دریای خزر چرا شناگران را به کام مرگ می‌کشاند؟
- ایرنا نوشت: شنا یکی از تفریحات پر و پا قرص در روز‌های گرم تابستان است از این رو هموطنان زیادی برای تنی به آب زدن به شمال کشور سفر می‌کنند، اما باید قبل از رفتن به آب خطرات شنا در بزرگترین دریاچه جهان یعنی خزر را بشناسند که یکی از مهمترین آن‌ها «جریان‌های شکافنده» است که اگر فردی در آن گرفتار شود حتی ماهرترین شناگر هم باشد، اما نداند که چگونه با این جریان برخورد کند به کام مرگ کشیده خواهد شد.
در واقع سواحل دریای خزر با طبیعت زیبای خود سالانه پذیرای گردشگران بسیاری است تا با شنا کردن از گرمای طاقت فرسای تابستان بکاهند، شنا در فصل تابستان در سواحل خزر به ویژه در استان‌های گیلان و مازندران یکی از تفریحات سالم و رایج است، اما ناآشنایی با فنون شنا در محیط دریایی و عدم شناخت ساز و کار جریان‌ها در آن، جز پشیمانی سودی به همراه ندارد به طوری که آمار‌ها نشان می‌دهد سالانه بیش از ۲۰۰ نفر در خزر غرق می‌شوند که می‌تواند به عوامل مختلفی مانند جریان شکافنده و یا وجود چاه‌ها و ساختمان‌های تخریب ناشی از پیشروی آب باشد؛ بنابراین شناخت منطقه برای شنا از اهمیت زیادی برخودار است.
بر این اساس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی با هدف پیشگیری از بروز این قبیل سوانح تلخ توصیه‌هایی را خطاب به شناگران دریای خزر ارائه کرده است که یکی از مهمترین آن‌ها شناساندن جریان شکافنده در دریای خزر است.
آگاهی از چگونگی شنا در سواحل دریا می‌تواند به افرادی که قصد شنا در دریا را دارند کمک کند تا دچار مشکل نشوند، میزان تلفات انسانی ناشی از شنا در ایران قابل مقایسه با تلفات انسانی زلزله‌های متوسط در ایران است، با این تفاوت که این اتفاق در زمین لرزه در زمانی کوتاه، اما در ناحیه ساحلی در طی سه ماه رخ می‌دهد که موج و جریان‌های ناشی از آن به ویژه جریان شکافنده، یکی از دلایل اصلی تلفات انسانی ناشی از شنا در سواحل است.
جریان‌های ساحلی یا جریان‌های شکافنده
بیشتر جریان‌های ساحلی به دلیل وجود امواج و شکست آن‌ها ایجاد می‌شوند. این جریان‌ها آنقدر قوی هستند که حتی ممکن است شناگران ماهر را غرق کنند. امواج معمولا به صورت مورب به ساحل نزدیک می‌شوند. این امواج در عمق معینی ناپایدار شده و می‌شکنند. به دلیل شکست امواج، جریان‌های موازی و عمود بر ساحل می‌گیرند.
جریان‌های موازی ساحل معمولا در فواصل معینی با یکدیگر برخورد کرده و با سرعت قابل توجهی به سمت دریا برمی‌گردند. در جریان‌های برگشتی که با ساز و کار‌های دیگری نیز ممکن است ایجاد شوند، جریان‌های شکافنده یا جریان‌های تند برگشتی نامیده می‌شود. این جریان‌ها در محدوده آب‌های کم عمق ساحلی به وجود می‌آیند و هر ساله در آب‌های ساحلی ایران در دریای خزر سبب مرگ صد‌ها تن از شناگران می‌شوند.
چگونه جریان شکافنده را بشناسیم؟
سرعت جریان شکافنده به مشخصات امواج، زاویه برخورد امواج با ساحل و شیب عمودی ساحل بستگی دارد، بنابراین شناگران باید با شرایط خطرناکی که می‌تواند به وسیله امواج ایجاد شود و خصوصا جریان‌های شکافنده آشنا شوند. این جریان را می‌توان با رفتن به روی یک تل ماسه که حدود دو متر بالاتر از سطح آب است یا رفتن بر روی یک آلاچیق یا سقف خودرو با چشم مشاهده کرد.
جریان شکافنده معمولا بسیار قوی بوده و حتی می‌توانند جان شناگران بسیار ماهر را به خطر اندازند، اگر هنوز شنا را کامل فرا نگرفته‌اید، در آب عمیق‌تر از قد خودتان شنا نکنید. در وقع جریان شکافنده مانند یک بادبزن است که شناگر را در میان خود می‌گیرد که در این شرایط هر چه بیشتر تلاش کنی بیشتر فرو می‌روی بنابراین فردی که در آن گرفتار می‌شود باید خود را به جریان بسپارد، چون بعد از مدتی جریان خود به خود می‌شکند و فرد را رها می‌کند.
چگونه از جریان شکافنده خلاص شویم؟
در ساحل دریای خزر (به ویژه از آستارا تا نکا) در بستر دریا ممکن است یک یا چند برآمدگی ماسه‌ای وجود داشته باشد، اگر روی برآمدگی ماسه‌ای پایتان را بگذارید تصور می‌کنید که عمق آب کم است، ولی با کمی جابه جایی ناگهان عمق آب افزایش می‌یابد؛ بنابراین باید مواظب تغییر ناگهانی عمق آب باشید تا دچار مشکل نشوید.
اگر به توان بدنی خود برای شناکردن در حالت دریای امواج و شناور نگه داشتن خود بر روی موج اطمینان ندارید، وارد دریا نشوید و قدرت خود را در اینجا آزمایش نکنید، اگر در حین شنا در مسیر جریان شکافنده قرار گرفتید، نخست آرامش خود را حفظ کنید و موقعیت خود را در دریا بسنجید، سپس تصمیم گیری کنید.
موقعی که در مسیر جریان شکافنده قرار گرفتید، هیچ گاه با آن مبارزه نکنید و خلاف جهت جریان به سوی ساحل شنا نکنید. آرام باشید و با جریان همراه شوید. چند دقیقه خود را روی آب نگه دارید یا اینکه به موازات ساحل شنا کنید تا از جریان شکافنده خارج شوید. توجه داشته باشید که جریان با حرکت به سوی دریا، در آب دریا مستهلک می‌شود و آن گاه به حالت مورب به طرف ساحل شنا کنید.
اگر در حین شنا موج بعدی به سوی شما نزدیک شد فقط چند ثانیه نفس بگیرید و حدود یک متر زیر آب بروید تا از ضربه موج در امان بمانید، ناحیه‌ای که موج در آن شکسته می‌شود برای شنا کردن مناسب نیست و معمولا دریا در خارج ناحیه شکست امواج (به طرف دریا) آرام‌تر است؛ بنابراین شناگری که بتواند خود را روی سطح آب نگاه دارد، از جریان شکافنده در امان خواهد بود؛ البته به طور کلی فاصله گرفتن زیاد از ساحل برای بیشتر شناگران قابل توصیه نیست.
اگر همراه جریان شکافنده خود را به حالت شناور نگاه داشتید و به خارج از محدوده شکست موج در سمت دریا وارد شدید، ابتدا نفس بگیرید و سپس تقاضای کمک کنید، آنگاه موازی با ساحل شنا کنید تا به ناحیه‌ای آرام‌تر وارد شوید.
اگر تشخیص دادید که کمکی به شما نخواهد رسید و باید با توان خود به طرف ساحل برگردید، همراه با موجی که می‌آید خود را به ساحل برسانید. البته هنگامی که امواج بزرگ می‌آیند خود را زیر آب ببرید. توجه داشته باشید که ممکن است دوباره با جریان شکافنده به سوی دریا بروید و با موج بعدی به ساحل برگردید.
نکته مهم این است که روی امواج بزرگ خود را شناور نکنید؛ بنابراین نفس بگیرید و در هنگام نزدیک شدن امواج کوچک ابتدا موازی ساحل و سپس به حالت مورب خود را به ساحل برسانید.
اگر قصد شنا کردن دارید قبل از اینکه وارد دریا شوید می‌توانید با رفتن به روی یک تلماسه حدود دو متری یا رفتن بر روی یک آلاچیق یا سقف خودرو، جریان شکافنده را ببینید که می‌تواند به شما کمک کند تا وارد آن محدوده نشوید.