رانندگی پرخطر؛ راندن در بیراهه حوادث

- در روزگار کنونی که سوانح ترافیکی به یکی از عوامل عمده مرگ‌ها و مصدومیت‌ها در جوامع انسانی بدل شده اند نوع رفتار‌هایی که شهروندان یک جامعه در بستر آمد و شد‌های شهری از خود نشان می‌دهند هم بر بالا رفتن یا پایین آمدن حجم خسارت‌های ناشی از این سوانح اثری غیر قابل چشم پوشی خواهد داشت. چه آنکه کم نیستند آن دسته از کاربران ترافیکی که بی التفات به مقررات و قوانین راهنمایی و رانندگی بی هیچ هراس یا دلهره‌ای در بیراهه خطرآفرینی و حادثه سازی می‌رانند و نه که از مجازات و جریمه‌های قانونی ترسی به دل راه نمی‌دهند بل جان و امنیت خود و دیگران را هم به چیزی نمی‌گیرند.

اما چیزی که از رهگذر پژوهش‌های انجام گرفته درباره علت یابی وقوع تصادفات رانندگی بر می‌آید حکایتگر آن است که ویژگی‌های شخصیتی رانندگان با رفتار‌های ترافیکی و نحوه رانندگی کردنشان رابطه‌ای نزدیک برقرار می‌کند. در چنین نگاهی باید نوع مشکلات یا گره‌های عاطفی، فرهنگی و اجتماعی افراد را در همنشینی با استعداد‌های طبیعی، تجربیات و مهارت‌ها به نظاره نشست تا به چشم انداز روشنی از الگوی رفتار ترافیکی افراد رسید.

بر این مدار می‌توان رانندگان را در سه دسته‌ی صبور، کم طاقت و پرخطر شناسایی کرد که از میان آن‌ها رانندگان پرخطر با داشتن ویژگی‌های شخصیتی خاص و اعتماد به نفس زیاد، اشتیاق غیر قابل مهاری برای دست بردن به حرکات مخاطره آمیز حین رانندگی دارند. آنچه هم که از بررسی‌های آماری بر می‌آید نشان دهنده قرار داشتن اکثر رانندگان پرخطر در طیف سنی سی تا چهل سال است که این نکته را باید به معنای وجود روحیه هیجان طلبی و ماجراجویی ناشی از جوانی این رانندگان گرفت. اما بهای این جوانی کردن چیزی جز تصادفات فوتی و جرحی سنگین در معابر و بزرگراه‌های شهری نمی‌تواند باشد.

این میان برآورد‌های آماری از وضع رانندگی پرخطر در تهران هم گویای وضع و حال اندوه باری است که معابر و بزرگراه‌های پایتخت را به کانونی برای خطرخیزی و سبقت گرفتن‌های سرسام آور گروهی از جوانان هیجان طلب بدل کرده است. از این حیث کار پلیس راهور پایتخت هم برای رسیدگی به تخلفات رانندگی به ورطه حساسیت برانگیزی افتاده است. به قسمی که جز با همراه کردن دیگر نهاد‌ها و مراجع قانونی بیرون آمدن از گرداب حمل و نقل پایتخت چندان امکانپذیر نیست.

 

سرعت بالا عامل واژگونی وانت آریسان شد

از همین رو وقتی مرتضی گنجی معاون حقوقی پلیس راهور فاتب را درباره نحوه مواجهه پلیس با رانندگی پرخطر در تهران به پرسش می‌گیریم در پاسخ به میزان پای دیگران را به میان می‌کشد: دستگاه‌ها و مراجع قانونی در تهران در موضوعات مربوط به حوزه حمل و نقل و تردد و راهنمایی و رانندگی به صورتی تخصصی ورود پیدا می‌کنند. از این بابت به شکلی ویژه به تخلفات راهنمایی و رانندگی رسیدگی می‌شود. چنین روش‌هایی را واقعا در هیچ جای دیگری از کشورمان نمی‌توانیم سراغ بگیریم. این نحوه رسیدگی‌ها کمک بسیار موثری برای ما محسوب می‌شود. چون ما با حجم زیادی از مدارک جعلی راهور مواجه هستیم. شاید در دیگر نقاط کشور رسیدگی به چنین تخلفاتی در مراجع قانونی هم زمانبر باشد و هم در اولویت رسیدگی‌ها نباشد. اما در تهران رسیدگی به چنین مواردی جزو اولویت‌های کاری محسوب می‌شود.

