نیازسازی اقتصادی؛ رهیافت الزامی دستگاه دیپلماسی/ برخورداری ایران از موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: ایران می‌تواند سالانه ۲۲۰ میلیون تن ترانزیت انجام بدهد. سال گذشته تنها یک و نیم میلیون تن، ترانزیت انجام شده است.
عابد گل‌کرمی در گفت‌وگو با میزان، با اشاره به توجه به ۱۵ کشور همسایه در راستای گسترش دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، گفت: همه کشور‌ها در دنیا برای صادرات شان سعی می‌کنند در گام اول ارتباط با همسایگان خود برقرار کنند. به چند دلیل این اتفاق رخ می‌دهد؛ اول، کمی فاصله است. دوم، قرابت‌های فرهنگی است که بین دو کشور وجود دارد و می‌تواند زمینه فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی و امنیتی در مناسبات قدرت دولت‌ها را تسهیل کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: یکی از مسائلی که در دنیا می‌تواند مبنا و محور روابط خارجی کشور‌ها باشد، نیاز سازی اقتصادی است. برای نیازسازی اقتصادی بهترین و اولین گام، نیازسازی برای کشور‌های همسایه هست؛ لذا گریزی نیست که هر کشوری، برای بالا بردن ضریب امنیت خود و دوم ایجاد بستر‌های سیاسی در آینده جهت همکاری و همگرایی، ابتدا از همسایگان خود شروع کند.
وی با بیان اینکه ایران هم بعد از چین و روسیه جزو کشور‌هایی است که بیشترین همسایه را دارد، تصریح کرد: اگر دولت‌ها نخواهند از این ظرفیت استفاده کنند، دچار تهدید می‌شوند و در واقع عدم ارتباط با همسایگان، امنیت‌زدایی می‌کند و تهدیدزا می‌شود. ایران باید از ظرفیت ۱۵ کشور همسایه خود استفاده کند و برای هرکدام، سیاست متناسب با نیاز‌ها و ظرفیت‌های دو طرف براساس خواسته‌ها و پذیرش‌های کشور‌ها اتخاذ و ارتباط برقرار نماید.
گل‌کرمی بیان داشت: چیزی که به غلط جا افتاده است که به نظر من باید به درستی تبیین شود؛ این است که افراد در فضای نظری و پژوهشی و بعضاً کارشناسی، مطرح می‌کنند که همه دنیا منتظرند که ما اقدام کنیم و روابط ایجاد کنیم. در حالیکه روابط خارجی و پشت سر آن سیاست خارجی، دو بُعد دارد؛ یکی بحث پذیرش از سوی کشور مقصد و همسایه است و دوم خواستن و اراده کشور مبدا است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه با تاکید بر اینکه صرفا این نیست که ما بخواهیم و پذیرش صورت بگیرد، افزود: هنر سیاست خارجی در این است که پذیرش را برای مقصد و کشور همسایه و خارجی ایجاد کند که لازمه آن نیازسازی اقتصادی و بعضا امنیتی است. به دلیل اینکه روابط بر اساس پذیرش و خواست کشور‌ها شکل می‌گیرد. روابط کشور‌ها یا بر اساس احترام. یا بر اساس زور و یا بر اساس نیاز سازی است.
وی اضافه کرد: زور با منطق ایرانی و اسلامی همخوانی ندارد و سازگار نیست. احترام هم احترام متقابل است و منطق جمهوری اسلامی همواره همین بوده است، ولی صرفاً در منطقه احترام به خاطر وابستگی بیشتر کشور‌های همسایه به نظام سلطه، به تنهایی جواب نمی‌دهد؛ که شاهد مثال آن دولت روحانی بود که با ادبیات تنش زدایی صحبت می‌کرد، اما پذیرش‌ای از سوی کشور‌ها ندیدیم و آورده برای ما نداشت.
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد:، اما گامی که به وسیله آن دیپلماسی اقتصادی ما فعال می‌شود این است که بدنبال نیازسازی اقتصادی برای کشور‌های همسایه باشیم. ما باید ابزار‌های نیاز سازانه را فعال کنیم تا کشور‌ها به ما نیاز پیدا کنند.
وی گفت: ظرفیت‌های نیازسازانه‌ای که وجود دارد شامل چند دسته است؛ اول، شامل ظرفیت موقعیت سرزمینی است که ما باید در گام اول آن، ما باید موقعیت ژئوپلیتیک کشورمان را درک کنیم و دوم اینکه ظرفیت‌های سیاست گذاری خود را تغییر داده و در سیاست گذاری منطبق با آن گام برداریم.
گل‌کرمی با اشاره به اینکه کشور ما جزو محدود کشور‌هایی است که از موقعیت ممتاز ژئوپلتیک برخوردار است، تصریح کرد: در دنیا کمتر کشوری مثل ایران و ترکیه سراغ داریم که از این ظرفیت برخوردار باشند؛ لذا درک موقعیت ژئوپلیتیک ایران به چند دلیل مهم است.
وی با بیان اینکه ایران چهار دسته بنیاد ژئوپلیتیک دارد که باید در دیپلماسی اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد، بیان داشت: اول اینکه کشور ایران مرکز ایران فرهنگی است. ما هنوز ظرفیت کشور‌هایی که در امتداد فرهنگی ایران هستند را خوب درک نکردیم و به آن‌ها توجه لازم را نکردیم. ایران می‌تواند مبدا و مقصد کشور‌هایی مثل افغانستان، تاجیکستان و منطقه آسیای مرکزی باشد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: ایران کانون ژئوپلیتیک تشیع است. ما نزدیک به ۴۵۰ میلیون نفر شیعه در دنیا داریم که محور آن‌ها ایران است. این یک ظرفیت است و نگاه دنیای اسلام به ایران است که ما با دید اقتصادی باید به این ظرفیت نگاه کنیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه جنبه ژئوپلیتیکی دیگری که ایران در دیپلماسی اقتصادی باید به آن نگاه کند، این است که ایران محور ترانزیت دنیا است، اضافه کرد: ایران در محور ترانزیت شرق و غرب و شمال و جنوب دنیا قرار دارد. زیرا هم به صرفه و امن است و هم مدت زمان کوتاهی برای طی کردن ترانزیت کالا نیاز است.
گل‌کرمی تصریح کرد:، اما زیرساخت‌های ترانزیتی آن توسط ایران فعال نشده است. ایران می‌تواند سالانه حدود ۲۲۰ میلیون تن ترانزیت انجام بدهد. سال گذشته کمتر از ۱۰ میلیون تن، ترانزیت انجام شده است.
وی با بیان اینکه محور ترانزیتی ما هنوز بر روی جابجایی مسافر است نه برای جابجایی بار، ابراز داشت: بحث ما این نیست که مسافر داخلی را نبینیم و محور را برای حمل بار بگذارند، ولی نکته اینجاست اگر محور حمل و نقل ریلی و جاده ای، حمل بار باشد، خواه ناخواه، حمل و نقل مسافری نیز ایجاد خواهد شد؛ بنابراین اگر اولویت‌های خودمان را متناسب با موقعیت ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک کشور سیاست گذاری کنیم، می‌توانیم دیپلماسی اقتصادی را به معنی واقعی برای همسایگان بهبود ببخشیم و ایران را از انزوای جغرافیایی و سیاسی برهانیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: تا زمانی که دیپلماسی اقتصادی با درک الزاماتی که در بالا مطرح شد دیده نشود، مشهود و مغفول باقی می‌ماند؛ لذا دولت‌ها باید روی این موضوع تمرکز ویژه داشته باشند.
وی ادامه داد: در دنیا کشور‌هایی هستند که از نظر ژئوپلیتیک، محصور در خشکی هستند و ارتباط با دریا ندارند و یا در تنگنا‌های ژئوپلتیک قرار دارند که از این کشور‌ها نزدیک ۵ تا از آن‌ها با ایران همسایه هستند که از نظر ترانزیت به ایران نیازمندند.
گل‌کرمی با بیان اینکه ایران در بیضی انرژی دنیا قرار دارد، اضافه کرد: ایران بین منطقه خلیج فارس که ۶۰ درصد از نفت دنیا را تامین می‌کند و دریای خزر قرار دارد که اصطلاحاً به آن بیضی انرژی می‌گویند. همچنین ما در محدوده قرار داریم که ۴۰ درصد از گاز دنیا در آن تامین می‌شود. این ظرفیت‌هایی هست که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند دیپلماسی اقتصادی خود را در این محور‌ها فعال و برای همسایگان نیازسازی اقتصادی ایجاد کند.
وی ادامه داد: محور ژئوپلیتیکی بعدی که می‌توانند محور دیپلماسی اقتصادی ایران در آینده شود، این است که ایران مسلط بر تنگه هرمز است. روزانه نزدیک ۱۸ میلیون بشکه نفت می‌تواند از تنگه هرمز عبور کند. ایران می‌تواند برای امنیت سازی خودش از ظرفیت‌های این تنگه استفاده کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان داشت: ایران هنوز نتوانسته است از ظرفیت دریای عمان در راستای اقتصاد دریامحور استفاده کند و هنوز در خلیج فارس با کارکرد امنیتی و نگاه اقتصاد وارداتی مانده است. برای اینکه بتوانیم بیشتر از ظرفیت خلیج فارس استفاده کنیم، روی دریای عمان نیز باید سرمایه گذاری کنیم تا بتوان از طریق آن‌ها ظرفیت ترانزیت کشور را برای همسایگان در جهت تحقق اقتصاد دریامحور فعال نمود.
گل‌کرمی در پایان گفت: این‌ها ظرفیت‌های مشهود و مغفول مانده‌ای است که نتوانسته در خدمت دیپلماسی اقتصادی قرار بگیرد و نیازسازی اقتصادی برای همسایگان ایجاد کند. امیدواریم که در دولت آینده از این ظرفیت ژئوپلیتیک اقتصادی که مشهود و مغفول مانده است استفاده و از محاق دید سیاستگذاران و مجریان خارج شود و محور و مبنای عمل دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با همسایگان قرار بگیرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: یکی از مسائلی که در دنیا می‌تواند مبنا و محور روابط خارجی کشور‌ها باشد، نیاز سازی اقتصادی است. برای نیازسازی اقتصادی بهترین و اولین گام، نیازسازی برای کشور‌های همسایه هست؛ لذا گریزی نیست که هر کشوری، برای بالا بردن ضریب امنیت خود و دوم ایجاد بستر‌های سیاسی در آینده جهت همکاری و همگرایی، ابتدا از همسایگان خود شروع کند.
وی با بیان اینکه ایران هم بعد از چین و روسیه جزو کشور‌هایی است که بیشترین همسایه را دارد، تصریح کرد: اگر دولت‌ها نخواهند از این ظرفیت استفاده کنند، دچار تهدید می‌شوند و در واقع عدم ارتباط با همسایگان، امنیت‌زدایی می‌کند و تهدیدزا می‌شود. ایران باید از ظرفیت ۱۵ کشور همسایه خود استفاده کند و برای هرکدام، سیاست متناسب با نیاز‌ها و ظرفیت‌های دو طرف براساس خواسته‌ها و پذیرش‌های کشور‌ها اتخاذ و ارتباط برقرار نماید.
گل‌کرمی بیان داشت: چیزی که به غلط جا افتاده است که به نظر من باید به درستی تبیین شود؛ این است که افراد در فضای نظری و پژوهشی و بعضاً کارشناسی، مطرح می‌کنند که همه دنیا منتظرند که ما اقدام کنیم و روابط ایجاد کنیم. در حالیکه روابط خارجی و پشت سر آن سیاست خارجی، دو بُعد دارد؛ یکی بحث پذیرش از سوی کشور مقصد و همسایه است و دوم خواستن و اراده کشور مبدا است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه با تاکید بر اینکه صرفا این نیست که ما بخواهیم و پذیرش صورت بگیرد، افزود: هنر سیاست خارجی در این است که پذیرش را برای مقصد و کشور همسایه و خارجی ایجاد کند که لازمه آن نیازسازی اقتصادی و بعضا امنیتی است. به دلیل اینکه روابط بر اساس پذیرش و خواست کشور‌ها شکل می‌گیرد. روابط کشور‌ها یا بر اساس احترام. یا بر اساس زور و یا بر اساس نیاز سازی است.
وی اضافه کرد: زور با منطق ایرانی و اسلامی همخوانی ندارد و سازگار نیست. احترام هم احترام متقابل است و منطق جمهوری اسلامی همواره همین بوده است، ولی صرفاً در منطقه احترام به خاطر وابستگی بیشتر کشور‌های همسایه به نظام سلطه، به تنهایی جواب نمی‌دهد؛ که شاهد مثال آن دولت روحانی بود که با ادبیات تنش زدایی صحبت می‌کرد، اما پذیرش‌ای از سوی کشور‌ها ندیدیم و آورده برای ما نداشت.
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد:، اما گامی که به وسیله آن دیپلماسی اقتصادی ما فعال می‌شود این است که بدنبال نیازسازی اقتصادی برای کشور‌های همسایه باشیم. ما باید ابزار‌های نیاز سازانه را فعال کنیم تا کشور‌ها به ما نیاز پیدا کنند.
وی گفت: ظرفیت‌های نیازسازانه‌ای که وجود دارد شامل چند دسته است؛ اول، شامل ظرفیت موقعیت سرزمینی است که ما باید در گام اول آن، ما باید موقعیت ژئوپلیتیک کشورمان را درک کنیم و دوم اینکه ظرفیت‌های سیاست گذاری خود را تغییر داده و در سیاست گذاری منطبق با آن گام برداریم.
گل‌کرمی با اشاره به اینکه کشور ما جزو محدود کشور‌هایی است که از موقعیت ممتاز ژئوپلتیک برخوردار است، تصریح کرد: در دنیا کمتر کشوری مثل ایران و ترکیه سراغ داریم که از این ظرفیت برخوردار باشند؛ لذا درک موقعیت ژئوپلیتیک ایران به چند دلیل مهم است.
وی با بیان اینکه ایران چهار دسته بنیاد ژئوپلیتیک دارد که باید در دیپلماسی اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد، بیان داشت: اول اینکه کشور ایران مرکز ایران فرهنگی است. ما هنوز ظرفیت کشور‌هایی که در امتداد فرهنگی ایران هستند را خوب درک نکردیم و به آن‌ها توجه لازم را نکردیم. ایران می‌تواند مبدا و مقصد کشور‌هایی مثل افغانستان، تاجیکستان و منطقه آسیای مرکزی باشد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: ایران کانون ژئوپلیتیک تشیع است. ما نزدیک به ۴۵۰ میلیون نفر شیعه در دنیا داریم که محور آن‌ها ایران است. این یک ظرفیت است و نگاه دنیای اسلام به ایران است که ما با دید اقتصادی باید به این ظرفیت نگاه کنیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه جنبه ژئوپلیتیکی دیگری که ایران در دیپلماسی اقتصادی باید به آن نگاه کند، این است که ایران محور ترانزیت دنیا است، اضافه کرد: ایران در محور ترانزیت شرق و غرب و شمال و جنوب دنیا قرار دارد. زیرا هم به صرفه و امن است و هم مدت زمان کوتاهی برای طی کردن ترانزیت کالا نیاز است.
گل‌کرمی تصریح کرد:، اما زیرساخت‌های ترانزیتی آن توسط ایران فعال نشده است. ایران می‌تواند سالانه حدود ۲۲۰ میلیون تن ترانزیت انجام بدهد. سال گذشته کمتر از ۱۰ میلیون تن، ترانزیت انجام شده است.
وی با بیان اینکه محور ترانزیتی ما هنوز بر روی جابجایی مسافر است نه برای جابجایی بار، ابراز داشت: بحث ما این نیست که مسافر داخلی را نبینیم و محور را برای حمل بار بگذارند، ولی نکته اینجاست اگر محور حمل و نقل ریلی و جاده ای، حمل بار باشد، خواه ناخواه، حمل و نقل مسافری نیز ایجاد خواهد شد؛ بنابراین اگر اولویت‌های خودمان را متناسب با موقعیت ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک کشور سیاست گذاری کنیم، می‌توانیم دیپلماسی اقتصادی را به معنی واقعی برای همسایگان بهبود ببخشیم و ایران را از انزوای جغرافیایی و سیاسی برهانیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: تا زمانی که دیپلماسی اقتصادی با درک الزاماتی که در بالا مطرح شد دیده نشود، مشهود و مغفول باقی می‌ماند؛ لذا دولت‌ها باید روی این موضوع تمرکز ویژه داشته باشند.
وی ادامه داد: در دنیا کشور‌هایی هستند که از نظر ژئوپلیتیک، محصور در خشکی هستند و ارتباط با دریا ندارند و یا در تنگنا‌های ژئوپلتیک قرار دارند که از این کشور‌ها نزدیک ۵ تا از آن‌ها با ایران همسایه هستند که از نظر ترانزیت به ایران نیازمندند.
گل‌کرمی با بیان اینکه ایران در بیضی انرژی دنیا قرار دارد، اضافه کرد: ایران بین منطقه خلیج فارس که ۶۰ درصد از نفت دنیا را تامین می‌کند و دریای خزر قرار دارد که اصطلاحاً به آن بیضی انرژی می‌گویند. همچنین ما در محدوده قرار داریم که ۴۰ درصد از گاز دنیا در آن تامین می‌شود. این ظرفیت‌هایی هست که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند دیپلماسی اقتصادی خود را در این محور‌ها فعال و برای همسایگان نیازسازی اقتصادی ایجاد کند.
وی ادامه داد: محور ژئوپلیتیکی بعدی که می‌توانند محور دیپلماسی اقتصادی ایران در آینده شود، این است که ایران مسلط بر تنگه هرمز است. روزانه نزدیک ۱۸ میلیون بشکه نفت می‌تواند از تنگه هرمز عبور کند. ایران می‌تواند برای امنیت سازی خودش از ظرفیت‌های این تنگه استفاده کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان داشت: ایران هنوز نتوانسته است از ظرفیت دریای عمان در راستای اقتصاد دریامحور استفاده کند و هنوز در خلیج فارس با کارکرد امنیتی و نگاه اقتصاد وارداتی مانده است. برای اینکه بتوانیم بیشتر از ظرفیت خلیج فارس استفاده کنیم، روی دریای عمان نیز باید سرمایه گذاری کنیم تا بتوان از طریق آن‌ها ظرفیت ترانزیت کشور را برای همسایگان در جهت تحقق اقتصاد دریامحور فعال نمود.
گل‌کرمی در پایان گفت: این‌ها ظرفیت‌های مشهود و مغفول مانده‌ای است که نتوانسته در خدمت دیپلماسی اقتصادی قرار بگیرد و نیازسازی اقتصادی برای همسایگان ایجاد کند. امیدواریم که در دولت آینده از این ظرفیت ژئوپلیتیک اقتصادی که مشهود و مغفول مانده است استفاده و از محاق دید سیاستگذاران و مجریان خارج شود و محور و مبنای عمل دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با همسایگان قرار بگیرد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *