«سند ملی سالمندی» گامی مهم برای ایجاد سالمندی با منزلت
_ فارس نوشت: مدتهاست که درباره سالمند شدن جمعیت کشور طی سال‌های آتی و نهایتا تا ۳۰ سال آینده خبر می‌رسد. کارشناسان جمعیتی به صورت مکرر از پدیده سالمندی کشور با وضعیت پیش رو در زمینه ازدواج و فرزندآوری و نرخ جایگزینی جمعیت صحبت می‌کنند.
اگر چه تلاش‌ها در جهت این است که با رفع موانع موجود، پنجره جمعیتی کشور از ابتلا به پدیده سالمندی نجات پیدا کند و ایران به کشوری سالمند و از نیروی انسانی جوان از دست داده، تبدیل نشود؛ اما با همه این‌ها سالمندی نیز بخشی از زندگی یک فرد است که خواه ناخواه پیش خواهد آمد.
سنت کشور ما برای سالمندان احترام و جایگاه ویژه‌ای در بین جمعیت و خانواده قائل است. لازم است حتی در صورتی که پدیده سالمندی جمعیت در کشور اتفاق نیفتد، نگاه ویژه‌ای به وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این قشر داشته باشیم. کسانی که سال‌ها عمر و جوانی خود را در راه کار و تلاش برای پیشرفت جامعه و خانواده خود صرف کرده‌اند، حق دارند روز‌های سالمندی با کیفیت‌تری را نیز تجربه کنند.
سالمندان و مشکلات معیشتی
آمار‌ها می‌گوید طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ از جمعیت ۷۹ میلیونی کشور، هفت میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر یعنی ۹.۲۸ درصد سالمند هستند. این آمار تا سال ۲۰۲۵ میلادی به ۱۰ و تا سال ۲۰۵۰ به ۳۰ درصد خواهد رسید. یعنی در سال ۲۰۵۰، ۳۰ درصد جمعیت کشور ما سالمند هستند که میانگین این عدد از میانگین تعداد سالمندان در آسیا بیشتر خواهد بود. به عبارتی در سال مذکور از هر سه ایرانی، یک نفر سالمند خواهد بود.
در این بین جدای از تدابیر پیشگیری از پیری جمعیت باید برای مسائل و مشکلات این قشر نیز تدبیر کرد. در درجه اول لازم است مشکلات سالمند شناسایی و عنوان شود.
برجسته‌ترین مشکلی که درباره این قشر عنوان می‌شود وضع اقتصادی شامل تحت پوشش بودن و یا نبودن نهاد‌های حمایتی است. حدود ۳۰ درصد از سالمندان جامعه تحت پوشش تامین اجتماعی نیستند و آن‌هایی هم که تحت پوشش این سازمان و همچنین صندوق بازنشستگی کشوری هستند، عمدتا کف حقوق کارگری مصوب یا مبلغی اندک بیشتر از این رقم را دریافت می‌کنند که در هر حال ناچیز است. در حالی که سالمندان در شرایط سنی خود نیاز‌های ویژه از جمله نیاز به دارو و درمان و پیگیری‌های پزشکی مستمر دارند؛ بنابراین از مشکلات بزرگ سالمندان درگیری با وضع معیشت، حقوق بازنشستگی ناچیز و مستمری نهاد‌های حمایتی با مبلغ بسیار کم هستند. موضوعی که به جز وضع معیشت، به عزت نفس و کیفیت زندگی قشر سالمند هم ضربات جدی می‌زند.
کم سوادی و بیسوای سالمندان
از مشکلات دیگر قشر سالمند به خصوص در طبقات پایین‌تر اجتماعی، کم سوادی و بی‌سوادی است. بسیاری از سالمندان روستایی سواد لازم برای آگاهی از حق و حقوق قانونی و اجتماعی خود را ندارند. همین موضوع باعث سوءاستفاده‌هایی هم از آنان می‌شود، تا حدی که از نظر سرمایه‌ای ضرر کرده و مال و اموال اندک خود را نیز از دست می‌دهند.
لازم است این قشر هم تحت سوادآموزی قرار بگیرند و هم برای مبادلات مهم و دانستن حق و حقوق ایام بازنشستگی و سالمندی خود از حمایت‌های بیشتری در جهت آگاهی و اطلاع‌رسانی برخوردار باشند.
خانواده هسته‌ای و رهاسازی سالمند
با تغییر وضعیت خانواده در سال‌های اخیر و هسته‌ای شدن آن، جایگاه سالمندان در خانواده نیز دستخوش تغییر شده است. این روز‌ها خانه‌ها در کلانشهر‌ها کوچک، وضع معیشت و اقتصاد نه چندان مناسب و در بسیاری از خانواده‌ها زن و مرد به کار اشتغال دارند. همین وضعیت باعث شده تا سالمندان جایگاهی برای نگهداری در خانواده توسط فرزندان نداشته باشند.
از طرف دیگر بالا بردن کیفیت مراکز نگهداری از سالمندان نیز نیازمند تخصیص بودجه‌های حمایتی بیشتر است تا کیفیت گذران زندگی سالمند بیشتر باشد. نکته‌ای که در بسیاری از این مراکز به دلیل نبود بودجه کافی رعایت نمی‌شود و به وضع روحی و جسمی سالمندی که برای نگهداری به مرکز سپرده شده آسیب می‌زند.
از سند ملی سالمندی چه می‌دانیم؟
اواخر فروردین ماه سال جاری بود که سازمان برنامه و بودجه کشور، از انتشار کتاب «سند ملی سالمندی» خبر داد. در سایت سازمان برنامه و بودجه ریاست‌جمهوری درباره این سند که در تهیه آن، ۱۷ دستگاه عضو شورای ملی سالمندان کشور و ۲۳ دستگاه دیگر مشارکت داشته‌اند، آمده است: «در دوران سالمندی، انسانی که از کوران زندگی بیرون آمده تبدیل به انسانی باتجربه‌تر، حرفه‌ای‌تر، عاقل‌تر، فهیم‌تر و کامل‌تر می‌شود. به بیانی دیگر سالمند، به سرمایه و پشتیبان بزرگی برای خود، خانواده و جامعه تبدیل می‌شود و حالا نوبت ماست که به عنوان مدیران، مسئولین، کارشناسان جامعه، فرزندان و ... از این سرمایه‌های فرزانه استفاده کنیم و بهره‌مند شویم.
در این سند تمهیدات مختلفی برای سالمندان در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران (قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند چشمانداز ۱۴۰۴، سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه سلامت و سیاست‌های کلی "جمعیت") لحاظ شده است و در چشمانداز آینده، ما به دنبال جامعهای با نگاه مثبت و بر اساس اهمیت دادن، برابری، استقلال، مشارکت، حمایت، امنیت و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی سالمندان هستیم. در واقع سالمندی سالم، فعال و توأم با منزلت همیشگی را برای سالمندان در نظر داریم»
سند ملی سالمندی با شش هدف تدوین شده است:
۱- ارتقاء سطح فرهنگی جامعه در خصوص پدیده سالمندی ۲. توانمندسازی سالمندان ۳. حفظ و ارتقاء سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی سالمندان ۴. تقویت حمایت‌های اجتماعی برای ارتقاء سرمایه اجتماعی ۵. توسعه زیرساخت‌های موردنیاز در امور سالمندی ۶. تأمین منابع مالی پایدار برای نظام حمایتی از سالمندان.
***
به گفته وحید قبادی دانا؛ رئیس سازمان بهزیستی کشور؛ هدف سند سالمندی، رسیدن به جامعهای بدون تبعیض سنی است و هدف دیگر سند، ارائه پاسخ مناسب به چالش‌ها و فرصت‌های سالمندی فردی و جمعیتی است.
سالمندی بخش ناگزیری از زندگی است که بدون توجه به وضعیت و هرم سنی جمعیت برای هرکسی پیش خواهد آمد. اگرچه نیروی جوان در جامعه در تسهیل وضعیت سالمندان به خصوص از نظر معیشتی بسیار موثر هستند، اما با همه این‌ها سالمندان نیز باید در قانونگذاری‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور نقش داشته باشند. احترام به سالمندان و حفظ عزت نفس آن‌ها که گرو بهبود سبک زندگی آنان است، هم از توصیه‌های دینی است و هم در فرهنگ جامعه ایرانی به آن تاکید ویژه شده است.