«روز واقعه»؛ اثر تکرار نشدنی سینمای ایران/دیالوگ‌های تکان‌دهنده اثر شهرام اسدی

- «روز واقعه» یکی از فیلم‌های بی‌تکرار در سینمای ایران است که فیلمنامه این اثر با توجه به حساسیت‌های که برای چنین آثاری وجود دارد نگارش و به تصویر کشیده شده است. «روز واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته با فیلمنامه بهرام بیضایی که سال ۶۱ نوشته بود، در سال ۷۳ ساخته شد که در جشنواره سیزدهم فجر در ۱۰ رشته نامزد دریافت جایزه و در ۵ رشته موفق به کسب سیمرغ بلورین جشنواره شد.

«روز واقعه» با بازی بازیگرانی، چون عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، علیرضا شجاع‌نوری، محمدعلی کشاورز، لادن مستوفی، ژاله علو و مهدی فتحی ماجرای عبدالله جوان «نصرانی» تازه مسلمان شده‌ای است که در روز عروسی خود با راحله، ندایی می‌شنود که «کیست که مرا یاری کند؟» عبدالله پس از چند بار شنیدن آن صدا، منقلب شده و مجلس عروسی را ترک می‌کند. عبدالله به جستجوی صدا برمی‌آید. آن هم در حالی که برادران متعصب راحله ترک مجلس عروسی را توهینی به خود دانسته و در پی‌اش روان می‌شوند. عبدالله در طول مسیرش با اتفاقاتی روبه‌رو می‌شود و به نشانه‌هایی برمی‌خورد که نشان دهنده این است که «امام حسین (ع)» می‌دانسته او در جستجوی صدایی که به یاری‌اش می‌طلبد می‌رود. عبدالله به تاخت بیابان‌ها را طی می‌کند و خود را به صحرای کربلا می‌رساند. منتها وقتی به کربلا می‌رسد که عصر روز عاشورا است.

شهرام اسدی کارگردان این اثر روایت جالبی از ساخت این اثر فاخر سینمایی دارد: برای ارزیابی یک کار تلویزیونی که قرارداد داشتم از خارج از کشور برگشتم. با آقای بهشتی و اسفندیاری آشنا بودم و به محض ورود به بنیاد سینمایی فارابی رفتم برای عرض سلام و ارادت. گفتند یک فیلمنامه‌ای هست آن را ببر و بخوان. «آب را گل نکنید» از انسیه شاه حسینی. خوشم آمد و دیدم شخصیت‌ها همه تراش خورده و درست و واقعی بودند. گفتم دوست دارم این را بسازم. پس از چند روز من را به دفتر آقای جلایر در خیابان، ولی عصر دعوت کردند و گفتند اینجا اتاق توست و کارت رو شروع کن. شروع کردم به بررسی و هر ۲ تا ۳ روز می‌رفتم فارابی دفتر آقای اسفندیاری و گپ می‌زدیم. گفتم مشغول این کار هستم و آقای اسفندیاری گفت در این کار باش، اما خیلی روی آن متمرکز نباش. سه روز بعد دیدم فیلمنامه دست‌نویس آقای بیضائی به اسم «روز واقعه» را به من دادند و گفتند این را هم نگاهی کن. خواندم و وقتی داشتم به جملات آخر می‌رسیدم که می‌گفت «بر سر نیزه می‌بینم» ساعت ۴ صبح بود که اشک‌هایم سرازیر شد. همیشه وقتی خارج از ایران هم کار می‌کردم وقتی بغضم می‌گرفت یا اینکه چشم‌هایم پُر می‌شد، می‌دانستم که موفق می‌شوم و می‌توانم خوب یک اثر دربیاورم.

مرتضی شایسته، تهیه‌کننده این فیلم هم گفته است: موقعی که متنی قوی باشد و بازیگران و اهل سینما حس کنند کار خوب و جزو آثار ماندنی می‌شود همه می‌آیند و قبول می‌کنند. در «روز واقعه» هم از تمام تجربیات موجود و حرفه‌ای سینمای ایران و تلویزیون استفاده کردیم.

متن زیبا، منسجم و یکدست فیلمنامه در کنار موسیقی همگام و همپای با متن و بازی قوی و توانمند شخصیتها، تماشاچی را در حال و هوای فیلم قرار می‎دهد و احساس همدردی و توجه او را برمی‌انگیزد. زنده یاد جمشید مشایخی یکی از بازیگران این فیلم، نوشته خوب بهرام بیضایی را علت ماندگاری «روز واقعه» می‌دانست و معتقد بود: تا به امروز نوشته‌ای قوی‌تر از آن درباره واقعه عاشورا نیامده است.

پس از گذشت سالیان زیاد از ساخت «روز واقعه» می‌توان به راحتی آن را مهمترین و موفق‌ترین اثر سینمایی دینی، عاشورایی دانست. فیلمی که گذر زمان چیزی از جایگاه آن کم نکرده و با هر بار دیدن می‌توان زوایای منحصر به‌فرد جدیدی را در آن پیدا کرد.

شاید پیام اصلی فیلم فراموش‌نشدنی «روز واقعه» در همان دیالوگ تکان‌دهنده‌ای باشد که قهرمان مسیحی فیلم در سوالی که از او می‌پرسند که در کربلا چه دیدی خلاصه شود. نصرانی (با بازی علیرضا شجاع‌نوری) در جواب می‌گوید: «او به بالاترین جایی رسیده که بشریت رسیده. من حقیقت را در زنجیر دیده‌ام. من حقیقت را پاره پاره بر خاک دیده‌ام. من حقیقت را بر سر نیزه دیده‌ام.»