معاون حقوقی پلیس راهور کنترل رفتار‌های ترافیکی رانندگان خطرآفرین را در گرو همراهی‌های چندگانه برای برخورد‌های قانونی می‌بیند: همه این اقدامات دست به دست هم داده تا ما بتوانیم رانندگان پرخطری که در سطح شهر تردد می‌کنند را شناسایی کنیم و بر رفتار ترافیکی آن‌ها نظارت داشته باشیم. ضمن اینکه این امکان هم برای پلیس فراهم است تا در مواقع خاص با این رانندگان برخورد قانونی بکند. این برخورد‌های قانونی هم می‌تواند به شکل اعمال قانون یا توقیف وسیله نقلیه به دست خود پلیس انجام بگیرد یا در مواقع لازم از طریق مراجع قانونی به عنوان اخلال در نظم با این متخلفان برخورد شود.

او برای نشان دادن نحوه همکاری پلیس با دیگر دستگاه‌های نظارتی در برخورد با رانندگان پرخطر به یکی از تازه‌ترین نمونه‌های پیش آمده ارجاع می‌دهد: در یک موردی که به تازگی نامه اش از مرکز معاینات ناجا به دست ما رسیده برای فردی به دلیل درگیری با همکاران پرونده‌ای تشکیل شده است. این فرد درباره دلیل این رفتارش گفته بود که من در لحظه درگیری حال مساعدی نداشتم و عصبانی بودم. همسر این فرد هم به ما گفته بود که او وضعیت روحی مناسبی ندارد. ما از مراجع قانونی درخواست کردیم که، چون این فرد وضع روحی مناسبی ندارد به مرکز معاینات معرفی شود تا در آنجا وضع تعادل روحی اش مشخص شود و شاید شرایط مناسب برای رانندگی نداشته باشد. بعد از اینکه این فرد به مرکز معاینات مراجعه کرد و در آنجا مورد معاینه قرار گرفت نامه اش را برای ما فرستادند که این فرد به مدت یک سال از رانندگی کردن محروم شده است؛ بنابراین باید این نکته را در نظر بگیریم که بسیاری از افراد گواهینامه رانندگی را گرفته اند، اما بنا به هر دلیلی از جمله شرایط روحی و روانی شاید شایستگی لازم برای رانندگی کردن را نداشته باشند. چنین افرادی در شهر مشغول رانندگی و تردد می‌شوند و عامل بروز خطر برای شهروندان می‌شوند.

اما تجربه پلیس نشان از وقوع حوادثی دارد که رانندگان خطرآفرین برای دیگر رانندگان رقم می‌زنند: ما تصادفاتی را شاهد بوده ایم که مثلا فردی به صورت گذری همراه با خانواده اش ساعت یازده شب از مهمانی به خانه بر می‌گشته است. یک راننده پرخطری با حرکات مارپیچ یا لایی کشی‌های خطرناکی باعث انحراف خودروی این فرد و خانواده اش می‌شود. ما وقتی چنین موردی را بررسی می‌کنیم می‌بینیم هیچ دلیلی نداشته که خودروی چنین فردی با گاردریل‌ها برخورد کند و مثلا بچه اش قربانی شود. در بررسی چنین حادثه‌ای نه مشکل خاموشی و کمبود نور وجود داشته و نه دست انداز یا چاله‌ای سر راه خودرو بوده است. گاه در چنین تصادفاتی حتی نیروی پلیس دچار سردرگمی می‌شود که چطور چنین حادثه‌ای رخ داده است. علت چنین تصادفاتی وجود همان رانندگان پرخطری است که باعث می‌شوند تا چنین اتفاقاتی برای دیگر رانندگان رخ بدهد.

مطابق یافته‌هایی که پلیس از نوع رفتار‌های رانندگان پرخطر دارد وجود نظارت ها، آموزش‌ها و برخورد‌های تنبیهی ضروری می‌شود: ما در قرارگاه سرعت رفتار این رانندگان خطرآفرین را رصد می‌کنیم و بخشی از این افراد را هم به تالار مرکز پلیس راهور می‌آوریم و در اینجا هم به آن‌ها آموزش‌های لازم را می‌دهیم و هم از آن‌ها تعهد می‌گیریم. البته ظرفیت‌های لازم برای این کار هم وجود دارد. طبق آنچه که در آیین نامه هیات وزیران آمده پلیس راهور مجاز است تا رانندگان متخلف را احضار و از آن‌ها تعهد گرفته بشود و آموزش‌های لازم هم ارائه شود تا چنین تخلفاتی را تکرار نکنند.