اولویت‌های دولت آینده در حوزه بهداشت و درمان؛ اول مدیریت کرونا
_ روزنامه جام‌جم نوشت: بهداشت و درمان کشور مشکل کم ندارد، از نبود نیروی متخصص بگیرید تا تجهیزات و دارو. در ۱۷ماه گذشته نیز که ویروس کرونا فراگیر شده، این کمبود‌ها بیشتر به چشم آمده است. مدیران زیادی تاکنون تلاش کرده‌اند مشکلات نظام سلامت کشور را رفع کنند، اما به نظر می‌رسد تلاش آنها تاکنون راه به جایی نبرده است، زیرا برخلاف شعار‌هایی که تاکنون در این حوزه مطرح شده، شهروندان زیادی هستند که در کنار غم بیماری این روز‌ها باید با غم درمان نیز بسازند.
این مشکلات درحالی هر روز آزاردهنده‌تر می‌شود که برخی کارشناسان امیدوارند با تغییر دولت و مدیریت در وزارت بهداشت و درمان، راهکار‌های مؤثری برای رفع این مشکلات به کار گرفته شود. آن طور که گفته شده، قرار است سه شنبه آینده رئیس جمهور منتخب سکان هدایت دولت سیزدهم را به دست بگیرد و اعضای کابینه اش را مشخص کند. در این بین شخصی که به عنوان وزیر بهداشت و درمان مشغول به کار می‌شود، وظیفه سنگینی به عهده دارد. در ادامه، درباره اولویت‌هایی که وزیر بهداشت و درمان آینده باید به آنها توجه کند با ۱۰ کارشناساس گفتگو کرده‌ایم که اولین درخواست آنها، مدیریت بیماری کروناست. به‌جز کرونا، اما اولویت‌های دیگری هم مطرح است. اولویت‌هایی که در گزارش پیش‌رو به آنها پرداخته‌ایم.
کرونا؛ دولت پیرو وزارت بهداشت باشد
حدود ۱۷ماه است ویروس کرونا در کشور شایع شده و وزیر بهداشت و درمان دولت سیزدهم در حالی بر کرسی وزارت می‌نشیند که ویروس همچنان در کشور شایع است و این یعنی باید برای مدیریت ویروس کرونا در کشور، اقدامات جامعی را انجام دهد. حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید- ۱۹ به ما می‌گوید وزیر آینده باید چند اقدام مهم را در دستور کار خود قرار دهد. به نظر او، وزیر بهداشت و درمان بعدی باید برنامه‌ریزی کوتاه‌مدتی برای مدیریت ویروس کرونا در کشور داشته باشد و برای عملی شدن این برنامه هم باید از همه امکانات درون‌بخشی کشور استفاده کند. سوری، اما اولویت‌های دیگری را هم برای مدیریت کرونا درنظر دارد. او یکی از اولویت‌های مدیریت کرونا را همراهی و همدلی مدیران می‌داند و معتقد است آنها با هماهنگی از موازی‌کاری و دوباره کاری در مدیریت کرونا پرهیز کنند. سوری توضیح می‌دهد وزیر بهداشت و درمان آینده می‌تواند به عنوان فرمانده، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها را برای مدیریت کرونا با هم همراه کند. رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-۱۹ می‌گوید با توجه به شواهد علمی و تجارب جهانی، می‌توان برنامه‌های جامعی را اجرا کرد. این متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: «برای اجرای برنامه‌های جامع، کمیته‌ای چابک و متشکل از دانشمندان آشنا با فناوری جدید لازم است.»
او معتقد است دولت سیزدهم باید این تفکر را در بین وزارتخانه‌ها جا بیندازد که تصمیم‌گیری درباره سلامت به‌عهده وزارت بهداشت و درمان بوده و این وزارتخانه است که برنامه‌های حوزه سلامت را اجرا می‌کند و دیگر ارگان‌ها باید پیرو این وزارتخانه باشند. موضوع واکسیناسیون، اما اولویت دیگر وزارت بهداشت و درمان و دولت سیزدهم باید باشد. به نظر سوری، کشور باید همچنان تقاضای خرید واکسن از مبادی بین‌المللی را داشته و البته نیم‌نگاهی هم به تولید واکسن در داخل داشته باشد. این اپیدمیولوژیست تخصیص بودجه و توجه به نیاز‌های دانشمندانی را که در حال تولید واکسن هستند، یکی دیگر از اولویت‌های وزارت بهداشت و درمان در دولت سیزدهم می‌داند.
