نگاه حماسی و روشنگرانه شاعران در بیان حماسه «امام حسین (ع)»/حقیقت شعر عاشورایی را بیان کنیم

کاظم کامران شرفشاهی در گفت‌وگو با پیرامون اهمیت و جایگاه شعر عاشورایی گفت: شعر عاشورایی شاخه‌ای از ادبیات آیینی محسوب می‌شود که به قیام خونین شهدای کربلا می‌پردازد لذا از این رو ویژگی‌های خاصی دارد، شعر عاشورایی روشنگرانه، ظلم ستیزانه و برانگیزنده است در عین حال شور آفرینی ویژه و آگاهی‌بخشی خاصی در درون این نوع شعر نهفته است.

***تاریخچه شعر عاشورایی 

وی در همین راستا ابراز کرد: تاریخچه شعر عاشورایی به زمان قبل از واقعه عاشورا بازمی‌گردد زمانی که «امام حسین (ع)» قصد داشتند مدینه را به سمت کوفه ترک کنند در مسیر حرکتشان همراه با کاروان با شاعری به نام فرزدق از شاعران عرب به برخورد کردند این شاعر در بیان اوضاع و شرایط شهر کوفه به «امام حسین (ع)» بیان کرد مردم کوفه دلشان با شماست، اما شمشیرهایشان بر علیه شماست از همین ابیات می‌توان دریافت که شعر عاشورایی از پیش از این واقعه شکل گرفته و در روز نبرد یعنی روز عاشورا حضرت «سیدالشهداء (ع)» و یارانشان رجز خوانی‌های بسیار فصیح و بلیغ دارند همچنین خاندان «امام حسین (ع)» و «ائمه معصومین (ع)» نیز با سرودن مرثیه‌هایی پیام سرخ نهضت کربلا را به گوش دنیا رساندند آنان بعد از واقعه کربلا از شاعرانی که به سرودن در مورد حماسه بزرگ عاشورا پرداخته حمایت‌های مادی و معنوی کردند از این رو توانستند از ادبیات و شعر به عنوان رسانه‌ای برای رساندن پیام قیام کربلا در عصر خود و برای نسل‌ها و عصر‌های آینده استفاده کنند.

این شاعر به نکات قابل توجهی در شعر عاشورایی اشاره و تصریح کرد: در طول تاریخ بشری وقایع بسیاری رخ داده و اشخاص بزرگی ظهور کرده و رویداد‌های متعددی طی آن شکل گرفته است، اما نکته قابل توجه در این است که ادبیات و شعر در حوزه عاشورا و انتقال پیام و وقایع این حادثه بزرگ در همه همچنان زنده و استمرار یافته است، وقایع کربلا به محض وقوع توانسته در ادبیات راه پیدا کند و از این رو شاهد اشعار بسیار زیادی پیرامون واقعه کربلا و شعر عاشورا هستیم شعر عاشورایی از سوم و چهارم هجری وارد ایران و ادبیات فارسی شد و آن را تحت تأثیر خود قرار داد و در عین حال شاعران بزرگی همچون مولانا، حافظ، سنایی غزنوی و شاعران نامدار فارسی زبان حماسه‌های بسیاری پیرامون این واقعه انسان ساز سرودند و در این سروده‌های مختلف کوشش کردند تا دین خود را نسبت به «امام حسین (ع)» ادا کنند.

***جانبخشی شعر عاشورایی در ظهور دولت‌های شیعه

وی به ادبیات شیعه حول محور شعر عاشورایی پرداخت و ابراز کرد: ادبیات شیعه با روی کار آمدن دولت‌های شیعه رنگ و رونقی جدید به خود گرفت و توانست در ادبیات فارسی با رشد و قدرت ویژه‌ای به توسعه دست یابد و در این راستا شاعرانی همچون محتشم کاشانی را داریم که توانستند با سروده‌های خود تاثیر شگرفی بر شعر عاشورایی داشته و همچنین ادبیات فارسی را تحت تاثیر قرار دهند البته ادبیات فارسی در دوره‌ قاجار با محدودیت‌های بیشتری روبرو شد، زیرا شعر عاشورایی جنبه‌های متعددی داشت و از این رو رویکرد حکومت‌ها در جلوگیری از رواج شعر‌های حماسی عاشورایی به جهت حماسی بودن اشعار و ترس حکومت‌های خود کامه و نگرانی از بپا خواستن مردم در مقابل ظلم و ستم ظالمانه برخی از حاکمان و پادشاهان سبب شده از اشاعه اشعار و شعر‌های عاشورایی و حماسی جلوگیری شود.

***رشد چشمگیر شعر عاشورایی در سال‌های اخیر

شرفشاهی به رشد شعر عاشورایی در سال‌های اخیر اشاره و تصریح کرد: در چند دهه اخیر شاهد جهش و شکوهی قابل توجه در رشد شعر عاشورایی بودیم، زیرا نگاه حماسی و روشنگرانه شاعران در بیان حماسه «امام حسین (ع)» و در بیان اهداف قیام عاشورا داشته بسیار اثرگذار بوده و جامعه را با خود همراه کرده است، این جهش و رشد حتی در ادبیات کودک و نوجوان در قالب شعر‌های عاشورایی به خوبی دیده می‌شود زیرا شعر عاشورایی با زبانی زیبا و سلیس در حوزه کودک و نوجوان نیز ظهور و بروز داشته و در کتاب‌های خوبی پیرامون شعر عاشورایی تولید شده است.

این پژوهشگر به شیوه سرودن اشعار عاشورایی اشاره و تاکید کرد: به گواه کتاب‌هایی که از تاریخ صدر اسلام به ما رسیده به خوبی مشخص است که «امام حسین (ع)» خود یکی از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین اشعار را مطرح کرده‌اند و حتی کتاب و دیوانی منسوب به ایشان وجود دارد که منتشر شده است لذا من معتقدم شاعرانی که در حوزه عاشورا و واقعه کربلا اقدام به سرودن شعر می‌کنند باید این مهم را در نظر داشته باشند که در عرصه‌ای مقدس و بسیار ارزنده به سرودن شعر می‌پردازند لذا برای آن که بتوانند معانی و اهداف اصلی «سیدالشهداء (ع)» و واقعه کربلا را مطرح کنند به مطالعه کتاب‌های معتبر بپردازند و پیرامون زندگی و سیره این امام بزرگوار و همچنین تاریخ وقایع و اتفاقات اطلاعات لازم را به دست آورده تا بتوانند در سروده‌های خود علاوه بر بیان وقایع نکاتی جدید و در عین حال تاثیرگذار را به مخاطب انتقال دهند.

***اهداف بلند و انسان‌ساز «امام حسین (ع)» در قیام کربلا

شرفشاهی پیرامون شعر عاشورایی خاطرنشان کرد: اهداف بلند و انسان‌ساز «امام حسین (ع)» در قیام کربلا بیانگر دعوتی گسترده از نسل‌ها و عصر‌های آینده برای توجه به هدفی بلند و بزرگ به عنوان امر به معروف و نهی از منکر است این دعوت جامعه را به سوی اصلاح و رستگاری پیش می‌برد پس در اشعارمان تنها جنبه‌های حماسی را نباید مورد توجه قرار دهیم بلکه اهداف و وقایع و حماسه را در کنار یکدیگر باید به کار برد تا حقیقت شعر عاشورایی را به خوبی به اجرا بگذاریم.