تقویم تاریخ؛ از جمعه خونین تا جنگ صفین

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (هفدهم شهریور) به شرح زیر است:

سالگرد جمعه خونین و روز شهدا

۴۳ سال پیش، در روز هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷ هجری شمسی نظامیان رژیم مستبد پهلوی، تظاهرات بزرگ مردم تهران را به خاک و خون کشیدند.

در این روز، مردم مسلمان تهران از اولین ساعات بامداد برای چندمین روز متوالی، تظاهرات خود را علیه رژیم آغاز کردند. در این زمان در تهران حکومت نظامی اعلام شده بود، اما مردم بدون توجه به این وضعیت و حضور نیرو‌ها و تجهیزات نظامی در خیابان ها، به شعار دادن علیه ستمگری‌های رژیم شاه پرداختند. در این حال، مزدوران گارد مخصوص شاه از زمین و هوا، مردم حق طلب و بی دفاع را آماج گلوله‌های آتشین خود قرار دادند و در مدت کوتاهی، بیش از چهار هزار تن از مردم تهران را به شهادت رساندند و هزاران تن را مجروج کردند. به همین دلیل، روز جمعه هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷، جمعه خونین و روز شهدا نام گرفته است. هدف رژیم شاه از کشتار مردم تهران در این روز، ایجاد ترس و وحشت در مردم و پایان دادن به قیام آنان بود. اما مردم ایران تظاهرات خود را با شدت هرچه بیشتر ادامه دادند. امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در پیامی به مناسبت جمعه خونین فرمود: «چهره ایران امروز گلگون است و دلاوری و نشاط در تمام اماکن به چشم می‌خورد. آری این چنین است راه امیرالمومنین (ع) و سرور شهیدان، امام حسین (ع)،‌ای کاش خمینی در میان شما بود و در کنار شما در جبهه دفاع برای خدای تعالی کشته می‌شد. ملت ایران، مطمئن باشید که دیر یا زود پیروزی از آن شماست.»

جنگ صفین میان معاویه و امام علی (ع)

۱۴۰۶ سال پیش در چنین روزی، اول صفر سال ۳۷ هجری قمری مرحله نهایی نبرد میان دو لشگر حضرت علی (ع) و معاویه در محلی به نام صفین در کنار رود فرات در عراق، آغاز شد.

معاویه پس از به خلافت رسیدن امام علی (ع) از بیعت با وی خودداری کرد و به بهانه خونخواهی عثمان، خلیفه سوم، جنگ با علی (ع) را آغاز کرد. معاویه در زمان خلافت عثمان، والی شام بود و پس از مرگ او، قصد داشت حکومت سراسر جهان اسلام را به دست آورد و آن را در خانواده خود موروثی کند. جنگ معاویه علیه حضرت علی (ع) به همین دلیل شروع شد. در این نبرد، هنگامی که معاویه در آستانه شکست قرار گرفت، به پیشنهاد عمروبن عاص دستور داد که قرآن‌ها را بر سر نیزه کنند تا مردم را فریب دهند و از ادامه نبرد باز دارند. گروهی از سپاهیان حضرت علی (ع) علیرغم هشدار‌های آن حضرت، فریب خوردند و از ادامه جنگ سرباز زدند. در اثر شرایط به وجود آمده و فشار این گروه از سپاهیان حضرت علی (ع) که به خوارج شهرت یافتند، سرنوشت جنگ به حکمیت (داوری) سپرده شد.

ورود کاروان اسرای کربلا به دمشق

۱۳۸۲ سال پیش، در روز اول صفر سال ۶۱ هجری قمری کاروان خاندان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) که پس از واقعه جانگداز کربلا به اسارت گرفته شده بودند، وارد دمشق مرکز حکومت یزید بن معاویه شد.

در دمشق، اهل بیت پیامبر (صلی الله و آله و سلم)، بخصوص حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در مقاطع مختلف، ازجمله در دربار یزید و مسجد شام به افشاگری علیه یزید حاکم ستمکار اموی پرداختند و پیام خون شهیدان کربلا را به بهترین نحو به مردم رساندند، به طوری که مردم شام از واقعیت جنایات سپاه یزید در کربلا، آگاه و نسبت به وی و عمال او خشمگین شدند. این موضوع موجب شد که یزید، صدور فرمان قتل امام حسین (ع) و یارانش را تکذیب کند و گناه آن را به گردن عبیدا... بن زیاد، والی کوفه بیندازد. همچنین تحت فشار افکار عمومی، یزید مجبور شد پس از چندی کاروان اهل بیت پیامبر (ص) را به مدینه بازگرداند.

روز جهانی سوادآموزی

هشتم سپتامبر روز جهانی سوادآموزی نامگذاری شده است، در طول قرن نوزدهم کشور‌های صنعتی به اهمیت نقش تعلیم و تربیت در دگرگونیِ جوامع پی بردند.

