در چنین روزی بر دنیا چه گذشت؟

- صداوسیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (هشتم شهریور) به شرح زیر است:

روز مبارزه با تروریسم؛ سالروز شهادت شهیدان رجایی و باهنر در سال ۱۳۶۰

در تقویم ایرانی امروز هشتم شهریور مطابق با بیست و نهم اوت به نام روز مبازه با تروریسم نامگذاری شده است: دلیل این نامگذاری ترور «محمد علی رجایی» رئیس جمهوری و حجت الاسلام «محمد جواد باهنر» نخست وزیر وقت جمهوری اسلامی ایران در این روز است.

۳۶ سال پیش مخالفین نظام نوپا و مردمی جمهوری اسلامی ایران و مورد حمایت دولت‌های غربی مدعی دموکراسی خواهی با انفجار بمبی در دفتر نخست وزیری رئیس جمهور و نخست وزیر مردمی و انقلابی را به شهادت رساندند. شهید رجایی فعالیت اجتماعی خود را با شغل معلمی آغاز کرد. او همزمان با تدریس، مبارزه با رژیم شاه را شروع کرد و این مبارزه را تا پیروزی انقلاب اسلامی، با تحمل زندان‌ها و شکنجه‌های بسیار، ادامه داد. شهید رجایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سمت‌های وزیر آموزش و پرورش، نمایندگی مجلس شورای اسلامی، نخست وزیری و ریاست جمهوری، خدمت کرد. او به هنگام ریاست جمهوری، دکتر محمد جواد باهنر، روحانی اندیشمند و آگاه را که سابقه درخشانی در مبارزه علیه رژیم شاه داشت، به نخست وزیری برگزید. از آنجا که شهیدان رجائی و باهنر انسان‌هایی با اخلاص و متواضع و در عین حال سخت کوش و پایدار در راه تحقق اهداف متعالی انقلاب اسلامی بودند، مورد خشم دشمنان انقلاب قرار گرفتند و گروهک منافقین که از مدتی قبل، ترور و جنگ مسلحانه علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرده بود، در چنین روزی با بمب گذاری در دفتر نخست وزیری، رجایی و باهنر را به شهادت رساند.

حضرت امام خمینی (ره)، رهبر فقید انقلاب اسلامی، پس از شهادت رجایی و باهنر طی سخنانی فرمود: «ارزش آقای رجایی و ارزش آقای باهنر به این بود که با مردم بودند.»

تقسیم ایران بین روسیه و انگلیس

۱۱۴ سال پیش در چنین روزی هشتم شهریور سال ۱۲۸۶ هجری شمسی؛ معاهده ننگین تقسیم ایران بین روسیه و انگلیس در عهد "محمد علی‏شاه قاجار" امضاء شد. روسیه و انگلستان از سال‏‌ها قبل رقابت شدیدی بر سر منافع خود در ایران داشتند. هر امتیازی که یکی از این دو کشور به دست می‏ آورد، دیگری سعی می‏ کرد مشابه آن را تحصیل کند. با این وجود، پس از انقلاب مشروطه، ناگهان بین روسیه و انگلیس توافقی حاصل می ‏شود که به موجب آن، ایران به مناطق نفوذ تقسیم می‏ شود. بر اساس قرارداد تقسیم ایران، منطقه مرکزی کشور، بی‏طرف اعلام شد. مناطق شمال و قسمتی از غرب ایران، تحت کنترل روسیه قرار گرفت و نواحی جنوبی نیز به منطقه نفوذ انگلیس تبدیل گردید.

این قرارداد در حالی امضا شد که حکومت ایران به علت بی‏ کفایتی شاهان قاجار، به قدری تضعیف شده بود که روسیه و انگلیس برای انقعاد این قرارداد، حتی با دولت ایران نیز مشورت نکردند. این پیمان که به قرارداد ۱۹۰۷ مشهور شد خشم مردم ایران را برانگیخت و مجلس شورای ملی نیز با آن مخالفت کرد. علی‏رغم امتناع مجلس از تصویب این قرارداد، نیرو‌های روس و انگلیس، تا پس از انقلاب کمونیستی در شوروی، از ایران خارج نشدند.

وفات علامه حلی

۷۱۷ سال پیش در چنین روزی، بیست و یکم محرم سال ۷۲۶ هجری قمری؛ «حسن بن یوسف بن مطهر حلّی» معروف به «علامه حلی»، فقیه و دانشمند مشهور مسلمان وفات یافت. او از اهالی حله - از شهر‌های عراق ـ بود و پدرش "سَدیدالدین علی" از فق‌ها و دانشمندان مشهور آن زمان به شمار می‌رفت. علامه حلی از کودکی در صدد فراگیری قرآن و علوم دینی بود و دانش‌های متداول زمان را ابتدا نزد پدر و سپس در محضر دانشمندان برجسته‌ای همچون خواجه نصیرالدین طوسی آموخت و پس از چندی به درجه اجتهاد رسید. استاد شهید مرتضی مطهری در کتاب آشنایی با علوم اسلامی، درباره علامه حلی چنین می‌نویسد: «علامه حلی یکی از نوابغ روزگار است. او در فقه، کلام، منطق، فلسفه و رجال، کتاب نوشته و حدود صد کتاب از آثار چاپی یا خطی او شناخته شده است که برخی از آن‌ها به تنهایی کافی است که نبوغ سرشار او را اثبات نماید.» علامه حلی علاوه بر تالیفات متعدد و ارزشمند، با تلاش پیگیر خود توانست شاگردان بزرگی را به جهان علم و دانش تقدیم کند. از جمله آثار او می‌توان به کتب «تذکرة الفقها» درباره آرای مختلف مذاهب اسلامی، «نهج الایمان در تفسیر قرآن مجید» و «منتهی المطالب» در مبحث عبادات اسلامی اشاره کرد.

