خشکسالی بهاری، رگبار تابستانی؛ تغییر اقلیم در راه‌ست
- روزنامه همشهری نوشت: تغییر اقلیم این روز‌ها بیش از هر دوره دیگر خود را در ایران نشان داده است. تغییر الگوی بارش‌ها هم در بخش زمان بارش و هم شدت چنان تغییر کرده که در نیمه مرداد، احتمال رگبار و رعد و برق شرایط را برای بیشتر استان‌های کشور هشدارآمیز کرده است. بدین ترتیب مشاهده می‌شود که تغییر اقلیم در کشور به یکی از حادترین دوره‌های خود رسیده است. بیشتر پدیده‌های غیرقابل کنترل محیط‌زیستی کشور بی‌شک محصول سوءمدیریت در شرایط حاد این تغییر اقلیم است.
محمد میرزایی قمی، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: وضعیت آب و هوایی ده‌ها سال حالت مشخص و پایداری به‌خود گرفته بود، اما طی سال‌های اخیر دچار تغییرات چشمگیر شده که افزایش امواج حرارتی و تغییرات الگوی بارندگی از آن جمله است. بدین‌ترتیب پدیده‌هایی نظیر خشکسالی، آتش‌سوزی و سیل را به‌دنبال داشته است.
به‌گفته میرزایی، در چنین شرایطی رصد و مدیریت پیامد‌ها و آسیب‌های تغییرات آب و هوایی می‌تواند تا حدودی این آسیب‌ها را کاهش دهد و از نابودی کامل ظرفیت‌های تولید جلوگیری کند. از این‌رو هم‌اکنون تغییر و اصلاح الگوی تولید محصولات کشاورزی به سمت محصولات با آب بری کمتر، اصلاح الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف به‌ویژه بخش کشاورزی، اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی و محصولات کشاورزی به سمت مصرف بهینه و کاهش ضایعات، مدیریت و کنترل فرسایش خاک، ارتقای بهره‌وری منابع تولید، استفاده بیشتر از انرژی‌های غیرفسیلی، مدیریت احداث سازه‌های آبی، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت گریزناپذیر در مواجهه و مدیریت پیامد‌ها و آسیب‌های تغییرات اقلیمی در کشور است. همچنین پرداختن به سطوح مختلف دانش، ادراک و عملکرد مردم نسبت به تغییرات اقلیمی، باید ابتدا در سطوح محلی و جایی انجام شود که تغییرات ویژه در آن قابل محاسبه باشند تا مبنایی برای شکل‌گیری تصمیمات و سیاست‌ها در سطوح بالاتر ایجاد شود.
هشدار رگبار در نیمه مرداد
امواج تغییر اقلیم طی هفته جاری در کشور موجب شده که رگبار باران و رعدوبرق بیشتر استان‌های کشور را دربر‌گیرد. سازمان هواشناسی در این‌باره نسبت به تداوم فعالیت سامانه بارشی در کشور و احتمال طغیان رودخانه‌ها در برخی استان‌ها هشدار داد. براساس اطلاعیه هشدار نارنجی این سازمان، تداوم فعالیت سامانه بارشی و وقوع رگبار باران و رعدوبرق، وزش باد شدید موقتی و در مناطق مستعد بارش تگرگ طی امروز ۱۳مرداد در ارتفاعات استان‌های مازندران، تهران، البرز، سمنان و جنوب گلستان پیش‌بینی می‌شود.
سازمان هواشناسی نسبت به‌احتمال طغیان رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر، سیلابی شدن مسیل‌ها، برخورد صاعقه و خسارت ناشی از بارش تگرگ و تندباد لحظه‌ای هشدار داده و نسبت به اجتناب از تردد و اتراق در اطراف رودخانه‌ها، پرهیز از صعود به ارتفاعات، احتیاط در عبور از ساختمان‌های نیمه کاره و تابلو‌ها و اتخاذ تمهیدات پیشگیرانه جهت جلوگیری از خسارت به بخش کشاورزی توصیه کرده است.
سازمان هواشناسی همچنین با صدور هشداری زردرنگ از وقوع رگبار باران و رعد و برق، وزش باد شدید موقتی و در مناطق مستعد بارش تگرگ خبر داده و آورده است: این شرایط جوی برای استان‌های کردستان، جنوب آذربایجان‌شرقی، جنوب آذربایجان‌غربی، نیمه جنوبی اردبیل، گیلان، کرمانشاه، همدان، لرستان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، فارس، شمال و شرق و غرب هرمزگان، جنوب کرمان، جنوب سیستان و بلوچستان، ارتفاعات زنجان و غرب یزد مورد انتظار است. همچنین تداوم فعالیت این سامانه بارشی برای استان‌های چهارمحال و بختیاری، شرق کهگیلویه و بویراحمد، جنوب و غرب کرمان، شمال و غرب و شرق هرمزگان، غرب یزد، جنوب و غرب کرمان، نوار غربی اصفهان، کرمانشاه، همدان و لرستان پیش‌بینی می‌شود.
در چنین شرایطی احتمال جاری شدن رواناب در مسیل‌ها، احتمال برخورد صاعقه و بالا آمدن ناگهانی سطح آب رودخانه‌ها، احتمال آبگرفتگی موقت و محدود وجود دارد. از این‌رو احتیاط در عبور از حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها، تقویت سازه‌های موقتی، احتیاط در چرای دام در مسیل‌ها و مناطق مرتفع و احتیاط در فعالیت‌های کوهنوردی توصیه می‌شود. در هشدار نارنجی رنگ سازمان هواشناسی پیش‌بینی می‌شود که پدیده‌ای جوی اثرات منفی به‌دنبال داشته باشد و خسارت‌های احتمالی را سبب شود. هشدار نارنجی برای آماده‌باش دستگاه‌های مسئول برای مقابله با یک پدیده خسارت‌زا صادر می‌شود. هشدار زردرنگ به‌معنای این است که پدیده‌ای جوی رخ خواهد داد که ممکن است در سفر‌ها و انجام کار‌های روزمره اختلالاتی را ایجاد کند. این هشدار برای آگاهی مردم صادر می‌شود تا بتوانند آمادگی لازم را برای مواجهه با پدیده‌ای جوی داشته باشند که از حالت معمول کمی شدت بیشتری دارد. از سوی دیگر مسئولان نیز در جریان این هشدار‌ها قرار می‌گیرند تا اگر لازم باشد تمهیداتی را بیندیشند.
آلودگی هوای تابستانی تهران
در تهران که پرتمرکزترین منطقه زیستی کشور محسوب می‌شود، تغییر اقلیم با آلودگی هوای تابستانی خود را نشان داده است. ازن به‌عنوان یک آلاینده سطح زمین، محصول مستقیم تغییر تابش خورشید است که طی سال‌های اخیر در این شهر و برخی شهر‌های بزرگ کشور شدت یافته است. آمار‌ها نشان می‌دهد ۱۶ روز از روز‌های آلوده امسال تهران در تابستان رخ داده و این یعنی ۶۰ درصد روز‌هایی که تهرانی‌ها هوای آلوده تنفس کرده‌اند، در تابستان بوده است. همچنین ۲۲ روز از ۲۶ روز آلوده تهران از نیمه خرداد تا‌کنون رخ داده که نشان از نقش بالای تابش خورشید در آلودگی هوا دارد. سهم بالای ازن در این زمینه به وضوح مشخص است.
آلاینده ازن در ماه‌های گرم سال بر اثر تابش شدید خورشید و حضور آلاینده‌های احتراقی که بیشتر مربوط به وسایل نقلیه است، در جو شهر بازتولید می‌شود و به زمین بازمی‌گردد، اما پیش‌بینی‌های انجام‌شده در شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران حاکی از آن است که در صبحگاه امروز چهار‌شنبه ۱۳ مرداد با افزایش ترافیک صبحگاهی و عدم‌وزش باد مؤثر در بیشتر مناطق پرتردد کیفیت هوا در محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس قرار خواهد گرفت. در طول روز به‌تدریج بر تندی باد افزوده خواهد شد و پراکندگی آلاینده‌ها تسهیل می‌شود، اگرچه با حضور عوامل کافی جهت تولید آلاینده ازن در برخی مناطق احتمال افزایش غلظت این آلاینده در ساعات بعدازظهر و کاهش کیفیت هوا وجود خواهد داشت.
وزش باد مؤثر تا اواخر وقت سه‌شنبه می‌تواند سبب کاهش غلظت ذرات معلق و برقراری وضعیت قابل‌قبول در بیشتر مناطق شود. تداوم این شرایط جوی تا حدودی پراکندگی آلاینده‌ها را محدود خواهد کرد؛ همچنین احتمال افزایش غلظت آلاینده ازن و کاهش کیفیت هوا نیز در برخی مناطق وجود خواهد داشت. با رشد ناپایداری جوی و وزش باد مؤثر تا ساعات پایانی امروز، پراکندگی آلاینده‌ها و به‌تبع آن برقراری وضعیت قابل‌قبول کیفیت هوا در بیشتر مناطق پیش‌بینی می‌شود. شرایط وزش باد و تابش خورشید، باقی ماندن هوای تهران در شرایط سالم را برای فردا نیز ممکن می‌کند.