نزدیک شدن به فصل مدارس و رکود شدید فروش کتب درسی در خیابان انقلاب/کتابفروشیها در شرف تعطیلی!
- حال و هوای این روز‌های خیابان انقلاب متفاوت از سالهای گذشته است اگرچه خیابان به ظاهر پر رفت و آمد است، اما در حقیقت خبر از خرید و یا فروش کتاب نیست و بازار کتاب همچنان در سکون قرار دارد.
به گفته کتاب فروشندگان شرایط برای فروش کتاب در سال گذشته بسیار بهتر از امسال بوده؛ شهریور ماه سال گذشته فروش کتاب‌های درسی و غیر درسی نسبت به امسال رونق بیشتری داشته است در عین حال کتاب فروشی‌هایی که تغییر کاربری داده‌اند نیز تعدادشان افزایش داشته این امر بیانگر کاهش سرانه مطالعه و کم شدن خرید کتاب است.
البته سکون در فضای کتافروشی‌ها را با سرک کشیدن به داخل فروشگاه‌های کتاب و کتابفروشیها می‌توان دریافت این امر برای کتابفروشی‌هایی که داخل کوچه‌ها یا پاساژ‌ها هستند و یا در طبقات زیرین و یا در طبقات بالا قرار گرفتند بسیار مشهودتر است.
بعد از پشت سر گذاشتن چند کتابفروشی در خیایان انقلاب وارد یکی از آن‌ها می‌شوم کتابفروشی که سر خود را با بازی‌های کامپیوتری در تلفن همراهش گرم کرده وقتی متوجه ورود مشتری می‌شود با برخورد گرم سعی در جذب او جهت خرید کتاب دارد از چالش‌ها و مشکلات موجود درحوزه کتاب سئوال می‌کنم و او از عمق فاجعه رکود در بازار کتاب سخن می‌گوید؛ این کتابفروش در گفت‌وگو با میزان پیرامون وضعیت کتاب با توجه به نزدیک شدن به ماه مهر و فصل بازگشایی احتمالی مدارس همچنین خرید کتاب خصوصاً کتاب‌های درسی گفت: هر ساله از پانزدهم شهریور فروش ویژه کتاب خصوصاً کتاب مدارس و کتاب‌های کمک درسی آغاز می‌شود، اما امسال شاهد رکود عجیبی در بازار فروش کتاب‌های درسی هستیم این در حالی است که در سال گذشته با وجود بیماری کرونا و بسیاری از هشدار‌های بهداشتی بازهم بازار از رونق برخوردار بود اگر چه این روند همانند سالهای گذشته نبود، ولی تعداد فروش کتابها خصوصاً کتاب‌های کمک درسی قابل توجه بود، اما امسال شاهد رکودی عجیب هستیم.
وی در همین راستا ادامه داد: افزایش قیمت کتابها در کنار بیماری کرونا سبب شده مردم کمتر برای خرید در کتابفروشیها حاضر شوند در عین‌حال آنلاین برگزار شدن کلاس‌های درسی نیز به کاهش استقبال مردم از کتاب‌های کمک آموزشی کمک کرده است، بیشترین کتاب‌هایی که از ابتدای سال فروش رفته همانند سالهای گذشته کتاب‌های فصلی و تابستانی و کتاب‌های کودکان و نوجوانان بوده است بازار رمان‌ها اما همچنان داغ است و کتاب‌های درسی و کمک درسی نیز بدون اینکه اجبار از سوی معلمان باشد توسط خود مردم خریداری می‌شود حتی برخی برای خرید کتاب‌های کمک درسی از ما نیز مشورت می‌گیرند اما بازهم با این وجود با کاهش زیادی از خرید کتاب توسط مردم مواجه شده‌‌ایم.
به کتابفروشی دیگری مراجعه می‌کنم این فروشنده ام با اشاره به وضعیت فروش کتابها قبل از بیماری کرونا و بعد از شیوع بیماری کرونا بیان کرد: قبل از اینکه بیماری کرونا گسترش پیدا کند شرایط فروش کتاب در وضعیت مناسبی قرار نداشت، اما بعد از گسترش بیماری و تعطیلات ناشی از آن فروش کتابها با کاهش فروش زیادی روبرو شده بود و اکنون شرایط برای فروش کتاب بسیار بدتر شده است.
وی با اشاره به قیمت کاغذ ابراز کرد: قیمت کاغذ به قیمت بازار ارز گره خورده نوسانات ارز سبب شده قیمت کاغذ افزایش یابد و در نتیجه بر قیمت کتابها نیز افزوده شود، اما نکته جالب اینکه چنانچه قیمت کاغذ کمی کاهش پیدا کند ما شاهد هیچ گونه تغییری در قیمت کتابها نخواهیم بود.
این فروشنده کتاب تاثیر بیماری کرونا بر اقتصاد خانواده را عامل اصلی کاهش سرانه مطالعه و خرید کتاب دانست و ابراز کرد: با افزایش قیمت کاغذ و در نتیجه بالا رفتن قیمت کتابها خانواده‌ها به خرید کتاب علاقه کمتری نشان دادند به عبارت دیگر کتاب از سبد خرید خانوار به نوعی حذف شده است.
وی رکود در بازار کتاب را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر بازار کتاب در رفتار‌های مسئولین است چنانچه مواد اولیه با قیمت مناسب در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد قطعاً شاهد کاهش قیمت کتاب در بازار خواهیم بود، اما متاسفانه عملکرد برخی از مسئولین فرهنگی طی سالهای گذشته در بازار کتاب و عدم کنترل بر قیمت کاغذ و پس از آن قیمت کتاب عاملی برای کاهش تقاضای کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی شده کالایی که نقش موثری درساختار جامعه دارد.
***وقتی همه خوابند
این فروشنده کتاب پیرامونی کتاب‌های کمک درسی ابراز کرد: هم اکنون بهترین فروش‌ها متعلق به کتاب‌های کمک درسی است با این حال ما شاهد افزایش قیمت‌های سرسام آور در این نوع کتابها هستیم کتاب‌های کمک آموزشی دوره ابتدایی در دی ماه سال گذشته حدود ۱۳۵ هزار تومان بود، این کتابها اما در اسفند ماه گذشته ۱۴۵ هزار تومان و در فروردین امسال حدود به قیمت ۲۰۰ هزار تومان و در اردیبهشت امسال به قیمتی معادل ۲۲۰ هزار تومان و هم اکنون همین کتاب حدود ۲۳۰ تومان در بازار به فروش می‌رسد، این قیمتی است که ناشر روی کتاب گذاشته و هیچگونه نظارتی بر روند افزایش قیمت و یا چگونگی قیمت‌گذاری اینگونه از کتاب انجام نمی‌شود، ناشران معتقدند این افزایش قیمت ناشی از افزایش قیمت کاغذ است به طوری که اگر قیمت تمام شده کتب کمک درسی ۱۵۰ هزار تومان باشد ناشران آن را به قیمت ۲۳۰ هزار تومان می‌فروشند.
***نیاز مخاطب یک طرف و سوءاستفاده ناشر طرف دیگر
وی تاکید کرد: عدم نظارت دستگاه‌های مسئول و اجرایی از یک سو و نیاز مردم برای خرید این نوع کتابها زمینه افزایش قیمت کتابها را به صورت روندی غیر قابل تصور فراهم کرده است نکته قابل تامل این است که ما این روند قیمت‌گذاری را هرگز در ناشران قدیمی و نام آشنا نمی‌بینیم.
***قربانیان عدم نظارت
وی تصریح کرد: عدم نظارت مسئولیت فرهنگی مهمترین عامل قربانی کتابفروشیها شده است، زیرا هیچگونه نظارتی بر روند افزایش قیمت کاغذ نداشته‌اند لذا باعث شده است از وارد کننده تا تولید کننده هر کدام به خواست خود به قیمت گذاری کالا بپردازند و آن را به مشتری بدهند که علاوه بر از بین رفتن چرخه حوزه نشر و کتاب فروشی‌ها قیمت کتاب با افزایش بسیاری به مصرف کننده ارائه شود، از طرفی فضای مجازی بیشترین فایده را نصیب ناشران کرده و حضور کتاب فروشی‌های کوچک همانند ما بازخورد مناسب چندانی در بر نداشته است.
***ناشران پر قدرت سایت‌های پر فروش
این کتاب فروشی را ترک می‌کنم و به فروشگاه کتابی دیگر می‌روم از فروشنده شرایط فروش کتاب در بازار و همچنین استفاده از فضای مجازی توسط کتابفروشیها را جویا شدم و در جواب ابراز کرد: با شیوع بیماری کرونا و همه گیر شدن آن در جامعه و به دنبال آن برخی محدودیت‌ها سبب شده تا ناشران و کتاب فروشی‌ها بسوی فضای مجازی روی آورند از این رو سایت‌ها و نرم افزار‌ها و در عین حال از فضا‌های مجازی متعددی برای فروش‌کتاب و تبلیغ آن استفاده کنند، اما باید تاکید کنم که این فضای مجازی تنها برای ناشران منافع قابل توجهی را به دنبال داشته و کتابفروشیها هرگز نتوانستند همانند ناشر در فضای مجازی حضور یابند و یا کتاب‌های خود را به فروش برسانند و این چیزی جز ضرر برای یک کتابفروشیها به دنبال ندارد.
وی بیان کرد: سایت‌هایی که در فضای مجازی شکل می‌گیرند و یا استفاده از اینستاگرام و یا حتی کانال‌های متعدد مجازی منافع خاصی را برای کتابفروشیها در بر نداشته است، چون ناشران با تقویت سایت‌های خود توانستند، صفحات اول را به خود اختصاص دهند این عمل برای کتابفروشی‌هایی که درآمد‌های اندکی داشتند هزینه‌های بسیاری در بر می‌داشت که آن‌ها ترجیح دادند سرمایه‌های خود را تنها صرف این گونه تبلیغات نکنند، زیرا اگر قرار باشد آدرسی در صفحات اول قرار بگیرد باید هزینه‌های فراوانی در فضای مجازی انجام شود تا بتواند به تبلیغات کتاب‌های خود بپردازد لذا منافع قابل توجهی شامل حال کتابفروشیها نمی‌شود.
***نابودی زود هنگام کتاب فروشی‌ها
وی آسیب‌های موجود در چرخه نشر را مورد بررسی قرار داد و افزود: چرخه نشر این روز‌ها با چالش‌های بسیاری روبرو شده است، فضای مجازی سبب شده تا چرخه واقعی نشر با چالش مواجه شود. ناشران خود پس از تولید کتاب اقدام به فروش آن بدون واسطه یعنی بدون در نظر گرفتن کتابفروشیها می‌کنند این روند یعنی نابودی زودهنگام کتابفروشیها در حالی که وقتی با ناشران صحبت می‌شود همه آن‌ها شعار حمایت از کتابفروشیها را سر می‌دهند.
برای بررسی چالش‌ها و آسیب‌های موجود در کتابفروشیها در خیابان انقلاب قدم میزنم از پله‌های یک کتابفروشی که در زیر زمین قرار دارد پایین می‌روم به فضای کتابفروشی که وارد می‌شوم با نگاهی کلی می‌توان به خوبی رکود را دید، تنها دو فروشنده در این فروشگاه بزرگ کتاب حضور دارند، کتابفروشی بسیار ساکت و خبری از خریداران کتاب نیست تنها این صدای گام‌های من است که در کتابفروشی می‌پیچد سراغ یکی از فروشندگان کتاب رفتم و با او در مورد فروش کتابها در روز‌های اخیر می‌پرسم و او نیز از مشکلات کتابفروشیها سخن می‌گوید، این فروشنده با انتقاد از روند فعالیت ناشران ابراز کرد: ناشران به چاپ کتاب می‌پردازند و هزینه‌هایی که قرار است به کتابفروشیها تعلق بگیرد با عنوان تخفیف به مصرف کننده می‌رسد در واقع آن بخش از تخفیفی که داده می‌شود حق کتابفروش است که ناشر آن را با اجحاف به خریدار می‌دهد و چرخه نشر را با چالش مواجه می‌کند.
وی با اشاره به هزینه‌های کتابفروشیها ابراز کرد: کتابفروشیها علاوه بر بیمه و حقوق ماهیانه مالیات باید بپردازند در حالی که ناشران این چالش‌ها را ندارند آن‌ها معاف از مالیات هستند و این خود یک گزینه مثبت برای آنان محسوب می‌شود.
این فروشنده کتاب بر فعالیت ناشران در حوزه فضایی مجازی تاکید و خاطرنشان کرد: فضای مجازی برای ناشران شرایط مناسبی را فراهم کرده آن‌ها می‌تواند کتاب‌های خود را غیرحضوری بفروشند و در عین حال ناشران با قیمت‌های بسیار زیاد کالای خود را به مشتریان و مصرف کنندگان می‌دهند در حالی که هیچگونه نظارتی بر عملکرد آنان وجود ندارد.