس‌های خارج از خانه‌اش برود: «یک باشگاهی نزدیک خانه‌مان بود که من به همراه مادرم سه روز در هفته می‌رفتیم وقتی کرونا آمد ترسیدیم و نرفتیم البته خود باشگاه هم تعطیل شد. یک دوره‌ای هم آنلاین کلاس بدنسازی برداشتم همه حرکت‌ها را اشتباه می‌زدم بعد از چند جلسه کمر درد و پا درد گرفتم برای همین مادرم مخالفت کرد. تنها کلاسی که الان دارم همین زبان است و کار دیگری هم در خانه انجام نمی‌دهم. بعضی وقت‌ها کمک می‌کنم. ظرف می‌شورم و گردگیری می‌کنم، اما این کار‌ها ورزش نمی‌شود. اگر کرونا برود باشگاه می‌روم تا وزنم پایین بیایید.»
سارا دانش‌آموز پایه دهم است. او هم ۵ کیلویی نسبت به سال گذشته چاق‌تر شده است. ورزش نمی‌کند و علاقه‌ای هم به رژیم غذایی ندارد: «وقتی خانه هستیم کاری جز غذا درست کردن نداریم. تنها تفریحم همین آشپزی با مادرم است. عاشق سیب زمینی سرخ کرده هستم. تقریباً هر روز درست می‌کنم و می‌خورم. از طرفی بیرون هم نمی‌روم حتی پیاده روی هم نمی‌کنم، چون می‌ترسم کرونا بگیرم. البته اهل ورزش هم نیستم زمان مدرسه هم فایل‌های معلمان ورزش را باز نمی‌کردم و اصلاً علاقه‌ای به این زنگ در خانه نداشتم. معلمان یکسری ویدیو ورزشی می‌فرستادند و می‌گفتند همین حرکات را در خانه انجام دهید و برای ما بفرستید من و خیلی از بچه‌ها علاقه‌ای نداشتیم برای همین نه فایلی می‌فرستادیم نه حرکتی انجام می‌دادیم. نمره منفی می‌گرفتیم، اما ورزش درس خاصی نبود که بخواهیم خیلی خوب آن را انجام دهیم.»
وضعیت پسر‌ها کمی متفاوت با دختران است. برخی از آن‌ها با دوستانشان قرار می‌گذارند و بیرون می‌روند، اما آن‌ها هم تحرک چندانی ندارند. محمد رضا دانش‌آموز پایه یازدهم است. او هم نسبت به روز‌های قبل از کرونا ۵ کیلویی چاق‌تر شده است؛ می‌گوید که شب‌ها با دوستانش در پارک ورزش می‌کند، اما بعد از ورزش یا ساندویچ می‌خورد یا شام مفصل: «از صبح تا عصر معمولاً خانه هستم. کلاس خاصی ثبت‌نام نکردم، چون مادرم می‌ترسید کرونا بگیرم. برخی از عصر‌ها با بچه‌ها به پارک نزدیک خانه می‌رویم و در آنجا بدمینتون بازی می‌کنیم. بعدش البته با دوستانم ساندویچ می‌خورم. تنها کار مفیدمان همین غذا خوردن است.»
