تقویم تاریخ؛ از تولد سنایی غزنوی تا اختراع ماشین تحریر

- صداوسیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (جمعه، یکم مرداد سال ۱۴۰۰) به شرح زیر است:

تولد سنایی غزنوی، شاعر بلند آوازه فارسی زبان

۹۶۹ سال پیش بنا بر برخی از روایات تاریخی در دوزادهم ذی الحجه ۴۷۳ قمری شاعر پرآوازه ایرانی «حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی» در غزنین متولد شد.

این استاد مسلم شعر فارسی درجوانی به سرودن شعر پرداخت و ابتدا رجال و بزرگان را مدح می‌گفت، اما یکباره تحولی شگرف در او پدید آمد که راه خانه کعبه را در پیش گرفت و به حجّ رفت. سنایی در مکه قصیده‌ای در اشتیاق دیدار کعبه و مکه معظمه سرود و پس از بازگشت از مکه مدتی در بلخ و شهر‌های دیگر به سر برد. آنچه از سفر‌های سنایی باقیست اشعار و قصایدی است که او در خراسان و بلخ سروده؛ و به کارنامه بلخ مشهور است. سنایی بعد از اسکان مجدد در غزنین به اتمام مثنوی مشهورش «حَدیقَة الحَقیقة» پرداخت. مجموعه «سِیرُ العِباد اِلَی المَعاد» که بیانگر مهارت وی در سبک خراسانی است، مثنوی طَریقُ التَحقیق که بر وزن حدیقه است و سنایی آن را در سال ۵۲۸ هجری قمری به پایان رسانده؛ «عقل نامه؛ عشق نامه و تَجرِبَةُ العِلم» از دیگر آثار ارزشمند این شاعر خوش قریحه ایرانی است. سنایی در سال ۵۳۵ ه. ق درگذشت و مقبره اش در شهر غزنین است

ورود سپاه ناپلئون به قاهره و پایان حکومت ممالیک

۲۲۳ سال پیش درچنین روزی، بیست و سوم ژوئیه ۱۷۹۸ میلادی با ورود سپاه ناپلئون به شهر قاهره، این شهر به اشغال متجاوزین فرانسوی درآمد و به حکومت سلسله ممالیک در مصر پایان داده شد.

پس از آنکه ناپلئون، بندر اسکندریه را با استفاده از تجهیزات نظامی و حیله و نیرنگ اشغال کرد، به سوی قاهره بزرگترین شهر مصر و پایتخت سلسله ممالیک حرکت کرد. مراد بیک، حاکم قاهره برای دفاع از قاهره، با سربازانش در حومه شهر و در نزدیکی اهرام مصر، سنگر گرفت. با رسیدن قوای ناپلئون به نزدیکی اهرام، جنگ سختی بین سپاهیان مصر و فرانسه درگرفت. در این جنگ که به نبرد اهرام مشهور است، ارتش فرانسه به دلیل برتری تجهیزات پیروز شد و فردای آن روز سپاه فرانسه به شهر بی دفاع قاهره وارد شد و به حکومت ممالیک در مصر پایان داد. البته اندکی بعد با حمله نیرو‌های انگلیسی، ناپلئون مجبور به عقب نشینی از مواضع تصرف شده خود در مصر کرد.

اختراع نخستین ماشین تحریر در جهان

۱۹۲ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم ژوئیه سال ۱۸۲۹ میلادی نخستین ماشین تحریر اختراع شد و به ثبت رسید.

۲۳ جولای سال ۱۸۲۹م ویلیام برت آمریکایی ماشین تحریری را که ساخته بود و گفته می‌شد نخستین تایپ رایتر است، در ایالت میشیگان به ثبت رسانید. از آن پس اشاره دیگری به ماشین ساخت ویلیام برت نشده است. ۳۱ سال بعد (سال ۱۸۶۷) سه آمریکایی دیگر به نام‌های کریستوفر شول، کارلوس گلیدن و سمیوئل در شهر میلواکی ایالت ویسکانسین آمریکا ماشین تحریری ساختند که استفاده از آن آسان و عملی بود. کارخانه رمینگتون - که در آن زمان تفنگ و چرخ خیاطی تولید می‌کرد - امتیاز انبوه سازی این ماشین تحریر را به مبلغ ۱۲ هزار دلار از آنان خرید و تحت نام «شول - گلیدن» به تولید صنعتی آن پرداخت. تولید ماشین تحریر، از آن زمان رو به تکامل گذارد و در سراسر جهان به عنوان وسیله‌ای عمومی و ضروری شناخته شد. باید دانست که تلاش برای ساختن ماشین تحریر تحت نام «تایپو گرافر» از قرن چهاردهم میلادی آغاز شده بود، اما تا قرن هیجدهم عملی نشد.

آغاز نبرد کورسک میان آلمان و شوروی

۷۸ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم ژوئیه سال ۱۹۴۳ میلادی نبرد معروف "کورسْکْ" میان آلمان و شوروی در جریان جنگ جهانی دوم آغاز شد.

در این نبرد، دو میلیون سرباز، شش هزار تانک و پنج هزار هواپیما شرکت داشتند. در این جنگ، بزرگ‏ترین جنگ تانک‏‌ها روی داد. هدف آلمان از شروع جنگ در این منطقه، جداسازی و تسخیر ناحیه کورسک و انتقام شکست در نبرد استالین‏گراد بود. در این نبرد خونین علاوه بر کشته شدن بیش از هفتاد هزار آلمانی، ۲۹۰۰ تانک، هزار توپ و ۱۴۰۰ هواپیمای آلمان نیز منهدم شد. در این جنگ، به دلیل فاصله جغرافیایی قوای آلمان از پایگاه ‏های خود و گشوده شدن جبهه ‏های گوناگون دیگر در برابر آلمانی‏‌ها و نیز فرا رسیدن زمستان سخت شوروی، در نهایتْ ارتش آلمان تار و مار شد و شکست سختی به آلمان هیتلری وارد آمد. شکست آلمان از شوروی، در کلّ نتیجه جنگ تاثیر گذاشت و راه را برای شکست‏‌های بعدی آلمان فراهم ساخت.

آغاز محاکمه مارشال پتن، رئیس حکومت ویشی فرانسه

۷۶ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم ژوئیه سال ۱۹۴۵ میلادی محاکمه مارشال " هانری پُتَن" رئیس حکومت ویشی فرانسه آغاز شد.

در پایان جنگ جهانی دوم و از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۴۸ م، رهبران وقت کشور‌های شکست خورده و کسانی که با آن‌ها همکاری کرده بودند، به عنوان جنایت‏کاران جنگی و یا خائنین به کشور خود، محاکمه و به مجازات‏‌های سنگین محکوم شدند. یکی از این محاکمه‌ها، محاکمه مارشال هانری پُتَن، رئیس حکومت ویشی در جنوب فرانسه و نخست ‏وزیر دولتِ دست نشانده آلمان بود. محاکمه مارشال پُتَن، قهرمان معروف نبرد وُرْدَن در جنگ جهانی اول، در روز بیست و سوم ژوئیه سال ۱۹۴۵ م در یک سالن کوچک آغاز شد. در نهایت، دادگاه عالی پاریس پس از سه هفته محاکمه و هفت ساعت مشورت، روز ۱۵ اوت ۱۹۴۵ م، حکم اعدام پُتَن را صادر، ولی توصیه کرد که به دلیل کهولتِ سنِ محکوم، از اجرای حکم خودداری شود. ژنرال دوگل رئیس دولت موقت فرانسه، در اجرای توصیه دادگاه، حکم اعدام پتن را به حبس ابد تبدیل کرد و پُتَن به زندان منتقل شد. مارشال هانری پُتَن شش سال بعد، در سال ۱۹۵۱ م در ۹۶ سالگی درگذشت.

کودتای افسران مصری علیه ملک فاروق

۶۹ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم ژوئیه سال ۱۹۵۲ میلادی کودتای افسران مصری علیه حکومت پادشاهی "ملک‏ فاروق" رخ داد.

ملک فاروق فرزند احمد فؤاد پاشا، در سال ۱۹۲۰ م به دنیا آمد. در آن زمان، حکومت مصر تحت الحمایه انگلیس بود. فاروق در پی مرگ پدرش در سال ۱۹۳۶ م، در شانزده سالگی جانشین پدر شد، اما، چون به سن قانونی نرسیده بود، اداره امور مصر به شورای نیابت سلطنت محول شد. در آغاز جنگ جهانی دوم و درگیر شدن ارتش‌های کشور‌های متخاصم در شمال افریقا، مصر نیز به یکی از جبهه‏‌ها و پایگاه ‏های متفقین به ویژه انگلستان تبدیل شد. پس از جنگ اعراب و اسرائیل و شکست اعراب، مردم مصر که درگیر این جنگ بودند، نسبت به پادشاه خود ملک فاروق دلسرد و بدبین شدند. این بدبینی در کنار فساد عمیق در دستگاه رهبری فاروق، زمینه را برای کودتای بدون خونریزی افسران ناراضی مصرآماده کرد. مغز متفکر کودتا، سرهنگ جمال‏ عبدالناصر بود و مقدمات این حرکت را از سال ‏ها پیش تدارک دیده بود. عبدالناصر و افسران جوان همفکر او، در مراحل نهایى اجرای نقشه کودتا، یکی از افسران ارشد مصری به نام ژنرال محمد نجیب را با خود همراه کردند. در ۲۳ ژوئیه ۱۹۵۲ م، این کودتا به رهبری ژنرال محمد نجیب و سرهنگ جمال عبدالناصر عملی شد و سه روز پس از پیروزی کودتاچیان، ملک فاروق در ۲۶ ژوئیه مجبور به استعفا شد. هم‏چنین هم‏زمان، با الغای رژیم سلطنتی، نظام جمهوری در مصر به ریاست محمد نجیب اعلام شد. ریاست جمهوری نجیب، چندان دوام نیافت و پس از آنکه میان کودتاچیان اختلاف افتاد، جمال عبدالناصر به ریاست جمهوری رسید.

درگذشت محمدظاهرشاه، آخرین شاه افغانستان

۱۴ سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و سوم ژوئیه سال ۲۰۰۷ میلادی محمد ظاهرشاه، پادشاه پیشین افغانستان درگذشت. ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود که از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۳م، چهل سال بر این کشور حکومت کرد. محمد ظاهر از پشتون‌های قوم بارکزی افغانستان بود و در تاریخ ۲۳ مهر ۱۲۹۳ (۱۶ اکتبر سال ۱۹۱۴) در خانواده سپهسالار محمد نادر خان در کابل زاده شد. او فقط پانزده سال سن داشت که پدرش با پایان دادن به حکومت ده ماهه امیر حبیب الله کلکانی، بر تخت سلطنت افغانستان تکیه زد. محمد ظاهر پس از مرگ پدرش در تاریخ ۸ نوامبر ۱۹۳۳م به پادشاهی افغانستان دست یافت. او در آن سال جوانی ۱۹ ساله بود. دوره فرمانروایی ظاهر شاه بر افغانستان، دوره آرامش بود و در این مدت، برخلاف دوره‌های قبل و بعد از ظاهرشاه، افغانستان درگیر هیچ جنگی نشد و در جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵) نیز اعلام بی طرفی کرد. او به قصد مدرنیزه کردن افغانستان، به اصلاحات سیاسی و اقتصادی، تأسیس سیستم قانون گذاری دموکراتیک، ترویج نظام آموزش و پرورش مدرن، تأسیس دانشگاه‌ها و آموزش برای زنان اقدام کرد. منتقدان ظاهرشاه، اما، دوره حکومت او را از تاریک‌ترین دوره‌های تاریخ افغانستان می‌دانند و او را به سوءمدیریت اقتصادی متهم می‌کنند. منتقدان، هم چنین ظاهرشاه را به قبضه قدرت و سپردن تمام مقامات اداری به افراد خانواده خود محکوم می‌کنند. ظاهرشاه در بامداد دوشنبه ۲۳ ژوئیه ۲۰۰۷م مطابق با ۱ مرداد ۱۳۸۶ش در کابل پس از یک بیماری طولانی مدت، درگذشت.