کمک‌های گزینشی به قحطی‌زدگان
قحطی بزرگ ۱۹۱۹ - ۱۹۱۷، بی‌تردید بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ ایران و بسیار فراتر از همه فجایع پیش از خود بوده است. کتاب «قحطی بزرگ» نشان می‌دهد ۸ تا ۱۰ میلیون ایرانی، ۴۰ تا ۵۰ درصد کل جمعیت ایران، در اثر گرسنگی و مرض‌های ناشی از آن و سوء تغذیه از میان رفته‌اند.
- با وجود بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی اول، در طول این جنگ به ضربات و خسارت جبران ناپذیری بر پیکره میهن و ملت ما وارد آمد. ورود بی‌محابای قوای بیگانه و نیروهای متخاصم به خاک ایران در فقدان یک دولت قوی و متمرکز و دارایی سامانه اداری کارآمد، هرج و مرج و ناامنی و پراکندگی و بی‌ثباتی را دامن زده و به تشدید ضعف دولت مرکزی و ضخامت حال و وضع اقتصادی و اجتماعی مردم ایران انجامید. در نتیجه ایران بی‌طرف که با هیچ کشوری در جنگ نبود، تقریباً به اندازه یک کشور در حال جنگ خسارات و خرابی تحمل کرد.
در میان آن همه نابسامانی و بدبختی، بروز قحطی بزرگ و فراگیر در ایران مزید بر علت شد. قحطی‌ای که علاوه بر خشکسالی چند ساله، حضور نیروهای بیگانه - به ویژه قوای انگلیس - در تشدید آن مؤثر و بلکه از علل اصلی آن بود؛ در نتیجه آن شمار زیادی از مردم ایران، در ابعادی باورنکردنی به ورطه مرگی هولناک افتادند.
کتاب «قحطی بزرگ» بازبینی و تکمیل شده کتاب نخست «محمدقلی مجد» درباره قحطی بزرگ ۱۹۱۹_۱۹۱۷ است که در ۲۰۰۳ منتشر شد. در سلسله برش‌هایی، به بازخوانی این کتاب می‌پردازد.
***
امدادرسانی آمریکایی‌ها به یهودیان
در ۷ می ۱۹۱۸، آلبرت لوکاس، دبیر کمیته مشترک توزیع کمک‌های آمریکایی‌ها برای صدمه دیدگان یهودی جنگ، برای وزارت خارجه نامه‌ای نوشته و در آن از دو تلگرام دریافت شده از ایران نقل می‌کند. در تلگرام نخست از تهران آمده است:
از پنجاه هزار یهودی مستمند ایرانی، پانزده هزار نفر گرسنه‌اند، لطفا کمک کنید؛ و در دیگری از همدان آمده است:
قحطی وحشتناک، به جامعه ما رحم کنید. لطفا به ده هزار اسرائیلی بی‌نان کمک کنید.
از پنجاه هزار یهودی مستمند ایرانی، پانزده هزار نفر گرسنه‌اند، لطفا کمک کنید؛ و در دیگری از همدان آمده است:
قحطی وحشتناک، به جامعه ما رحم کنید. لطفا به ده هزار اسرائیلی بی‌نان کمک کنید.
لوکاس درباره وضعیت یهودیان ایران از وزارت خارجه استعلام کرده بود. کالدول در واکنش به دستور وزارت خارجه در ۱۰ می، در ۱۳ می‌پاسخ می‌دهد:
شمار یهودیان نیازمند در ایران را سی تا چهل هزار نفر می‌توان برآورد کرد که احتمالاً بیست و پنج درصد آن‌ها گرسنه هستند و نیاز مبرم به کمک دارند.
کالدول در گزارشی با تاریخ ۱۸ ژوئن ۱۹۱۸ و با عنوان «کمک آمریکایی‌ها برای یهودیان ایران» به توزیع ۱۵ هزار دلار ارسال شده از سوی یهودیان آمریکا برای کمک به یهودیان ایران اشاره می‌کند:
افتخار دارم تاکید کنم، تلگرام شماره ۶۰ وزارتخانه را با تاریخ ۲۹ می‌درباره یک کمیته امداد یهود دریافت کرده ام که پانزده هزار دلار اختصاص داده و به این جانب برای هزینه این مبلغ اختیار داده است. در این رابطه مبلع پانزده هزار دلار؟ شده به بانک شاهی ایران به نرخ شش و یک هشتم قران برای هر دلار، به طور تلگرافی فروخته شده است و هزینه تماس از آن کسر شده است. به این ترتیب رقم دقیق معادل این پانزده هزار دلار به قران نود و یک هزار و چهارصد و هفتاد و پنج قران است که در برگه حواله پیوست که از بانک مذکور اخذ شده، مشهود است.
سپس کالدول به نحوه استفاده از این مبلغ می‌پردازد:
در اجرای دستور تلگرافی یاد شده، کمیته‌ای پانزده نفره از یهودیان برجسته تهران تشکیل شد و کمیته امداد یهود سازمان یافت و این جانب مسئول آن شدم. در ۵ ژوئن کار تبدیل پانزده هزار دلار یاد شده طبق رسید پیوست، انجام گرفت و به خداداد تحویل داده شد که یک صراف تهرانی است و طبق مقررات از سوی کمیته یاد شده به عنوان خزانه دار انتخاب شده است. از این پولف مبلغ سی هزار قران در تهران هزینه شده و بقیه به نقاط نیازمندتر ایران ارسال گردیده است. از محل این سی هزار قران به حدود ششصد خانواده نیازمند در تهران کمک شده است.
در گزارشی با تاریخ ۷ سپتامبر ۱۹۱۸، کالدول از انتقال ۱۰ هزار دلار دیگر گزارش می‌کند:
مفتخراً به اطلاع می‌رساند تلگرام شماره ۷۴ با تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۱۸ دریافت شد. این تلگرام خبر از کمیته مشترک توزی فلادلفیا (که می‌دانم نام دیگرش کمیته امداد یهودیان آمریکا است) * می‌دهد. این کمیته ۱۰ هزار دلار در اختیار وزارت (خارجه) قرار داده است تا به یهودیان نیازمند ایران با امضاء و مسئولیت اینجانب کمک شود این اقدام در آینده نزدیک صورت خواهد گرفت.
کالدول درباره مصرف ۱۵ هزار دلار نخست می‌افزاید:
معتقدم که این پول، خردمندانه و اقتصادی هزینه شده است و مقدار بسیار زیادی از آن صرف بهبود شرایط بسیار ناگوار و بهار گذشته شده است. کمیته امداد محلی یهودیان تهران که اینجانب، ریاست افتخاری آن را بر عهده دارم، مایل است مراتب سپاس صادقانه خود را ابراز و قدردانی خود را از اعانه دهندگان اظهار دارد.
در گزارشی با تاریخ ۲۵ نوامبر ۱۹۱۸، کالدول نحوه تبدیل و استفاده از این مبلغ را توضیح می‌دهد:
مایلم تلگرام شماره ۲۹ خود را به تاریخ ۳۱ اکتبر تایید کنم که به وزارتخانه اطلاع می‌دهد مبلغ ده هزار دلار فوق الذکر به حبیب الله اصفهانی فروخته شده است و به تقاضای وی وزارتخانه عین مبلغ را به حساب او در نشنال سیتی بنک؟ نیویورک، واریز نموده است... از این مبلغ، پنج هزار و ششصد و پنجاه تومان به کمیته محلی واگذار شد. این کمیته از یهودیان برجسته تهران تشکیل شده است و هم اکنون مشغول توزیع این مبلع است، همان طور که پانزده هزار دلار اهدایی از سوی همین کمیته مشترک توزیع را در بهار گذشته توزیع کردند.
کالدول در پایان می‌نویسد:
یهودیان تهران مایلند مراتب بیشترین سپاس خود را به وزارت خارجه و نیز فرستندگان این وجوه به پاس لطف بزرگشان، ابراز دارند. بنده شخصاً می‌افزایم که این وجوه به خوبی توزیع شده و مقدار قابل توجهی کالا را تامین کرده است.
بالاخره در دسامبر ۱۹۱۹، کمیته توزیع مشترک مبلغ نهایی ده هزار دلار را در اختیار وزارت خارجه قرار می‌دهد تا به ایران انتقال یافته و برای کمک به یهودیان مستمند مورد استفاده قرار گیرد. کالدول این گونه گزارش می‌کند:
در رابطه با این توصیه‌ها، این مبلغ امروز با نرخ برابری ۵ قران به ازای هر دلار به اینجا انتقال یافته است و امروز به وزارتخانه تلگراف کردم که این مبلغ را به شرکت گارانتی تراست در نیویورک به حساب یگانگان واریز کنند. خریدار، یگانگان، یک شرکت پارسی در اینجاست و با فروش خصوصی به آن‌ها، من توانسته‌ام دو هزار دلار بیش از مبلغی که بانک شاهی در اینجا پرداخت می‌کرد، دریافت کنم. به پیوست نسخه‌ای از رسید دریافت شده از کمیته محلی توزیع یهودیان تهران که وجه برای توزیع در میان فقرا به آن واگذار شده، آمده است.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *