تقویم تاریخ؛ از شهادت امام سجاد (ع) تا انتشار نخستین روزنامه ایرانی

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (دوازدهم شهریور) به شرح زیر است:

شهادت امام سجاد (ع) به روایتی

۱۳۴۸ سال پیش در چنین روزی، بیست و پنجم محرم سال ۹۵ هجری قمری؛ بنا به روایتی، امام «علی بن حسین» ملقب به سجاد و زین العابدین، فرزند امام حسین (ع) و از نوادگان پاک رسول خدا (ص) به شهادت رسید. امام زین العابدین (ع) در سال ۳۸ هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. آن حضرت پس از نهضت عظیم پدرش امام حسین (ع) در کربلا و شهادت پدر، مسئولیت سنگین پیام رسانی و تداوم راه پدر بزرگوارش را به عهده گرفت و رسالت خویش را در جهت روشن ساختن اهداف این قیام بزرگ انجام داد. همچنین امام سجاد (ع) در بنای تمدن و فرهنگ اسلامی و گسترش تعالیم زیبای قرآنی تلاش فراوان کرد و با روشن بینی خاص خود، اقدام به تربیت دانشمندان اسلامی کرد تا از این طریق، قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) محفوظ بماند. از دیگر خدمات ارزشمند امام سجاد (ع) بیان مطالبی جاویدان در قالب دعا است که درباره شناخت خالق هستی و رابطه با او و نیز موضوعات اخلاقی، معارف و تعالیم اسلامی است. این گفتار‌های نفیس و ارزشمند در کتابی تحت عنوان «صحیفه سجادیه» گردآوری و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.

شهادت رئیسعلی دلواری

۱۰۶ سال پیش، در روز دوازدهم شهریور سال ۱۲۹۴ هجری شمسی «رئیسعلی دلواری»، رهبر مبارزه علیه اشغالگران انگلیسی در جنوب ایران، به شهادت رسید. در آغاز جنگ جهانی اول، نیرو‌های روسیه از شمال و انگلیس از جنوب، در صدد اشغال ایران بر آمدند. در این زمان، رئیسعلی دلواری بر اساس حکم جهاد علما مبنی بر لزوم دفاع از کشور، مردم را به مقابله با انگلیسی‌ها فرا خواند. وی و همرزمان شجاعش بار‌ها حملات نیرو‌های مجهز انگلیسی را برای تصرف بندر مهم بوشهر ـ در جنوب ایران ـ ناکام گذاشتند. قیام و مقاومت مردم تنگستان (که در نزدیکی بوشهر واقع است) در مقابل نیرو‌های متجاوز انگلیسی، هفت سال ادامه یافت.

درگذشت پروفسور حسابی، فیزیکدان ایرانی

۲۹ سال پیش در چنین روزی، ۱۲ شهریور ۱۳۷۱ خورشیدی فیزیکدان شهیر ایرانی، دکتر "محمود حسابی" پدر فیزیک نوین ایران درگذشت.

دکتر محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ شمسی از پدر و مادر تفرشی، در تهران دیده به جهان گشود. او از ابتدا تا پایان تحصیلات عالی، همواره حایز رتبه نخست در میان همدرسان بود. دکتر حسابی همزمان با فراگیری دروس در مدرسه، فراگیری و خواندن گنجینه‏‌های معارف اسلامی و ایرانی پرداخت. وی اندیشمندی بود که تنها به یک رشته از علوم و فنون بسنده نکرد و از سن ۱۷ سالگی موفق به اخذ مدارج عالی تحصیل گردید. از جمله این مدارک علمی می‏توان به کارشناسی ادبیات، علوم، مهندسی راه و ساختمان، معدن، برق، زیست‏ شناسی و دکترای فیزیک اشاره کرد.

او به زبان‏های رایج دنیا مانند عربی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه، آشنایی کامل داشته و با زبان‏های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اَوِستا، ترکی و ایتالیایی و روسی نیز آشنا بود. دکتر حسابی تنها شاگرد ایرانی آلبرت انیشتین بود و علاوه بر استاد با دانشمندان معروف دنیا مانند، برتراند راسل و آندره ژید ارتباط علمی داشت. معروف‏ترین تئوری علمی دکتر حسابی، نگره بی‏نهایت بودن ذرات است که بالاترین نشان کشور فرانسه را برای ایشان به ارمغان آورد. نام‏های ایرانی، دیدگانی فیزیک، فیزیک حالت جامد مجموعه معادل‏های فارسی اصطلاحات فیزیک، فرهنگ حسابی و رساله توانایی زبان فارسی بخشی از تألیفات اوست. در سال ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) در کنگره شصت سال فیزیک ایران، از خدمات دکتر حسابی به عنوان پدر فیزیک نوین ایران، قدردانی گردید و در سال ۱۹۹۰ به عنوان مرد علمی سال جهان و مرد بین المللی ۱۹۹۱ انتخاب شد. پروفسور محمود حسابی سرانجام در دوازدهم شهریور ۱۳۷۱ ش در نود سالگی و هنگام معالجه بیماری در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت. پیکر وی با حضور بسیاری از شاگردان و دانش‏دوستان بر حَسَب وصیتش در تَفرِش به خاک سپرده شد.

انتشار اولین روزنامه ایرانی

۱۹۰ سال پیش درچنین روزی، بیست و پنجم محرم سال ۱۲۵۳ هجری قمری؛ «کاغذ اخبار»، نخستین روزنامه ایران انتشار یافت. این روزنامه توسط میرزا صالح شیرازی در دو برگ بزرگ با چاپ سنگی در تهران منتشر می‌شد. کاغذ اخبار ماهی یکبار پخش می‌شد و در آن مطالبی درباره شهر تهران و دیگر شهر‌های ایران، سرزمین‌های عربی و کشور ترکیه به چاپ می‌رسید. تنها نسخه موجود از روزنامه کاغذ اخبار در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.

روز ملی استقلال قطر

۵۰ سال پیش در چنین روزی، سوم سپتامبر سال ۱۹۷۱ میلادی قطر موفق به کسب استقلال از انگلیس شد و چنین روزی، به عنوان روز ملی این کشور نامگذاری شد. قطر در قرن نوزدهم میلادی به عنوان بخشی از شبه جزیره عربستان، به تصرف دولت عثمانی درآمد. اما به خاطر ضعف امپراتوری عثمانی، قطر از سال ۱۸۸۲ به بعد، عملا توسط انگلیس اداره می‌شد و در سال ۱۹۱۶ میلادی بطور رسمی تحت تسلط استعمار انگلیس قرار گرفت. قطر تا سال ۱۹۷۱ میلادی همچنان تحت سلطه انگلیس بود و در این سال به اتفاق سایر امیرنشین‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس، امارات متحده عربی را تشکیل داد، اما قطر در سپتامبر همان سال (۱۹۷۱) با خروج از فدراسیون امارات متحده عربی، استقلال خود را اعلام کرد.

قطر در جنوب غربی آسیا و جنوب خلیج فارس، ۱۱۴۳۷ کیلومتر مربع مساحت دارد و با کشور‌های عربستان سعودی و امارات متحده عربی همسایه است. امیرنشین قطر با حکومت سلطنتی مطلقه اداره می‌شود.

اشغال دمشق توسط انگلیس

۱۰۳ سال پیش در چنین روزی، سوم سپتامبر سال ۱۹۱۸ میلادی دمشق، شهر تاریخی و کهن اسلامی به اشغال نیرو‌های انگلیسی درآمد. درجریان جنگ جهانی اول یکی از اهداف اصلی دولت‌های اروپایی تجزیه امپراتوری عثمانی بود و سرانجام این قدرت بزرگ را تجزیه کردند. در جریان تجزیه قلمرو امپراتوری عثمانی، مناطق تحت نفوذ آن، یکی پس از دیگری به دست انگلیس و فرانسه افتاد، تا اینکه دمشق نیز مورد حمله قرار گرفت و در چنین روزی سقوط کرد. اما براساس توافق‌های قبلی لندن و پاریس، سوریه و ازجمله پایتخت آن ـ دمشق ـ تحت کنترل فرانسه درآمد.

اعلان جنگ فرانسه و انگلیس به آلمان

۸۲ سال پیش در چنین روزی سوم سپتامبر سال ۱۹۳۹ میلادی فرانسه و انگلیس به آلمان اعلان جنگ کردند و بدین ترتیب جنگ جهانی دوم در گستره‌ای وسیع آغاز شد. پس از تهاجم ارتش آلمان به لهستان، دولت انگلستان طی یادداشتی خواهان تخلیه فوری اراضی اشغال شده لهستان گردید. این یادداشت از جانب آلمان، بی‏ جواب ماند. از این رو، پس از اعلام فرمان آماده باش و بسیج عمومی در انگلستان، اولتیماتومی به آلمان داده شد تا هر چه زودتر، عملیات نظامی خود را پایان دهد. اما هیتلر این اولتیماتوم را رد کرد و انگلستان و فرانسه در روز سوم سپتامبر ۱۹۳۹ م، به آلمان اعلان جنگ دادند. ورود انگلیس و فرانسه در جنگ، نه فقط برای هیتلر، بلکه برای استالین، رهبر دیکتاتور شوروی هم غیرمنتظره بود. هیتلر تا آخرین لحظه فکر می ‏کرد که انگلیس و فرانسه بلوف می ‏زنند و به خاطر لهستان وارد جنگ نخواهند شد. استالین نیز با همین خیال، در ۲۳ اوت آن سال، بر سرِ لهستان با آلمان وارد معامله شد و پیمان عدم تجاوز را امضا کرد. به همین جهت، استالین برخلاف قول و قرار‌هایی که قبلاً بین مسکو و برلین گذاشته شده بود، ارتش سرخ را همگام با ارتش آلمان نازی درگیر جبهه لهستان نکرد. با این حال، انگلیس و فرانسه با وجود اعلان جنگ به آلمان، در جریان عملیات نظامی آلمان در لهستان و درگیری قسمت عمده نیرو‌های آلمان در این جبهه، دست به حمله به مواضع آلمانی ‏ها نزدند و بیشتر به آرایش جنگی و تقویت خط دفاعی در طول مرز آلمان و فرانسه پرداختند. پس از این اعلان جنگ، آلمان به لندن حمله هوایی کرد و پس از چند ماه، فرانسه نیز در ژوئن ۱۹۴۰م به اشغال آلمان درآمد.

امضای قرار داد تسلیم توسط ایتالیا

۷۸ سال پیش در چنین روزی، سوم سپتامبر سال ۱۹۴۳ میلادی قرارداد تسلیم ایتالیا در جنگ جهانی دوم میان نمایندگان دولت ایتالیا و متفقین امضا شد.

به موجب این قرارداد نخست وزیر ایتالیا تسلیم بدون قید و شرط این کشور را پذیرفت و بدین ترتیب یکی از مهمترین متحدین آلمان نازی در جنگ جهانی دوم، از صحنه عملیات خارج شد. ویژگی‌های مشترک فکری نازیسم هیتلر و فاشیسم موسولینی و جاه طلبی‌های دو دیکتاتور، در اتحاد آلمان و ایتالیا، نقش مهمی داشت. با این حال، پس از شکست‌های پی درپی و سخت ایتالیا در جنگ، موسولینی قرارداد تسلیم را پذیرفت. همزمان با انعقاد این قرارداد، حمله بزرگ متفقین به منظور آزاد سازی ایتالیا آغاز شد و با آزادی شهر رم، سلطه نیرو‌های آلمانی بر ایتالیا پایان یافت.