مسجد در هیاتِ هنر
مساجد تاریخی در ایران گذشته از ارزش‌های دینی و قدسی مجموعه‌هایی از نفایس تاریخ و تمدن و هنر را در خود بازتاب می‌دهند.
- برای جامعه ایرانی نمی‌توان و نباید مسجد را تنها در مقام نیایشگاهی برای گرد آمدن و برپایی مناسک آیینی مسلمانان نشاند. چرا که این نهاد دینیِ دیرپا که خود از عیان‌ترین نمایندگان سنت آیینی اسلام در زادبوم ایرانیان است بازتاب‌های روشنی از ذوق و دانش و توانِ هنر معماری این سامان را در دل خود دارد.
البته نباید از نظر دور داشت که در روزگاران گذشته در چهارگوشه جهان پرستشگاه‌ها در حکم یکی از برجسته‌ترین عناصر معماری برای سامان شهری یا روستایی بوده اند. این نکته از ورای تاریخ پیشااسلامی کشورمان و از پس وجود معابد و پرستشگاه‌های باستانی و نما و چشم انداز معماری چنین مکان‌های دیرینه‌ای هم به چشم آمدنی است.
با ورود اسلام به ایران در قرن اول هجری و هم قران افتادن ایرانیان با دیگر مسلمانان در صحنه تاریخ پر فراز و و فرود اسلامی، اما این مسجد بود که به جایگاه عبادتگاه و مکان گردآمدن دین باوران ایرانی برکشیده شد. از آن زمان هنرمندان پرذوق ایرانی جهد و جدیت خود را مصروف بار کردن دنیایی از خلاقیت و ابداع و زیبایی بر پیکره مساجد پرشمار گوشه و کنار این زاد و بوم کردند.
تردید نباید داشت هنر معماری ایرانی با گنبد و کاشی و گچ بری و نقوش اسلیمی و نور و نما، بازتاب هیجان و شکوه و زیبایی خود را بیش از همه در چشم انداز صحن و شبستان و محراب مسجد نشانده است. از همین است که مساجد تاریخی در ایران گذشته از ارزش‌های دینی و قدسی مجموعه‌هایی از نفایس تاریخ و تمدن و هنر را در خود بازتاب می‌دهند.
برای تهران هم که از دو سده پیش خرقه پایتختی وطن را بر دوش خود می‌بیند مسجد در کنار کارکردش در الگوی زیست مسلمانی از مهمترین نشانه‌های تاریخ هنر است. این ناحیه که از پس حمله مغول و فروخوابیدن شکوه و رونق ری به تدریج آبادانی و عمرانی به خود گرفت از مسجد جامع عتیق تا مدرسه فخریه و مسجد و مدرسه عالی شهیدمطهری و پرشمار مساجد و مقابر بکر و بدیع دیگر را در دل خود نهفته می‌بیند. اما وجود چنین بنا‌هایی چه بساطتی برای جلب و جذب گردشگران و جستجوگری در زیر و بم تهران تاریخی با خود دارد؟
البته نباید از نظر دور داشت که در روزگاران گذشته در چهارگوشه جهان پرستشگاه‌ها در حکم یکی از برجسته‌ترین عناصر معماری برای سامان شهری یا روستایی بوده اند. این نکته از ورای تاریخ پیشااسلامی کشورمان و از پس وجود معابد و پرستشگاه‌های باستانی و نما و چشم انداز معماری چنین مکان‌های دیرینه‌ای هم به چشم آمدنی است.
با ورود اسلام به ایران در قرن اول هجری و هم قران افتادن ایرانیان با دیگر مسلمانان در صحنه تاریخ پر فراز و و فرود اسلامی، اما این مسجد بود که به جایگاه عبادتگاه و مکان گردآمدن دین باوران ایرانی برکشیده شد. از آن زمان هنرمندان پرذوق ایرانی جهد و جدیت خود را مصروف بار کردن دنیایی از خلاقیت و ابداع و زیبایی بر پیکره مساجد پرشمار گوشه و کنار این زاد و بوم کردند.
تردید نباید داشت هنر معماری ایرانی با گنبد و کاشی و گچ بری و نقوش اسلیمی و نور و نما، بازتاب هیجان و شکوه و زیبایی خود را بیش از همه در چشم انداز صحن و شبستان و محراب مسجد نشانده است. از همین است که مساجد تاریخی در ایران گذشته از ارزش‌های دینی و قدسی مجموعه‌هایی از نفایس تاریخ و تمدن و هنر را در خود بازتاب می‌دهند.
برای تهران هم که از دو سده پیش خرقه پایتختی وطن را بر دوش خود می‌بیند مسجد در کنار کارکردش در الگوی زیست مسلمانی از مهمترین نشانه‌های تاریخ هنر است. این ناحیه که از پس حمله مغول و فروخوابیدن شکوه و رونق ری به تدریج آبادانی و عمرانی به خود گرفت از مسجد جامع عتیق تا مدرسه فخریه و مسجد و مدرسه عالی شهیدمطهری و پرشمار مساجد و مقابر بکر و بدیع دیگر را در دل خود نهفته می‌بیند. اما وجود چنین بنا‌هایی چه بساطتی برای جلب و جذب گردشگران و جستجوگری در زیر و بم تهران تاریخی با خود دارد؟
بیشتر بخوانید:
خطر نابودی میراث‌های فرهنگی جهان
وقتی از علی رفیعی معاون امور گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران می‌خواهیم تا وضع معماری بقعه‌ها و مساجد تهران را در قیاس با مساجد تاریخی نقاطی، چون اصفهان بسنجد در پاسخ به میزان حکم به پر بودن دست تهران در داشتن مساجد پرجاذبه می‌دهد: قطعا چنین ظرفیت‌هایی در تهران هم قابل ردیابی است. امروز می‌بینیم که مثلا حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهرستان ری با توجه به قدمت طولانی و نقش و تاثیری که در تاریخ کشورمان داشته چنین امکانی را پیدا کرده است. بازاری که به این حرم متصل شده خود یک جاذبه منحصر به فردی است که برای گردشگران خارجی هم می‌تواند جذابیت‌های ویژه‌ای داشته باشد.
رفیعی در اثبات ارزشمندی آثار معماری تهران چنان گرم پیش می‌رود که حتی مدرسه شهید مطهری را در کفه‌ای برابر با مسجد شیخ لطف الله اصفهان می‌نشاند: البته شاید حرم عبدالعظیم حسنی شهرتی به اندازه مسجدشیخ لطف الله یا مسجد امام در اصفهان نداشته باشد، اما مساجد تاریخی موجود در دل بازار تهران یا مسجد شهیدمطهری خود جزو آثار شاخص بین المللی هستند. همه این مساجد تاریخی تهران در فهرست آثار ملی کشورمان هم به ثبت رسیده اند. حتی می‌توانم بگویم مدرسه عالی شهید مطهری شاید دست کمی از مسجد شیخ لطف الله نداشته باشد. تعداد آثار و مکان‌های مذهبی پر ارزش تهران کم نیست. حرم حضرت امام (ره) علاوه بر جنبه مذهبی و قداستی که برای ما دارد خود یک اثر فاخر مذهبی است. انشالله مصلای تهران هم وقتی تکمیل بشود خواهیم دید که یک جاذبه بسیار عظیمی برای جذب گردشگران خواهد بود. البته قداست این مکان‌ها ممکن است در معرفی جاذبه‌های آن‌ها برای ما محدودیت‌هایی را به وجود بیاورد که انشاالله باید روی این مسائل هم کار بشود تا بتوانیم گردشگری مذهبی و اسلامی تهران را بیشتر از قبل مطرح کنیم و رونق ببخشیم.
معاون امور گردشگری استان تهران را درباره هدفگذاری برای جذب گردشگران داخلی و خارجی در مکان‌های تاریخی و مذهبی پایتخت به پرسش می‌گیریم. او، اما به دادن خبری درباره انتشار کتابی در این موضوع اکتفا می‌کند: ما از اواخر سال گذشته کتابی را درباره ویژگی‌های شهر تهران تهیه کرده ایم و بسیاری از این آثار را در یک محور گردشگری به گردشگران حتی آن‌هایی که قصد پیاده طی کردن این مسیر‌ها را دارند معرفی کرده ایم. درخت متعلق به مرقد امام زاده یحیی به عنوان یکی از پرقدمت‌ترین موجودات زنده در تهران در این کتاب به صورت ویژه مورد پرداخت قرار گرفته است. یا آثار مذهبی مثل مسجد شهید مطهری و بقاع امام زادگان به صورت ویژه در این کتاب مورد بررسی و معرفی قرار گرفته اند. بسیاری از مکان‌ها هم البته جزو آثار تاریخی ثبت ملی شده ما هستند. ما به منظور تبلیغ و بازاریابی برای رونق گردشگری در این مکان هاست که دست به چنین اقدام‌هایی می‌زنیم.
این روز‌ها نگرانی‌هایی درباره حفاری‌های بی ضابطه در حریم کوه بی بی شهربانو به راه افتاده است. معنی اتفاقاتی از این دست شاید آسیب دیدن گردشگری مذهبی باشد. معاون امور گردشگری استان تهران، اما چندان این پرسش را مربوط به حوزه کاری خود نمی‌داند: من تا به حال به این موضوع فکر نکرده ام و تصوری درباره اینکه چنین اتفاقاتی می‌تواند بر کاهش رونق گردشگری اثرگذار باشد ندارم. البته اگر من به عنوان یک ایرانی به این احساس برسم که بازدید از چنین مکانی به دلیل حفاری‌ها و انفجار‌ها ممکن است خطرآفرین باشد شاید از چنین بازدیدی صرف نظر کنم. اما بقعه بی بی شهربانو به عنوان یکی از مکان‌های مذهبی مهم ما در شهرستان ری بعد از حرم امام (ره) و حرم عبدالعظیم حسنی بیشترین گردشگران را به خود اختصاص داده است. اما درباره موضوع حفاری در این مکان سال هاست بین مسوولان میراث فرهنگی و مسوولان نهاد‌های اجرایی دیگری نظیر استانداری رایزنی و تبادل نظر می‌شود؛ بنابراین همه این مسوولان در جریان این موضوع هستند. من شنیده ام که در آنجا موزه‌ای هم درحال راه اندازی است و اتفاقاتی نظیر این درحال رخ دادن است. مسوولان درواقع در آنجا درحال رفع خطر از آن مکان هستند.
وقتی از علی رفیعی معاون امور گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران می‌خواهیم تا وضع معماری بقعه‌ها و مساجد تهران را در قیاس با مساجد تاریخی نقاطی، چون اصفهان بسنجد در پاسخ به میزان حکم به پر بودن دست تهران در داشتن مساجد پرجاذبه می‌دهد: قطعا چنین ظرفیت‌هایی در تهران هم قابل ردیابی است. امروز می‌بینیم که مثلا حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهرستان ری با توجه به قدمت طولانی و نقش و تاثیری که در تاریخ کشورمان داشته چنین امکانی را پیدا کرده است. بازاری که به این حرم متصل شده خود یک جاذبه منحصر به فردی است که برای گردشگران خارجی هم می‌تواند جذابیت‌های ویژه‌ای داشته باشد.
رفیعی در اثبات ارزشمندی آثار معماری تهران چنان گرم پیش می‌رود که حتی مدرسه شهید مطهری را در کفه‌ای برابر با مسجد شیخ لطف الله اصفهان می‌نشاند: البته شاید حرم عبدالعظیم حسنی شهرتی به اندازه مسجدشیخ لطف الله یا مسجد امام در اصفهان نداشته باشد، اما مساجد تاریخی موجود در دل بازار تهران یا مسجد شهیدمطهری خود جزو آثار شاخص بین المللی هستند. همه این مساجد تاریخی تهران در فهرست آثار ملی کشورمان هم به ثبت رسیده اند. حتی می‌توانم بگویم مدرسه عالی شهید مطهری شاید دست کمی از مسجد شیخ لطف الله نداشته باشد. تعداد آثار و مکان‌های مذهبی پر ارزش تهران کم نیست. حرم حضرت امام (ره) علاوه بر جنبه مذهبی و قداستی که برای ما دارد خود یک اثر فاخر مذهبی است. انشالله مصلای تهران هم وقتی تکمیل بشود خواهیم دید که یک جاذبه بسیار عظیمی برای جذب گردشگران خواهد بود. البته قداست این مکان‌ها ممکن است در معرفی جاذبه‌های آن‌ها برای ما محدودیت‌هایی را به وجود بیاورد که انشاالله باید روی این مسائل هم کار بشود تا بتوانیم گردشگری مذهبی و اسلامی تهران را بیشتر از قبل مطرح کنیم و رونق ببخشیم.
معاون امور گردشگری استان تهران را درباره هدفگذاری برای جذب گردشگران داخلی و خارجی در مکان‌های تاریخی و مذهبی پایتخت به پرسش می‌گیریم. او، اما به دادن خبری درباره انتشار کتابی در این موضوع اکتفا می‌کند: ما از اواخر سال گذشته کتابی را درباره ویژگی‌های شهر تهران تهیه کرده ایم و بسیاری از این آثار را در یک محور گردشگری به گردشگران حتی آن‌هایی که قصد پیاده طی کردن این مسیر‌ها را دارند معرفی کرده ایم. درخت متعلق به مرقد امام زاده یحیی به عنوان یکی از پرقدمت‌ترین موجودات زنده در تهران در این کتاب به صورت ویژه مورد پرداخت قرار گرفته است. یا آثار مذهبی مثل مسجد شهید مطهری و بقاع امام زادگان به صورت ویژه در این کتاب مورد بررسی و معرفی قرار گرفته اند. بسیاری از مکان‌ها هم البته جزو آثار تاریخی ثبت ملی شده ما هستند. ما به منظور تبلیغ و بازاریابی برای رونق گردشگری در این مکان هاست که دست به چنین اقدام‌هایی می‌زنیم.
این روز‌ها نگرانی‌هایی درباره حفاری‌های بی ضابطه در حریم کوه بی بی شهربانو به راه افتاده است. معنی اتفاقاتی از این دست شاید آسیب دیدن گردشگری مذهبی باشد. معاون امور گردشگری استان تهران، اما چندان این پرسش را مربوط به حوزه کاری خود نمی‌داند: من تا به حال به این موضوع فکر نکرده ام و تصوری درباره اینکه چنین اتفاقاتی می‌تواند بر کاهش رونق گردشگری اثرگذار باشد ندارم. البته اگر من به عنوان یک ایرانی به این احساس برسم که بازدید از چنین مکانی به دلیل حفاری‌ها و انفجار‌ها ممکن است خطرآفرین باشد شاید از چنین بازدیدی صرف نظر کنم. اما بقعه بی بی شهربانو به عنوان یکی از مکان‌های مذهبی مهم ما در شهرستان ری بعد از حرم امام (ره) و حرم عبدالعظیم حسنی بیشترین گردشگران را به خود اختصاص داده است. اما درباره موضوع حفاری در این مکان سال هاست بین مسوولان میراث فرهنگی و مسوولان نهاد‌های اجرایی دیگری نظیر استانداری رایزنی و تبادل نظر می‌شود؛ بنابراین همه این مسوولان در جریان این موضوع هستند. من شنیده ام که در آنجا موزه‌ای هم درحال راه اندازی است و اتفاقاتی نظیر این درحال رخ دادن است. مسوولان درواقع در آنجا درحال رفع خطر از آن مکان هستند.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *