پیمان شانگهای؛ فرصت‌ها و چالش‌ها/ دعوت رسمی تاجیکستان از آیت‌الله رئیسی
- شاید بتوان روند سریع و قارچ گونه تشکیل ائتلافات منطقه‌ای را مصداق بارز، این ضرب المثل تاریخی که «یک دست صدا ندارد»، دانست؛ چرا که بنا بر تحقیقات صورت گرفته از دهه ۱۹۹۰ به این طرف، روند ایجاد ائتلافات و سازمان‌های منطقه‌ای رشد چشمگیری پیدا کرده است.
برکسی پوشیده نیست که کشور‌ها با تشکیل ائتلافات منطقه‌ای در عرصه‌های مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی مانند «نفتا» و «آسه آن» در پی افزایش قدرت قدرت ملی، منطقه‌ای و بین المللی خود هستند که حال آنکه هرچقدر کشور‌های عضو در این ائتلافات قوی‌تر باشند و روابط بهتری با هم داشته باشند، آن ائتلاف قدتمندتر و کاراتر هم خواهد بود.
سازمان همکاری شانگهای که ایران تاکنون یکی از اعضای ناظر در آن است و در حال تلاش برای عضویت دائم در آن بوده، یکی از نمونه‌های ائتلافات موفق منطقه‌ای در قاره آسیاست.
سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توسط چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد.
دعوت از کشور‌های مغولستان، هند، ایـران و پاکسـتان بــه عنــوان اعضـای ناظـر در سازمان همکاری شانگهای در سـال ۲۰۰۵ انجام شد و این سازمان قدرتمند از آن سال‌ها تاکنون با قدرت در حال تجسم بخشی به اهداف خود است. کشور‌های عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای؛ روی هم بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند.
مساحت کشور‌های عضو این سازمان روی هم در حدود یک چهارم سطح خشکی‌های زمین است. همچنین هشت کشور عضو در حدود سه میلیارد ۱۵۴ میلیون نفر جمعیت دارند که در حدود ۴۲ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود.
یکی از ابتکارات مهمی که سران کشور‌های سازمان همکاری شانگهای، توسط آن جایگاه ویژه‌ای به این سازمان در مجامع منطقه‌ای و جهانی بخشیدند، برقراری روابط با سازمان‌ها، نهاد‌های منطقه‌ای و بین المللی بود تا بدین وسیله جایگاه خود را در حل و فصل موضوعات منطقه‌ای پر رنگ‌تر کنند.
عابد اکبری درباره اهمیت سازمان شانگهای به خبرنگار میزان می‌گوید: اساس‌نامه سازمان همکاری شانگهای بر شفافیت عملکرد و بی‌طرفی نظامی آن تأکید می‌کند. علی‌رغم این موضوع، شکی نیست که سازمان همکاری شانگهای تقش موازنه دهنده‌ای در صحنه بین‌المللی خصوصاً در مقابل پیمان ناتو ایفا می‌کند. سازمان همکاری شانگهای از آمریکا خواسته است که پایگاه‌ها و نیرو‌های نظامی خود را از خاک تمام کشور‌های عضو خارج سازد.
کارشناس مسائل بین الملل می‌گوید: پس از این درخواست، دولت قرقیزستان رسماً از آمریکا درخواست کرد که برنامه خروج نیرو‌های آمریکایی و تعطیلی پایگاه هوایی نظامی کی ۲ را از این کشور را سریعاً تهیه و اعلان کند. همه این موارد نشانگر اهمیت و جایگاه قابل توجه سازمان شانگهای به عنوان یک سازمان بین المللی تاثیر گذار با ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل بسیار است.
وی درباره موانع عدم عضویت ایران و نیز چشم انداز روابط ایران و شانگهای توضیح می‌دهد: عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای موضوعی است که در طول قریب به دو دهه در صدر تعاملات ایران و این سازمان بین‌المللی قرار گرفته است.
اکبری می افزاید: پس از عضویت ناظر ایران در این سازمان در سال ۲۰۰۵، کشور‌هایی همچون هند و پاکستان توانسته‌اند عضویت دائم خود را در این سازمان به نتیجه برسانند. با این حال بنا بر دلایل مختلف حقوقی و سیاسی، جمهوری اسلامی ایران تاکنون در این زمینه موفق نبوده است.
وی در ادامه عنوان می‌کند: در سال ۲۰۱۶ نیز در حالی که به نظر می‌رسید هم روسیه و هم چین، هر دو بازیگر بزرگ و اصلی سازمان همکاری شانگهای موافق عضویت دائم ایران در این سازمان بودند، رای مخالف تاجیکستان مانع از عضویت دائم ایران شد. طی سال‌های بعد از آن نیز حداقل تا سال ۲۰۱۹ به نظر می‌رسد با وجود سردی در روابط با تاجیکستان، همچنان شرایط عضویت دائم ایران در این سازمان وجود نداشته است، اما از سال ۲۰۲۰ به مرور سطح مناسبات رو به رشد گذارد. این روند به ویژه از ابتدای سال ۲۰۲۱، با سفر‌های رحمانی فضلی، وزیر کشور و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به تاجیکستان و سفر‌های متقابل شیرعلی میرزا، وزیر دفاع و رمضان رحیم‌زاده، وزیر امور داخلی تاجیکستان به تهران به اوج خود رسید.
مدیر عامل موسسه ابرار معاصر می‌گوید: در نهایت نیز اوایل مرداد ماه سال جاری سراج الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه تاجیکستان به طور رسمی در یک نشست مطبوعاتی تاکید کرد که این جمهوری نظر خود را تغییر داده و در صورت اتفاق نظر اعضا، موافق عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای است.
اکبری ادامه می‌دهد: با توجه به سفر هفته گذشته رئیس مجلس تاجیکستان به تهران و ملاقات وی با آقای رئیسی و مذاکرات مثبت صورت گرفته و دعوت رسمی دولت تاجیکستان از آقای رئیسی جهت شرکت در اجلاس آتی شانگهای که در دوشنبه برگزار خواهد شد به نظر می‌رسد موانع پیش روی عضویت ایران در شانگهای در حال مرتفع شدن است.
وی درباره اینکه عضویت در سازمان شانگهای چه فرصت‌هایی برای جمهوری اسلامی ایران به همراه خواهد داشت، می گوید: در حال حاضر چین و پاکستان در صدد هستند با بوجود آوردن کریدور مشترک اقتصادی از بندرکاشغر در چین تا بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان به احیای جاده ابریشم اقدام کنند و بدین وسیله چین به آسانی می‌تواند از طریق پاکستان و افغانستان به کشور‌های آسیای میانه دسترسی پیدا کند و تولیدات داخلی خود را به کشور‌های مذکور صادر کند.
اکبری تاکید می‌کند: از طرفی با سفرنارندرا مودی نخست وزیر هند توافقنامه توسعه بندر چابهار با حضور روسای جمهور ایران و افغانستان به امضا رسید و هند نیز می‌تواند از طریق اتصال به بندر راهبردی چابهار به افغانستان و کشور‌های آسیای میانه دسترسی داشته باشد. افزایش سطح مبادلات تجاری و اقتصادی با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای می‌تواند به رشد و شکوفایی ایران در منطقه کمک کند.
وی می افزاید: کشور‌های منطقه می‌توانند از طریق بندر چابهار و خلیج فارس کالا‌ها و تولیدات خود را به کشور‌های دیگر صادر کنند. کشور‌های عضو سازمان شانگهای به ظرفیت‌های فوق العاده جفرافیایی، تجاری و اقتصادی ایران آشنا هستند و عضویت ایران می‌تواند توان اقتصادی سازمان همکاری شانگهای را به نحو خارق العادی افزایش داده و کشور‌های آسیایی و روسیه را در برابر اقتصاد کشور‌های غربی مقاوم سازد.
به هر روز با توجه به حمایت‌های روسیه از ایران امیدواریم، روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای شکل جدی و رسمی به خود بگیرد و کشور بتواند از تمام مزایای حضور در این سازمان مهم منطقه‌ای در عرصه‌های مختلف بهره ببرد.
انتهای پیام/