سلامت؛ برای بیماری‌های پساکرونا آماده شوید
ارتقای سلامت یکی از موضوعات مهم هر کشور است، چراکه این مهم مستقیم و غیرمستقیم بر مسائل اجتماعی، اقتصادی و رفاهی تاثیرگذار است، بنابراین هر رئیس‌جمهوری برای ارتقای سلامت جامعه باید برنامه‌های جامعی داشته باشد.
محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی می‌گوید، مهم‌ترین اولویت دولت سیزدهم باید برنامه‌ریزی برای مدیریت کرونا و شرایط پساکرونا باشد. در زمان کرونا، بسیاری از تجهیزات درمانی آسیب دیدند که این تجهیزات دوباره باید تهیه شود، اما اولویت بعدی دولت، بالا بردن سطح دسترسی و خدمات سلامت بعد از پایان کروناست، چراکه بسیاری از شهروندان در زمان شیوع ویروس کرونا به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند و بعد از پایان کرونا، کادر درمان شاهد شیوع بیماری‌هایی خواهند بود که نتیجه ترس از درمان در دوران کروناست؛ بیماری‌های قلبی ــ عروقی و بیماری‌های گوارشی که در زمان شیوع ویروس کرونا به وجود آمده‌اند یا به آنها توجه نشده است. به نظر این متخصص کودکان، برنامه‌ریزی برای پیشگیری یا درمان برای بیماری‌های پساکرونا باید در اولویت نظام سلامت قرار بگیرد.
به نظر علی جمالیان، رئیس بیمارستان لواسانی اولویت نخست دولت سیزدهم در حوزه سلامت، باید ارتقای نظام ارجاع و نسخه الکترونیک باشد. این متخصص قلب‌وعروق به ما می‌گوید: «به این شکل از هزینه‌های درمانی که مراجعین و نظام سلامت باید پرداخت کنند کاسته می‌شود.» به گفته وی، این رویکرد از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و روانی، می‌تواند اثرات مثبتی بر جامعه بگذارد. رضا جلیلی‌خشنود، رئیس بیمارستان شهدای تجریش نیز با اشاره به نسخه الکترونیک به ما می‌گوید: «باید زیرساخت‌های مناسبی برای راه‌اندازی نسخه الکترونیک در نظر گرفته شود.» به نظر او، نسخه الکترونیک می‌تواند بار مراجعه بیماران به بیمارستان‌ها را کاهش دهد. این در حالی است که با سیستم الکترونیک غیریکپارچه‌ای که وجود دارد، بار مراجعه به بیمارستان‌ها افزایش پیدا کرده است. او پیشنهاد می‌دهد وزیر بهداشت آینده راه‌اندازی نسخه الکترونیک و طرح پزشک خانواده را در اولویت برنامه‌هایش قرار دهد تا به این شکل شاهد برقراری نظم و کاهش هزینه‌های تحمیلی به نظام سلامت باشیم.
درمان؛ احیای نظام ارجاع
موضوع درمان یکی از مهم‌ترین ارکان حوزه سلامت است که در دولت سیزدهم باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. به نظر نادر توکلی، معاون درمان ستاد مبارزه با کرونا در کلانشهر تهران و دانشیار طب اورژانس، اولویت نخست وزارت بهداشت و درمان دولت سیزدهم، باید اجرای نظام ارجاع باشد. آن‌طور که او می‌گوید با اجرایی شدن سیستم ارجاع، مراجعه به متخصصین کاهش پیدا می‌کند و این می‌تواند از هزینه‌های نظام سلامت بکاهد.
این پیشنهاد توکلی است که وزیر بهداشت و درمان بعدی، اجرای طرح پزشکی از راه دور را در اولویت‌های خود قرار دهد. به نظر این عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، پزشکان با کمک فناوری روز، می‌توانند در سطح ملی، بیماران خود را مداوا کنند؛ به گفته توکلی، عدالت در حوزه سلامت از طریق طرح پزشک از راه دور قابل اجراست. اجرا شدن طرح سطح‌بندی سلامت و کاهش مراجعه به خدمات پاراکلینیکی از دیگر اولویت‌هایی است که توکلی به آن اشاره می‌کند. توسعه ارائه خدمات در منزل و برنامه‌ریزی برای افزایش ارائه خدمات سرپایی از دیگر طرح‌هایی است که به نظر معاون درمان ستاد مبارزه با کرونا در کلانشهر تهران، می‌تواند به حوزه درمان کمک کند. اجرای تعرفه‌گذاری خدمات کادر درمان، اما از دیگر اولویت‌های درمانی است که به نظر جلیلی خشنود، باید دولت سیزدهم به آن توجه کند.
بهداشت؛ پیشگیری و توسعه زیرساخت‌ها
موضوع بهداشت، رکن دیگر وزارت بهداشت و درمان است. به همین دلیل در این حوزه دولت سیزدهم باید به مسائلی مانند پیشگیری و ارتقای زیرساخت‌های کشور توجه داشته باشد. محمدحسین تقدیسی، رئیس انجمن آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، آموزش در حوزه بهداشت را یکی از مهم‌ترین اقداماتی می‌داند که وزیر بهداشت و درمان آتی باید به آن توجه کند.
او می‌گوید آگاه‌سازی در سنین مختلف و برانگیختن توجه شهروندان به مساله بهداشت، از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توان در حوزه بهداشت و درمان داشت؛ آموزشی که می‌تواند از دوران کودکی و در مدرسه شروع شود و در سطح‌های متنوع تا دانشگاه هم ادامه داشته باشد. جمالیان نیز معتقد است به‌جز آموزش، باید به افزایش بودجه در حوزه بهداشت هم توجه شود. او توضیح می‌دهد توجه دولت‌ها و مردم، بیش از درمان باید متوجه بهداشت باشد تا شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» به مرحله عمل برسد. او امیدوار است که با توجه ویژه به امر بهداشت، مراجعه به بیمارستان‌ها کاهش پیدا کند. به نظر نادر توکلی نیز بهداشت در کنار درمان معنا پیدا می‌کند و به همین دلیل است که وزیر بهداشت آینده برای مساله بهداشت باید برنامه داشته باشد.
دارو؛ ارز دارو، کمبود دارو
این روز‌ها در بازار دارو مشکل کم نیست؛ از کمبود دارو بگیرید تا قیمت‌های نجومی برخی اقلام. علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان کشور دراین‌باره می‌گوید، چون قیمت دارو در ایران پایین است، زمینه برای قاچاق دارو به کشور‌های دیگر فراهم است. به نظر فاطمی، قاچاق دارو به کشور‌های دیگر، باعث کمبود دارو در کشور شده است؛ اتفاقی که البته نتیجه سهمیه‌بندی ارز دارویی است. او توضیح می‌دهد، چون دولت به‌صورت قطره‌چکانی ارز را در اختیار شرکت‌ها می‌گذارد، بنابراین کمبود دارو دور از انتظار نیست. فاطمی پیشنهاد می‌دهد اولویت وزارت بهداشت و درمان آینده در زمینه دارو، باید واقعی‌کردن قیمت دارو باشد.
او توصیه می‌کند که وزیر آینده، به‌جای تخصیص ارز دارویی به شرکت‌های تولیدکننده یا واردکننده دارو، یارانه دارو را در اختیار سازمان‌های بیمه بگذارد و از آنها بخواهد دارو‌های بیشتری را زیر پوشش بیمه‌ای قرار دهند؛ با این اتفاق حداقل کمبود دارو برطرف می‌شود و البته فشار ناشی از تورم دارویی به مردم وارد نمی‌شود. پیشنهاد بعدی فاطمی، برقراری عدالت در توزیع داروخانه‌هاست. او توضیح می‌دهد با قوانین جدید، صدور مجوز و ادامه کار داروخانه‌ها در شهر‌های کوچک سخت شده است و این قوانین می‌تواند شهر‌های کوچک را به شهر‌هایی بدون داروخانه تبدیل کند؛ این تصمیم می‌تواند عدالت دسترسی به دارو را از بین می‌برد. نایب رئیس انجمن داروسازان کشور، آخرین اولویت وزیر بهداشت و درمان سیزدهم را به رسمیت شناختن خدمات داروسازی در داروخانه‌ها می‌داند. او معتقد است کالافروشی در داروخانه‌ها به ضرر شهروندان است.
مناطق محروم؛ توجه ویژه، برنامه ویژه
دیگر همه می‌دانند که زیرساخت‌های حوزه سلامت و تعداد پزشکان و پرستاران در مناطق محروم کشور مناسب نیست. به همین دلیل است که از نظر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصصان داخلی ایران اولویت‌های وزیر بهداشت و درمان آینده، باید برنامه‌ریزی برای مناطق محروم باشد. او اولویت وزیر آینده را توجه به اصلاح زیرساخت‌های بهداشتی در مناطق محروم می‌داند؛ توسعه سیستم آبرسانی، دراختیار قرار دادن آب آشامیدنی سالم و برنامه‌ریزی برای طرح‌های جامع تغذیه در مناطق محروم از اولویت‌هایی است که به نظر خسرونیا باید به آنها توجه شود؛ اتفاقی که از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند. خسرونیا برای عملی شدن این طرح‌ها، پیشنهاد دیگری دارد، تخصیص بودجه جداگانه به اجرایی شدن طرح‌های بهداشتی.
توسعه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از دیگر اقداماتی است که باید در حوزه درمان و در مناطق محروم اتفاق بیفتد. یکی از مشکلات مناطق محروم، اما کمبود پزشک است. محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی، برای به کارگیری پزشکان در مناطق محروم راهکار مهمی دارد. به نظر او باید امکانات رفاهی را برای پزشکان در مناطق محروم فراهم کرد. جهانگیری پیشنهاد می‌دهد بهتر است وزیر بهداشت و درمان آتی به جای سرمایه‌گذاری در شهر‌هایی که از امکانات رفاهی، بهداشتی و درمانی اشباع شده‌است، در مناطق محروم امکانات رفاهی ایجاد کند. اتفاقی که می‌تواند با کمک بخش‌خصوصی و انجمن‌های مردم‌نهاد محقق شود.
پیشگیری؛ وزیر سلامت به جای درمان
«پیشگیری بهتر از درمان است» شعار بسیاری از وزرای پیشین بوده و هست. محمدحسین تقدیسی، رئیس انجمن آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران برنامه‌های زیادی برای پیشگیری دارد. او معتقد است که باید وزیر سلامت داشته‌باشیم: «سلامت نه تنها در وزارت بهداشت و درمان که در همه سطوح مدیریتی کشور و در وزارتخانه‌ها باید جزو اولویت‌های نخست باشد.» به نظر این عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، اگر تصمیمی درباره مسائل اقتصادی گرفته می‌شود، باید به حوزه سلامت هم توجه شود؛ چراکه مسائل اقتصادی روی سلامت روان و جسمی شهروندان در درازمدت تاثیرگذار است. به نظر او اولویت وزیر بهداشت و درمان بعدی باید آگاه‌سازی مردم در حوزه‌های مختلف سلامت باشد. این که شهروندان بعد از بروز هر درد و مشکلی به پزشک متخصص مراجعه یا خوددرمانی نکنند، از اولویت‌های آگاه‌سازی وزیر بهداشت و درمان آینده باید باشد؛ اولویتی که می‌تواند با ارائه آموزش از طریق رسانه‌های مختلف صورت بگیرد.
پزشکان؛ نیاز به امیدواری
یکی از سرمایه‌های نظام سلامت هر کشوری اعضای کادر درمان و افرادی مانند پزشکان است، کسانی که مطالبات زیادی از وزیر بهداشت و درمان آینده دارند. محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی در این باره می‌گوید: اولویت وزیر بهداشت و درمان آینده باید ایجاد امید در بین پزشکان باشد؛ برنامه‌ریزی برای ارتقای نشاط و امید به جامعه پزشکان می‌تواند باعث ارائه خدمات بهتر به بیماران شود. به گفته معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی، ارائه خدمات ویژه به جامعه پزشکان، مانند استفاده از خدمات مشاوره می‌تواند یکی از موارد مهم در نظر گرفته شده برای جامعه پزشکان باشد. آموزش در حین خدمت، ایجاد انگیزه و امکان برای ارتقای شغلی و تحصیلی از برنامه‌هایی است که به نظر جهانگیری می‌تواند به بالابردن نشاط در جامعه پزشکان کمک کند. او تاکید می‌کند: حذف نظام پرداخت بین بیمار و پزشک یکی دیگر از کار‌های بعدی وزیر آتی باید باشد. به گفته جهانگیری، توجه ویژه به شرایط دستیاران تخصصی و کاهش فشار روحی بر دستیاران، از اقدامات دیگری است که وزیر بهداشت و درمان بعدی باید در دستور کار قرار دهد.
رئیس بیمارستان شهدای تجریش نیز معتقد است برنامه‌ریزی جامع برای تشویق پزشکان به انتخاب رشته‌های تخصصی، یکی دیگر از راهکار‌هایی است که در دولت سیزدهم باید در اولویت قرار گیرد. او به مهاجرت بی‌سابقه پزشکان و دستیاران اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «اگر مشوق‌های مالی برای پزشکان در نظر گرفته نشود، در آینده‌ای نه چندان دور، دچار کمبود پزشک در بیمارستان‌ها و در بخش پژوهش خواهیم بود.»
پرستاران را ببینید
وقتی از اولویت جامعه پرستاری صحبت می‌شود، همه ذهن‌ها می‌رود به سمت اجرا شدن قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری که بسیاری از پرستاران، حالا بیش از ۱۴سال است منتظر اجرایی شدنش هستند. طرحی که در شورای‌عالی بیمه به تصویب رسیده و این روز‌ها در هیات دولت، منتظر تصویب است. به نظر محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران، اما اولویت‌های دیگری هم وجود دارد. «در گام نخست، وزیر بهداشت و درمان آتی باید موضوع تعارض منافع را حل کند؛ یعنی پزشکان تنها باید در یک سمت اجرایی حضور داشته باشند.» او از پزشکانی می‌گوید که در مطب، بیمارستان‌های خصوصی و دولتی و نیز در پست‌های دولتی مشغول به کار هستند و برای همه اعضای کادر درمان و حوزه سلامت تصمیم می‌گیرند. شریفی‌مقدم معتقد است چند شغله بودن پزشکان، آفت بزرگ نظام سلامت است و می‌تواند به نظام سلامت آسیب بزند.
این فعال جامعه پرستاری توضیح می‌دهد اولویت دیگر وزیر بهداشت و درمان باید برقراری عدالت در بین کادر درمان مثل پزشک، پرستار، بهیار، ماما، پیراپزشک و نیروی خدمات باشد. شریفی‌مقدم عنوان می‌کند: «همه کادر درمان برای منافع سلامت کار می‌کنند؛ بنابراین قوانین باید برای همه یکسان اجرایی شود و این‌طور نباشد که قانونی به نفع پزشک و به ضرر پیراپزشک باشد.» به نظر او، عدالت اجتماعی در بین کادر درمان می‌تواند خود باعث ایجاد همدلی شود.
بیمه پایه، کارآمد شود
پوشش بیمه‌ای مناسب و کارآمد یکی از مهم‌ترین اجزای سلامت است؛ اتفاقی که یکی از خواسته‌های شهروندان است. به نظر نصرت‌ا... نوربخش، کارشناس بیمه یکی از اولویت‌های وزیر بهداشت و درمان آینده باید تجمیع بیمه‌ها و ایجاد طرح ملی بیمه باشد؛ بیمه‌ای که کارمندان همه سازمان‌ها و مشاغل، حتی افراد مشغول در شغل‌های آزاد را تحت پوشش قرار دهد. او معتقد است طرح ملی بیمه باید در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مطرح شود و هر کسی بسته به حق بیمه‌ای که می‌پردازد، خدمات بیمه‌ای دریافت کند. این کارشناس بیمه توضیح می‌دهد با اجرایی شدن طرح ملی بیمه، بدهی به بیمه‌ها عملا از بین می‌رود و خدمات بیمه‌ای در اختیار همه قرار می‌گیرد.
علی صالحی‌نژاد، مدیرعامل پیشین بیمه ملت نیز ایجاد بیمه همگانی برای همه اقشار جامعه را از اولویت‌های وزیر بهداشت و درمان آینده می‌داند. او می‌گوید: «همه مردم باید از حداقل خدمات بیمه‌ای برخوردار باشند و بیمه پایه آنها نیاز اصلی آنها را برطرف کند.» این درحالی است که این روز‌ها به دلیل ناکارآمد بودن بیمه‌ها، شهروندان ناچارند با هزینه اضافه از خدمات بیمه‌های تکمیلی استفاده کنند. نگران کننده این‌که خدمات بیمه‌های تکمیلی نیز محدود است.