استقلال جمهوری آذربایجان

۳۰ سال پیش، در روز سی ام اوت سال ۱۹۹۱ میلادی جمهوری آذربایجان استقلال خود را از شوروی اعلام کرد. این سرزمین از اوایل قرن سوم میلادی به تصرف سلسله ایرانی ساسانیان درآمد و در بیشتر ادوار تاریخ، بخشی از سرزمین ایران بود. در اوایل قرن نوزدهم میلادی، در پی توسعه طلبی امپراتوری تزاری در روسیه، جنگ‌هایی میان روسیه و ایران روی داد که به شکست ایران منتهی شد و در نتیجه قسمت شمالی آذربایجان به موجب معاهده گلستان در سال ۱۸۱۳ میلادی به اشغال روسیه درآمد. در پی وقوع انقلاب در روسیه، آذربایجان از سال ۱۹۱۸ با نظام جمهوری مستقل شد، اما استقلال آن، دو سال بیشتر طول نکشید و آذربایجان، به یکی از جمهوری‌های شوروی تبدیل شد. در اواخر دهه ۱۹۸۰ در آستانه فروپاشی شوروی، فعالیت‌های استقلال طلبانه در جمهوری آذربایجان و همچنین منطقه ارمنی نشین قره باغ در داخل این کشور، شدت یافت. جمهوری آذربایجان در سی ام اوت ۱۹۹۱ در حالی استقلال خود را رسماً اعلام کرد که با همسایه خود ارمنستان بر سر منطقه قره باغ به شدت اختلاف و درگیری داشت و این بحران هنوز هم ادامه دارد. جمهوری آذربایجان در غرب آسیا و در کناره دریای خزر، ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و با کشور‌های ایران، ارمنستان، گرجستان و روسیه همسایه است.

جدایی تیمور شرقی از اندونزی

۲۲ سال پیش، در روز سی ام اوت سال ۱۹۹۹ میلادی مردم تیمور شرقی در جنوب شرقی آسیا، در یک همه پرسی، به استقلال از اندونزی رای دادند. جزیره تیمورشرقی به همراه سایر جزایر اندونزی در سال ۱۵۱۱ میلادی به اشغال پرتغال درآمد. اما پس از آنکه در اواسط قرن نوزدهم، هلند بر اندونزی مسلط شد، فقط تیمور شرقی در حاکمیت پرتغال باقی ماند. اندونزی درسال ۱۹۴۵ مستقل شد، اما پرتغال تا سال ۱۹۷۶ به اشغال تیمور شرقی ادامه داد تا آنکه دراین سال ارتش اندونزی، جایگزین نیرو‌های پرتغالی شد و تیمور شرقی به حاکمیت اندونزی درآمد. درپی سقوط ژنرال سوهارتو درسال ۱۹۹۸ و بحران سیاسی در اندونزی، جنبش استقلال طلبی در تیمور شرقی شدت یافت و با حمایت سازمان ملل و دولت‌های غربی، این سرزمین مستقل شد.

تولد پدر انرژی هسته‌ای

۱۵۰ سال پیش در چنین روزی ۳۰ اوت سال ۱۸۷۱ میلادی؛ "اِرنِست رادِرفورد" (Ernest Rutherford) فیزیک‏دان برجسته بریتانیایی و ملقب به پدر انرژی هسته‌ای متولد شد. وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در زادگاهش راهی کمبریج در انگلستان شد و از سال ۱۹۱۹ م به استادی فیزیک تجربی دانشگاه کمبریج دست یافت. رادرفورد در سال ۱۹۰۳ م به عضویت انجمن سلطنتی لندن درآمد و در سال ۱۹۰۴ م نخستین کتاب خود به نام فعالیت تشعشعی را منتشر کرد. رادرفورد در دانشگاه منچستر، رهبر گروهی شد که به سرعت دست به کار تدوین نظریه‏‌های تازه درباره ساختار اتم شدند. وی در سال ۱۹۰۸ م به دلیل تحقیق در زمینه فعالیت تشعشعی عناصر، موفق به اخذ جایزه نوبل شیمی شد. بزرگ‏ترین دست‏آورد علمی رادرفورد در این سال‏ ها، کشف ساختار هسته اتم بود که این امر، دانش فراوانی درباره ماهیت ماده برای جامعه علمی به ارمغان آورد. او آشکارا بزرگ‏ترین فیزیک‏دان آزمایشگر زمان خود بود و به دلیل پژوهش‏‌های طولانی درباره اتم به پدر انرژی هسته‏‌ای شهرت یافت. رادرفورد اتم را موجود سختی می ‏دانست که یک منظومه شمسی بسیار ریز متشکل از ذرات بی‏شمار است که دارای اسرار نهفته فراوانی می ‏باشد. ارنست رادرفورد سرانجام در یازدهم ژوئن ۱۹۳۷ م در ۶۶ سالگی درگذشت.