تهدید‌ها و فرصت‌های آموزش مجازی برای دانشجویان
_ آنا نوشت: با تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در زمان شیوع ویروس همه‌گیر کرونا از اوایل اسفندماه سال ۱۳۹۸، آموزش مجازی اهمیت بسیاری در سراسر جهان پیدا کرد و دنیا را وارد عرصه جدیدی از آموزش کرد. این بحران با وجود همه فرصت‌هایی که در عرصه تعلیم و تربیت ایجاد کرد، اما نظام آموزش کشور با چالش‌هایی جدی روبرو شد. دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مجبور شدند به‌سرعت وارد فضای مجازی شده و با استفاده از آموزش الکتریکی با این بحران همه‌گیر مقابله کنند.
مهم‌ترین تهدید ویروس همه‌گیر کرونا، افت کیفیت آموزشی است
غلام‌رضا گودرزی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امام صادق (ع) در این باره می‌گوید: «ویروس همه‌گیر کرونا برای دانشگاه و مراکز آموزشی تهدید و هم فرصت ایجاد کرد، فرصتی برای دانشگاه‌ها ایجاب شد که به‌سوی آموزش الکتریکی رفته و از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بهره بهتری ببرد.»
وی در ادامه می‌گوید: «مهم‌ترین تهدید ویروس همه‌گیر کرونا، افت کیفیت آموزشی است. هرچه این رویکرد و زیرساخت‌های آن پیشرفت کند نمی‌تواند جای آموزش حضوری را بگیرد، زیرا تعامل بین استاد و دانشجو محبتی است که در آموزش مجازی وجود ندارد.»
با ورود به دنیای دیجیتال نظام آموزش جدیدی به وجود آمد
با توجه به اینکه آموزش در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در پیشاکرونا حضوری بوده است و دانشجویان و محصلان تا قبل از آن با آموزش مجازی آشنایی نداشتند لذا با شیوع ویروس همه‌گیر کرونا و چاره‌اندیشی نظام آموزش کشور برای جلوگیری از بازماندن دانشجویان از تحصیل، ادامه آموزش را به فضای مجازی منتقل کرد.
ابراهیم صالحی‌عمران، رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور در این باره می‌گوید: «آموزش مجازی طبیعتاً مزایا و معایب خاص خود را داشته است. کلاس‌های دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور به‌صورت عملی و با برگزاری کارگاه و آزمایشگاه است که حضور فیزیکی دانشجو در محیط آموزشی ضرورت دارد، با شیوع ویروس همه‌گیر کرونا این امکان از دسترس دانشگاه خارج شد و کارورزی دانشجویان را با چالش‌هایی مواجه کرد. با این وجود با ورود به دنیای دیجیتال نظام آموزشی جدیدی به وجود آمد که با توجه به نیاز کشور باید پیشتر وارد فضای مجازی می‌شدیم.»
چالش‌های آموزش مجازی در زمان کرونا
با وجود اینکه آموزش‌های مجازی در دانشگاه‌ها در مقایسه با روش‌های سنتی مزایای قابل‌توجهی داشته است، اما تجربه اندک در این زمینه، پشتیبانی نامناسب و خستگی فراگیر در حین آموزش الکترونیکی ازجمله چالش‌هایی است که دانشجویان بر آن‌ها تأکید دارند.
گودرزی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امام صادق (ع) می‌گوید: «کیفیت آموزشی به ۳ عامل بستگی دارد ازجمله ماهیت درس، استاد ارائه دهنده آن و دانشجویی که تحت آموزش قرار می‌گیرد، در آموزش مجازی سامانه‌ای که مورد استفاده قرار گرفته نیز مهم است. اگر این موارد را مورد توجه قرار دهیم، می‌توان نتیجه گرفت در دروس عملی، محاسباتی و کمی، کیفیت آموزشی تا حدودی افت کرده، اما در دروس نظری تغییری ایجاد نشده است.»
وی بیان می‌کند: «در آموزش مجازی زمان هدر رفت کلاس کم‌تر شده است به همین سبب در برخی دروس سرفصل‌ها تقویت شده است، در آموزش مجازی یک ناظر بیرونی نظارت‌گر روند آموزشی است و این امر باعث شده دقت اساتید و دانشجویان بیشتر شود. در نتیجه در نگاه کلی کیفیت آموزش مجازی در کرونا با توجه به ۳ عاملی که گفته شد افت نسبی داشته است.»
گودرزی در ادامه افزود می‌گوید: «آسیب‌های کرونا در بحث کیفیت آموزشی ۳ مورد بوده است کیفیت آموزش که با افت مواجه شد، نشاط دانشگاه کم شد، زیرا دانشجو در دانشگاه حضور ندارد و مورد دیگر اینکه اختلاف و رقابت علمی بین دانشگاه‌ها در عرصه علمی به سمت ابزار‌های سخت‌افزاری رفته که در کوتاه‌مدت ممکن است مفید باشد، زیرا به تقویت زیرساخت‌ها منجر می‌شود، اما در بلندمدت کشور را از رقابت روی مغز افزار، نرم‌افزار‌ها و محتوا‌ها بر روی قالب‌ها می‌برد.»
صالحی‌عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور می‌گوید: «آموزش مجازی گاهی با چالش‌هایی مواجه شد. با توجه به عدم آمادگی دانشگاه‌ها برای بحران ویروس همه‌گیر کرونا نیاز بود دانشگاه‌ها با تغییر در شیوه خود به‌سرعت وارد فضای مجازی شوند. دانشجویان و اساتید با این رویکرد آموزشی آشنایی نداشتند و متأسفانه تعدادی از دانشجویان با تصور اینکه از سوی دانشگاه رها شده‌اند ترک تحصیل کردند. در این راستا دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور برنامه‌ای ترتیب داد که با تماس تلفنی در روحیه بخشی به دانشجویان و اساتید این تصور نادرست را از آن‌ها دور کند.»
دستاورد‌های آموزش مجازی.
اما در این میان آموزش مجازی دستاورد‌هایی نیز داشته است. صالحی‌عمران بیان می‌کند: «از مزایای مهم آموزش مجازی کاهش وابستگی دانشجو به استاد و کلاس آموزشی است و برای دانشجو فرصت خودآموزی را به وجود آورده است و دانشجو متکی بر تلاش خود فرصت یادگیری وسیع‌تری را دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «سیستم آموزشی سنتی وابسته به زمان و مکان بود. دنیای دیجیتال برای آن دسته از دانشجویانی که در مناطق محروم هستند و امکان حاضر شدن در کلاس را ندارد بهترین فرصت بوده است.»
گودرزی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امام صادق (ع) می‌گوید: «دانشگاه امام صادق (ع) در زمان شیوع ویروس همه‌گیر کرونا دچار نقص‌هایی شد، اما دستاورد‌های خوبی از جهت تحول زیرساخت‌ها، فرآیندها، دستورالعمل‌ها، قالب‌های جدید، تولید محتوا‌های آموزشی، توانمندسازی اساتید با حوزه آموزش مجازی داشته است. معاونت آموزشی دانشگاه امام صادق (ع) با همکاری سایر معاونت‌های دانشگاه، حمایت‌های هیئت‌رئیسه و شورای دانشگاه تا حد قابل قبولی پیش رفته است و با توجه به محدودیت‌هایی که در زمان شیوع ویروس کرونا مواجه شد توانست از فرصت‌ها بهره گرفته و تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کند.»
استفاده از فضای مجازی در کنار آموزش حضوری در پساکرونا
گودرزی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه امام صادق (ع) می‌گوید: «امید است در آینده‌ای نزدیک ویروس منحوس کرونا از بین برود و دانشگاه‌ها به روال سابق آموزش خود برگردند، اما باید با استفاده از دستاورد‌هایی که این فضا ایجاد کرد از ترکیب آموزش حضوری و فضای مجازی بهترین استفاده را کرد و کیفیت آموزش در دوره پساکرونا را به نسبت پیشاکرونا ارتقا داد.»
صالحی‌عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور در این باره عنوان می‌کند: «سیستم صحیح آموزشی این است که دانشجو از آموزش سنتی و الکتریکی در کنار هم استفاده کند و از این جهت فرصت خوبی برای نظام آموزشی علی‌الخصوص دانشگاه‌های فنی بوده است، زیرا اگر این شرایط نبود فرصت برگزاری کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های مجازی به وجود نمی‌آمد که این رویکرد ازلحاظ اقتصادی به نفع دانشگاه‌ها است.»
صالحی‌عمران ادامه می‌دهد: «شرایط محدودکننده ویروس کرونا تجارب خوبی را به همراه داشت که بعد از آن دانشگاه‌ها با استفاده از این دستاورد‌ها می‌توانند تغییراتی در سیستم آموزشی انجام دهند. هدف دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور این است که در کنار آموزش حضوری از فضای مجازی نیز بهره برد.»