این اندیشه از آن جا تقویت می‏ شد که وقوع انقلاب صنعتی و اوج‏گیری پیشرفت در ساختار‌های صنعتی و تکنولوژی جامعه، نیاز به افراد خلّاق و با استعداد را که بهره ‏مند از سواد باشند روزافزون می‏ نمود. از سوی دیگر مسئله مبارزه با بی‏سوادی در کشور‌های آسیایی و افریقاییِ تازه استقلال یافته به عنوان یک هدف ملی مدّنظر قرار گرفت و ریشه کنی آن را لازمه توسعه و عدالت اجتماعی برشمردند. با تمامی این تلاش ‏ها به دلایل گوناگونی هنوز هم در سراسر جهان و حتی در کشور‌های پیشرفته صنعتی مسئله بی‏سوادی همچنان باقی است. ناگفته نماند که یک میلیارد جمعیت جهان از جمله یک صد میلیون کودک به دلیل فقر اقتصادی و فرهنگی از نعمت آموزش محروم هستند.

در ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بر اساس تعالیم اسلام، به موضوع مبارزه با بی سوادی توجه جدی تری شد و در دی ماه ۱۳۵۸ ش (دسامبر ۱۹۷۹)، به فرمان امام خمینی (ره) «نهضت سوادآموزی» تأسیس شد. این نهاد گام‌های مثبت فراوانی برای آموزش سواد به مردم ایران برداشت و جمهوری اسلامی ایران در وضعیت بسیار مطلوبی از نظر نرخ باسوادی مردم دست یافت.

امضای پیمان سیتو

۶۷ سال پیش در چنین روزی، هشتم سپتامبر سال ۱۹۵۴ میلادی پیمان «سیتو» (SEATO) یا قرارداد دفاع مشترک آسیای جنوب شرقی در شهر مانیل پایتخت فیلیپین به امضا رسید.

این پیمان میان دولت‌های آمریکا، انگلیس، استرالیا، پاکستان، تایلند، فرانسه، نیوزلند و فیلیپین منعقد شد. به موجب پیمان سیتو، دول عضو متعهد شدند به هنگام تهاجم نظامی خارجی یا شورش و تهدید‌های داخلی علیه هریک از اعضا، سایر کشور‌های عضو این پیمان، با عملیات نظامی و تحریم اقتصادی واکنش نشان دهند. سیتو حلقه شرقی زنجیره دفاعی غرب در برابر شوروی بود و پیمان‌های سنتو و ناتو، دیگر حلقه‌های آن بودند. سرانجام به دلیل تغییر اوضاع منطقه، بخصوص شکست آمریکا در جنگ با ویتنام و سرنگونی رژیم ویتنام جنوبی، این پیمان در سال ۱۹۷۵ میلادی منحل اعلام شد.

آغاز محاصره لنینگراد در جنگ جهانی دوم

۸۰ سال پیش، در روز هشتم سپتامبر سال ۱۹۴۱ میلادی نیرو‌های آلمان نازی سه ماه پس از حمله به خاک شوروی، شهر لنینگراد (سن پترزبورگ کنونی) را محاصره کردند.

اما علیرغم پیش بینی هیتلر و فرماندهانش، این شهر سقوط نکرد و مردم آن تا ژانویه سال ۱۹۴۴ میلادی، که حلقه محاصره شکسته شد، به مقاومت ادامه دادند. در مدت محاصره نظامی لنینگراد، مردم از کمترین امکانات برخودار بودند و تنها مقداری آذوقه، از راه ایران به وسیله هواپیما، به آن‌ها می‌رسید به همین دلیل نزدیک به یک میلیون غیرنظامی در جریان محاصره این شهر، کشته شدند. اما درپی ضربات ارتش شوروی به نیرو‌های آلمان و گشوده شدن جبهه‌های دیگر در مقابل ارتش هیتلر و نیز به دلیل سرمای شدید هوا در شوروی، ارتش آلمان مجبور به عقب نشینی از اطراف لنینگراد شد.

انتقال استعمار کانادا از فرانسه به انگلیس

۲۵۸ سال پیش در چنین روزی، هشتم سپتامبر سال ۱۷۶۳ میلادی سرزمین کانادا پس از مدت‌ها درگیری سرانجام براساس معاهده پاریس از تصرف فرانسه خارج شد و بطور رسمی تحت حمایت انگلیس قرار گرفت، اما کشمکش میان کانادایی‌های فرانسوی الاصل و انگلیسی‌های ساکن کانادا، مدت‌ها ادامه داشت. با وجود اعلام استقلال کانادا در سال ۱۸۶۷ میلادی، این کشور از نظر نظام سیاسی، تابع انگلیس است و دارای حکومت فرمانداری کل می‌باشد که فرماندار آن، نماینده ملکه انگلیس در کانادا به شمار می‌رود.