کنترل آفات انباری، حلقه فراموش‌شده در زنجیره مدیریت عوامل خسارتزای گیاهی

 

از کل خسارت وارده توسط آفات انباری به مواد غذایی گیاهی به‌طور متوسط ۵۱، ۳۱، ۱۰ و ۸ درصد آن به ترتیب مربوط به حشرات، جوندگان، پرندگان و رطوبت نامناسب در شرایط انباری است.

 

طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی، خسارتی را که آفات انباری تنها به غلات در دنیا وارد می‌کنند، در هرسال حدود ۵/۱۳ درصد محصول برداشت‌شده است که توانایی تأمین غذای ۴۸ میلیون نفر را دارد. مقدار این خسارت در بعضی از نقاط جهان و روی بخشی از محصولات کشاورزی تا ۵۰ درصد محصول هم می‌رسد. آفات انباری حبوبات نیز می‌توانند تا صد درصد محصول را از بین ببرند.

 

امنیت غذایی شامل تولید محصول و حفظ سلامت آن در طی دوره ذخیره‌سازی تا رسیدن به‌دست مصرف‌کننده است. از دیگر خسارات بهداشتی آفات انباری ابتلا مصرف‌کنندگان به بیماری‌های مجاری تنفسی ناشی از تنفس هوای آلوده و آلرژی‌های پوستی ناشی از در معرض قرار گرفتن فیزیکی با پوسته‌ها و مدفوع آفات انباری است.

 

متأسفانه در ایران برآورد دقیقی از میزان خسارت آفات انباری وجود ندارد، ولی به دلیل ریزش محصول در زمان برداشت، شکستگی بالای دانه‌ها، وجود سیلوهای روباز و عدم استفاده از تکنولوژی نوین انبارداری مقدار خسارت بسیار قابل‌توجه است.

 

برای دفاع از امنیت غذایی و مبارزه با تهدیدات آگروتروریسم باید به حفاظت از محصولات کشاورزی در برابر آفات انباری توجه بیشتری شود.

 

برای مدیریت آفات انباری راهکارهای متعددی وجود دارد که شامل رعایت اصول مهندسی در ساخت انبارها، کاربرد تلفیقی ترکیبات شیمیایی کم‌خطر برای ضدعفونی انبارها قبل از ذخیره‌سازی، گاز دهی انبارها با فومیگانت‌های سازگار با محیط‌زیست و استفاده از روش‌های زیستی به‌صورت تلفیقی توصیه می‌شود.

 

مهم‌ترین چالش کنونی کشور در مدیریت کنترل آفات انباری عدم معرفی قانونی جایگزین مناسبی برای متیل بروماید در ضدعفونی محصولات غذایی انباری و صادراتی است. همچنین روش‌های قدیمی در تشخیص مراحل اولیه آلودگی (تخم و لاروهای کوچک آفات انباری) از دقت کافی برخوردار نبوده و مشکلات متعددی نظیر عدم مبارزه به‌موقع و احتمال بروز خطا در صدور گواهی بهداشتی محصولات صادراتی را افزایش می‌دهند.

 

* مسعود لطیفیان
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور