میزان شیوع عفونت‌های بیمارستانی در ایران چقدر است؟

_ ایسنا نوشت: "عفونت بیمارستانی" عفونتی است که بیمار پس از ۴۸ ساعت بستری در بیمارستان یا تا ۷۲ ساعت پس از ترخیص از بیمارستان، به آن مبتلا شود. این عفونت در زمان پذیرش بیمار وجود نداشته و در حالت نهفتگی هم نبوده و علائم عفونت طی روز‌های بستری یا پس از ترخیص بیمار رخ می‌دهد. عفونت بیمارستانی باعث افزایش مرگ بیمارستانی کاهش رضایت بیماران کاهش بهره‌وری بیمارستان‌ها و افزایش هزینه نظام سلامت می‌شود.

عوامل متعددی در ایجاد عفونت‌های بیمارستانی موثر هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: سن کمتر از یک سال و بالای ۶۵ سال، سوء تغذیه، پذیرش اورژانسی در بخش مراقبت‌های ویژه، مدت اقامت بالای هفت روز در بیمارستان، قرار دادن کاتتر ادراری، وریدی و یا شریانی، انجام عمل جراحی، سابقه عمل جراحی، مصرف دارو‌های سرکوب‌کننده ایمنی، وضعیت کما و.... شایع‌ترین عضوی که درگیر عفونت‌های بیمارستانی می‌شود، دستگاه ادراری است و پس از آن دستگاه‌های تنفسی و گردش خون در معرض عفونت‌های بیمارستانی قرار دارند.

مطالعات زیادی در زمینه عفونت‌های بیمارستانی در مناطق مختلف ایران انجام شده است؛ ولی با این وجود این مطالعات نمی‌توانند تصویر جامع و کاملی از میزان عفونت بیمارستانی در کشور ارائه کنند. به همین دلیل نیاز است که پژوهشگران با یک‌پارچه کردن یافته‌های مطالعه‌های معتبر گذشته و انجام مطالعات فراتحلیل، به روشن‌تر شدن وضعیت کمک کنند.

بر همین اساس پژوهشگران دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران و زابل با انجام یک مطالعه فراتحلیل، میزان شیوع عفونت‌های بیمارستانی را در بیمارستان‌های ایران مورد بررسی قرار دادند.

در این مطالعه تمامی مقاله‌های منتشر شده مرتبط با عفونت بیمارستانی در بیمارستان‌های ایران که تا پایان اسفند ۱۳۹۷ در پایگاه‌های داده معتبر منتشر شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت ۱۵ مقاله که در آن‌ها ۲ میلیون ۲۰۹ هزار و ۴۴۶ بیمار بررسی شده بود، مورد تحلیل ثانویه قرار گرفتند.

یافته‌های این مطالعه نشان داد که در بازه زمانی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۷ تعداد ۱۵ هزار و ۸۷۱ بیمار دچار عفونت بیمارستانی شده‌اند. مطالعه‌های انجام‌شده میزان عفونت‌های بیمارستانی را بین ۰.۳۲ و ۹.۱ درصد گزارش کرده بودند. این میزان در مقایسه با آمار‌های مراجع بین‌المللی در کشور‌های در حال توسعه، به مراتب کمتر است که دلیل آن می‌تواند کم گزارش‌دهی اجباری همه بیمارستان‌های کشور و کمبود منابع برای سنجش عفونت‌های بیمارستانی باشد.

در این مطالعه میزان شیوع عفونت‌های بیمارستانی در بیمارستان‌های ایران، ۰.۰۱ درصد گزارش شد که میزان آن به مراتب کمتر از میزان برآورد سازمان جهانی بهداشت (۸.۸ درصد) است. میزان کم عفونت‌های بیمارستانی در مطالعه‌های مورد بررسی در این پژوهش را می‌توان به «تورش انتشار» نسبت داد. تورش انتشار یا Publication Bias؛ به انتشار بیشتر مقالاتی گفته می‌شود که دارای نتیجه‌گیری مثبت و یا نتیجه معنادار آماری هستند و بیان‌گر آن است که مقالات دارای نتایج منفی و یا نتایج غیر معنی‌دار آماری، شانس کمتری برای انتشار دارند. نتایج این پژوهش نیز ممکن است به این علت باشد که مجله‌های علمی رغبتی به انتشار مقالات پژوهشی با میزان عفونت‌های بیمارستانی بالا نداشته باشند.

همچنین این احتمال وجود دارد که به دلیل ترخیص سریع بیماران، تعدادی از بیماران پس از ترخیص از بیمارستان دچار عفونت بیمارستانی شوند و برای درمان مجدد به بیمارستان مراجعه نداشته باشد.

با توجه به نتایج پژوهش‌های مورد بررسی، در این مطالعه عنوان شد که به ترتیب «ساکشن لوله تراشه»، «کاتتر ادراری»، «سابقه جراحی» و «ونتیلاتور» رایج‌ترین عوامل ایجادکننده عفونت بیمارستانی در بیمارستان‌های ایران هستند.

عفونت دستگاه ادراری و دستگاه تنفسی و زخم جراحی نیز در این مطالعه، بیشترین نوع عفونت در بیمارستان‌های ایران بود. همچنین مشخص شد باکتری «اشرشیا کلی» شایع‌ترین میکروارگانیسم ایجادکننده عفونت بیمارستانی بوده است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده مقاومت دارویی این باکتری نسبت به آنتی بیوتیک‌های مصرفی باشد.

پژوهشگران با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، پیشنهاد می‌کنند: «مطالعه‌های با کیفیت بیشتری در استان‌های مختلف کشور در خصوص شیوع عفونت بیمارستانی انجام شود و به دنبال آن یک مطالعه مروری نظام‌مند و متاآنالیز نیز برای ترکیب یافته‌های آن‌ها انجام گیرد».

به گفته محققان این پژوهش؛ یکی از محدودیت‌های این مطالعه ناقص بودن برخی از داده‌های مقاله‌های پژوهشی مورد استفاده بود. این محققان پیشنهاد می‌کنند که مطالعات پژوهشی آینده این اطلاعات را هم در یافته‌های خود ذکر کنند.

در انجام این پژوهش علی محمد مصدق راد؛ دانشیار مرکز تحقیقات مدیریت اطلاعات سلامت و مهناز افشاری؛ دکتری سیاست‌گذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی ایران، به همراه پروانه اصفهانی؛ استادیار گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی زابل با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه زمستان سال ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی با عنوان «شیوع عفونت‌های بیمارستانی در بیمارستان‌های ایران: مرور نظام‌مند و متاآنالیز» در مجله تخصصی «اپیدمیولوژی ایران» منتشر شده است.