زنگ ورزش مجازی تعطیل
آنطور که برخی از دانش‌آموزان گفتند، آن‌ها علاقه چندانی به زنگ ورزش مجازی ندارند و معلمان ورزش هم سختگیری لازم را در این درس نداشتند. زنگ ورزش یکی از زنگ‌هایی است که حتی در دوران فعالیت مدارس هم کمترین توجه به آن می‌شود و معلمانش هم با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستند. محمد مرگان‌زاده معلم ورزش یکی از مدارس تهران هم بر این باور است: «درس تربیت بدنی از سوی خانواده‌ها هم زیاد جدی گرفته نمی‌شود. اتفاقاً دانش‌آموزان به این درس علاقه دارند همین دو ساعت ورزش حال و هوای آن‌ها را تغییر می‌دهد، اما متأسفانه این درس مثل ریاضی و فیزیک و شیمی برای خانواده‌ها نیست. همین فرهنگ موجب شده تا با دانش‌آموزان چاق روبه‌رو شویم. وضعیت جسمی دانش‌آموزان به نسبت قبل از کرونا بدتر شده است و بیشتر دانش‌آموزان به‌خاطر کم تحرکی اضافه وزن پیدا کرده‌اند. زنگ ورزش تحرک بچه‌ها بیشتر بود و در دوره آموزش حضوری اکثر دانش‌آموزان باشگاه‌های مختلف می‌رفتند. آن‌ها فقط در خانه نبودند همین تحرک باعث می‌شد از نظر بدنی و جسمی بالاتر باشند، اما از زمانی که کرونا آمده است این فقر حرکتی وجود دارد. بچه‌ها وزنشان بالا رفته است. معلمان ورزش هم نمی‌توانند آنطور که باید و شاید در آموزش مجازی تدریس کنند. علاقه بچه‌ها به ورزش آنلاین کمتر است. اگر کلاس‌ها حضوری بود ما بهتر کار می‌کردیم. البته در این دوران کرونا همه معلمان زحمت کشیدند. ما معلمان ورزش هم از خانواده‌ها خواستیم تا داخل خانه با فرزندانشان تحرک داشته باشند. اما خیلی هایشان گفتند که خانه‌ها کوچک است و نمی‌توانند. دانش‌آموزان هم علاقه‌ای نداشتند. زنگ ورزش درسی است که حتماً باید معلم حرکات دانش‌آموزانش را ببیند اگر حرکتی اشتباه انجام شود ممکن است منجر به آسیب‌دیدگی دانش‌آموز شود؛ بنابراین در این مدت فایل‌های آموزشی را می‌فرستادیم تا برای دانش‌آموزان آسان‌تر باشد.
به‌عنوان معلم ورزش می‌گویم که مدیران وزارتخانه باید تلاش کنند تا آموزش‌ها حضوری شود و دوباره بچه‌ها را داخل حیاط مدرسه داشته باشیم. اگر معلمان کامل واکسینه شوند کارمان راحت‌تر است. البته اگر آموزش‌ها مجازی بود می‌توانیم از مکان‌های سربازی که آموزش و پرورش دارد استفاده کنیم. می‌توانیم دانش‌آموزان را یک روز در هفته به این مکان‌ها بکشانیم و در آنجا ورزش کنند.»
حبیب حامدیان کارشناس تربیت بدنی هم معتقد است: «تربیت بدنی هم مثل بقیه دروس است. معلمان ورزش کار خودشان را کرده‌اند، اما خانواده‌ها برایشان این درس مهم نیست. یکی از بزرگان همیشه می‌گفت خانواده‌ها قبل از اینکه علوم، شیمی و فیزیک و ریاضی را به بچه‌ها یاد بدهند باید ورزش را به آن‌ها آموزش دهند. خوشبختانه این استرس کرونا و مسائل روحی و روانی که برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها به‌وجود آمد موجب شده تا خانواده‌ها به سمت ورزش بیایند. خیلی از خانواده‌ها گفتند که فرزندانشان چاق شده‌اند. این هم به خاطر خانه نشینی اغلب دانش‌آموزان است و خانواده‌ها هم نمی‌دانند که فرزندشان چند کالری در روز باید دریافت کند و چگونه باید این کالری را بسوزاند. البته غذا خوردن همیشه در فرهنگ ما بوده است. بیشتر غذا‌ها هم چرب است و هیچ پدر و مادری جلوی غذا خوردن بیش از حد فرزندش را نمی‌گیرد. به نظرم باید در این باره بیشتر فرهنگ‌سازی کنیم. یک ساعت و نیم درس ورزش مشکلی را حل نمی‌کند.»
او تأکید می‌کند: «وزارت آموزش و پرورش از معلمان ورزش خواسته است تا برای تغییر نگرش خانواده‌ها فایل‌های آموزشی تهیه کند. ما معلمان بار‌ها و بار‌ها درباره مضرات چاقی برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها گفتیم، اما این فرهنگ‌سازی فقط از طرف ما نباید باشد. ساختار ورزش در جامعه باید تغییر کند. ورزش‌های همگانی را باید بیشتر به مردم معرفی کنیم. مردم باید بدانند که ورزش در سبد خانواده باید جای داشته باشد. اگر ساختار‌ها تغییر کند ما هم دستاورد خوبی از سوی بچه‌ها خواهیم گرفت.»
پسران چاق‌تر از دختران
مهر ماه سال گذشته بود که معاونت تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش طرح کوچ یا همان کنترل چاقی دانش‌آموزان را مطرح کرد. دلیل این طرح هم چاقی و اضافه وزن بیش از حد دانش‌آموزان و کم توجهی خانواده‌ها به ورزش و تغذیه کودکانشان بود. این طرح البته با هدف جلوگیری از بروز بیماری‌های زمینه‌ای اجرا شد و مسئولان آموزش و پرورش در این طرح به خانواده‌ها هشدار دادند که سرمنشأ بسیاری از مرگ و میر‌ها چاقی است. آن‌ها همچنین از معلمان ورزش و مشاوران مدارس خواستند تا روی تغییر نگرش خانواده‌ها کار کنند.
موضوعی که مهرزاد حمیدی معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: «تناسب اندام دانش‌آموزان یک دغدغه جدی وزارت آموزش و پرورش است. اینگونه نیست که برنامه‌ای برای کاهش و یا کنترل وزن دانش‌آموزان نداشته باشیم. چاقی بیش از حد کودکان موجب نگرانی ما شد. بر اساس اعلام وزارت بهداشت ۶۰ درصد مردم ایران دچار وزن بالا و چاقی و بیش از ۵۶ درصد مردم ایران دچار کم تحرکی هستند. همچنین ما می‌دانیم که چاقی در کودکی خطر چاقی در بزرگسالی را بیشتر می‌کند. این موضوع سلامت جامعه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. در بررسی هایمان به این نتیجه رسیدیم که روند چاقی دانش‌آموزان به سمتی می‌رود که اگر جلو آن گرفته نشود در آینده به مشکل برخواهیم خورد. برای همین طرح کوچ را مطرح کردیم که دانش‌آموزان با تغذیه سالم و ورزش آشنا شوند. در این مدت هم نتایج خوبی به‌دست آوردیم و شاخص توده بدنی ۱۳ میلیون دانش‌آموز را بررسی کردیم و متوجه شدیم که ۳۰ درصد دانش‌آموزان چاق هستند. اضافه وزن دانش‌آموزان پسر بیشتر از دختران بود و این هم طبیعی است. دختران بیشتر به سلامت و تناسب اندام اهمیت می‌دهند. البته کرونا دانش‌آموزان را چاق‌تر کرد. یعنی خانه نشینی، بی‌تحرکی و ریزه خواری موجب چاقی دانش‌آموزان شده است. در بررسی‌هایمان متوجه شدیم که معلمان هم تقریباً مثل دیگر افراد جامعه چاق هستند و آن‌ها هم درگیر طرح کوچ خواهند شد.
او تأکید می‌کند: برنامه‌های مختلفی را در طرح کوچ در نظر گرفتیم و مشاوران و معلمان ورزش به‌صورت گروهی و انفرادی به دانش‌آموزان مشاوره می‌دهند. آن‌ها وضعیت دانش‌آموزان چاق را بررسی می‌کنند و آموزش‌هایی هم به خانواده‌ها می‌دهند. ما در این طرح تصمیم داریم سبک زندگی فعال و سالم را به دانش‌آموز و خانواده یاد بدهیم. در حقیقت تصمیم داریم یک تغییر نگرشی در ارتباط با زندگی خانواده‌های ایرانی به‌وجود آوریم و به آن‌ها یاد دهیم که چگونه تغذیه داشته باشند.
او به فعالیت معلمان ورزش در آموزش مجازی اشاره می‌کند و می‌گوید: «همه معلمان زحمت کشیدند. معلمان ورزش هم کار خودشان را کرده‌اند. فایل‌های ورزشی را ارسال کردند و دانش‌آموزان هم همراه بودند. ما باید به سمتی حرکت کنیم که ورزش اصل اساسی هر خانواده‌ای شود. این موضوع در طرح کوچ دیده شده و فکر می‌کنم در سال تحصیلی آینده تناسب اندام دانش‌آموزان بهتر شود.»