فرمول لاتاری پنالتی تغییر می‌کند؟
- روزنامه همشهری نوشت: جرارد پیکه در واکنش به حذف تیم ملی اسپانیا در ضربات پنالتی مقابل ایتالیا در نیمه‌نهایی یورو ۲۰۲۰ اعتراض کرد که چرا سرنوشت تیم‌ها به لاتاری پنالتی سپرده می‌شود درحالی‌که معمولا تیمی که با شیر یا خط شروع‌کننده پنالتی است، شانس بیشتری برای برد دارد.
در فینال هم همین اتفاق افتاد و ایتالیا که زننده پنالتی اول بود، توانست انگلیس میزبان را شکست دهد. دقیقا عین همان اتفاقی که در شهرآورد ۹۶ پایتخت در جام‌حذفی ایران رخ داد و استقلال که آغازگر پنالتی‌ها بود، توانست از سد پرسپولیس بگذرد و به نیمه‌نهایی برسد. به‌هرحال، تیمی که پنالتی اول را می‌زند، می‌تواند فشار را روی تیم بعدی حفظ کند. آمار نشان می‌دهد که در ۶۰ درصد موارد تیم شروع‌کننده برنده بخت‌آزمایی پنالتی‌ها می‌شود.
این به شرطی است که پنالتی اول گل شود. همه چیز به پنالتی‌زن اول بستگی دارد؛ اگر گل کند، فشار به تیم دوم وارد می‌شود و اگر خراب کند، شرایط برعکس خواهد شد. اولین‌بار این موضوع را ایگناسیو پالاسیوی اوئرتا کشف کرد.
بعد‌ها InStat که یک شرکت تحلیل و آمار است، روی ۲ هزار مورد تحقیق کرد و رقم دقیقی که از این تحقیق بیرون آمد ۴۸/۵۱ درصد بود که تقریبا همان پنجاه پنجاه است، اما همچنان تیم اول امتیاز بهتری نسبت به تیم دوم برای پیروزی دارد. همین داستان و فشار بالای پنالتی‌ها روی بازیکنان، مربیان و هواداران باعث شده تا از مدت‌ها قبل بحث تغییر فرمول تعیین تیم برنده درصورت تساوی بازی و حتی تغییر در قانون خود پنالتی‌ها مطرح شود.
تایم‌بریک
فرمول جایگزینی که برای سیستم فعلی پیشنهاد شده، شبیه «تایم‌بریک» در تنیس است. در تنیس وقتی Deuce اتفاق می‌افتد و ۲ تنیسور در امتیاز ۴۰ با هم برابر می‌شوند، بقیه امتیازات به‌صورت ۱۵، ۳۰، ۴۰ ادامه نمی‌یابد و از این به‌بعد به‌اصطلاح «بازی به دو» می‌شود یا همان اصطلاح کوچه‌وبازاری که می‌گوییم «یکی بالا»؛ تقریبا شبیه آخرین ست والیبال درصورت تساوی ۲ تیم.
از این به بعد اگر بازی ۵-۵ مساوی شود، باز هم بازی‌به‌دو درنظر گرفته می‌شود، اما وقتی ۲بازیکن در امتیاز ۶ برابر شوند، برای جلوگیری از طولانی‌شدن بازی کسی که سریع‌تر به امتیاز ۷ برسد، برنده ست خواهد بود. این گیم را بازیکنی آغاز می‌کند که باید پس از پایان آخرین گیم سرویس می‌زد. شروع‌کننده گیم یک امتیاز سرویس می‌زند و نفر یا نفرات بعدی هرکدام ۲امتیاز سرویس می‌زنند. برای فوتبال هم چنین فرمولی ارائه‌شده و ۲بار هم در سال ۲۰۱۷ در رقابت‌های قهرمانی زیر ۱۷ سال مردان و زنان این فرمول پیاده شد که تیمی پنالتی اول را می‌زند و سپس تیم بعدی زننده ۲پنالتی بعدی است و تیم اول پنالتی‌های دوم و سوم خود را پشت‌هم و پس از پنالتی‌های اول و دوم تیم حریف می‌زند.
در همان سال این فرمول در مسابقات رده سنی زیر ۱۹ سال مردان و زنان هم اجرا شد. اولین‌بار در مسابقات قهرمانی زیر ۱۷ سال دختران بود که از چنین فرمولی رونمایی شد و نتیجه کاملا عجیب بود. آلمان با وجود از دست‌دادن ۳ضربه اول خود در نهایت توانست ۳ بر ۲ از سد نروژ بگذرد و به فینال و بازی مقابل چک برسد. نروژ ضربه اول را هدر داده و دومی را گل کرده بود. با این‌حال، یک‌سال بعد در اجلاس فیفا تصمیم بر این شد که به‌دلیل پیچیدگی این فرمول و جا‌نیفتادن آن بین مردم از آن صرف‌نظر و به قوانین شفیلد که از قرن نوزدهم و حوالی سال ۱۸۶۲ پابرجاست، احترام گذاشته شود. آن زمان هنوز فیفا به تغییرات گسترده در قوانین فوتبال که ۱۰۰ سال جا افتاده بود دست نزده بود. با اتفاقاتی که در یورو ۲۰۲۰ رخ داد، ممکن است دوباره به آن فرمول هیجان‌انگیز رجوع شود.
بازی تکراری
گزینه‌های دیگری هم وجود دارد؛ مثلا چیزی که در جام اتحادیه انگلیس از آن پیروی می‌شود و تیم‌ها درصورت تساوی به یک بازی تکراری می‌روند. این قانون ۲سال قبل برای جلوگیری از افزایش تعداد مسابقات فصل برداشته شد، اما دوباره از این فصل به روال عادی برگشت و بازی‌هایی که با نتیجه تساوی تمام شود، به بازی تکراری می‌رود.
پیروزی مشترک
یک گزینه دیگر هم این بود که در مسابقات رشته فوتبال المپیک ۱۹۷۲ مونیخ ۲ تیم آلمان‌غربی و شوروی در دیدار رده‌بندی با نتیجه ۲-۲ به تساوی رضایت دادند و هر دو تیم صاحب مدال برنز شدند. البته این روش در دیدار رده‌بندی المپیک جواب می‌دهد، اما نمی‌شود در مراحل قبل‌تر مثلا در یک‌چهارم پایانی هر دو تیم را به دور بعدی فرستاد یا در فینال به هر دو تیم مدال طلا داد. انگلیس و ایتالیا نمی‌توانستند قهرمان مشترک یورو ۲۰۲۰ شوند و اسپانیا و سوئیس نمی‌توانستند هر دو به نیمه‌نهایی بروند یا پرسپولیس و استقلال از یک‌چهارم پایانی مشترکا به نیمه‌نهایی جام‌حذفی سال ۱۴۰۰ فوتبال ایران صعود کنند. در المپیک این کاملا جا افتاده و در خیلی رشته‌ها مثل کشتی و ورزش‌های رزمی حتی مسابقه‌ای بین ورزشکاران ناکام در راهیابی به فینال برگزار نمی‌شود و هر دو بازنده، مدال برنز می‌گیرند.
شیر یا خط
در مسابقات انتخابی جام‌جهانی ۱۹۶۲ شیلی در قاره آفریقا هم ۲ تیم مراکش و تونس هر دو بازی خانگی خود را در پلی‌آف ۲ بریک بردند و یک بازی تکراری در زمین بی‌طرف انجام شد که ۲ تیم به تساوی یک-یک دست یافتند و درنهایت این تیم مراکش بود که نه با پنالتی بلکه با شیر یا خط و پرتاب سکه برنده اعلام شد. این سناریو دقیقا در همین رقابت‌ها و در هر ۳مسابقه مراکش و تونس که با تساوی پایان یافت، اجرا شد و باز هم این مراکش بود که با پرتاب سکه برنده از زمین بیرون آمد. تونس در جام ملت‌های آفریقا در سال ۱۹۶۵ در مرحله گروهی وقتی همراه ۲ تیم سنگال و مراکش یک برد (مقابل اتیوپی) و ۲ تساوی (روبه‌روی همدیگر) داشتند، این تونس بود که با پرتاب سکه موفق به صعود شد. باز هم پنالتی منصفانه‌تر است، چون به‌هرحال برنده‌شدن در آن به توانایی بازیکن پنالتی‌زن و دروازه‌بان و کمی شانس بستگی دارد نه صرفا به شانس.
پنالتی قبل از وقت اضافه
هنری برتلس هم طرحی داشت که طی آن تیم‌ها در پایان ۹۰ دقیقه هرکدام ۵ ضربه پنالتی می‌زنند و سپس بازی در ۲ وقت اضافه ۳۰ دقیقه‌ای ادامه می‌یابد. تیمی که در پنالتی‌ها جلو افتاده، می‌تواند در وقت‌های اضافه از نتیجه دفاع کند و تیمی که در پنالتی عقب است، برای جبران می‌جنگد. البته تیمی که در پنالتی‌ها برده، اگر ۳ بر صفر هم پیروز شده باشد، فقط یک گل برایش درنظر گرفته می‌شود. ایراد بزرگ این طرح این است که بدن بازیکنان در زمان ضربات پنالتی کاملا سرد و ادامه بازی برای سلامتی آن‌ها خطرناک می‌شود.
فرمول‌های محله‌ای
در بازی‌های محله‌ای گاهی پیش می‌آمد که فوتبال بازی نمی‌کردیم، اما در ۲ گروه مسابقه پنالتی می‌دادیم. هر تیم ابتدا ۵ ضربه می‌زد و سپس نوبت به تیم دوم می‌شد. همین گزینه کودکانه هم در فیفا مطرح و پیشنهاد شده که یک تیم ابتدا ۱۰ضربه بزند و سپس منتظر ۱۰ضربه تیم حریف بماند و در نهایت تعداد گل‌ها شمارش شود. در دهه ۷۰ و ۸۰ در NASL یا همان لیگ فوتبال آمریکای شمالی و سپس در MLS (لیگ فوتبال آمریکا) مدل دیگری تجربه شد. زننده ضربه توپ را در فاصله ۳۲ متری از دروازه می‌کاشت و سپس ۵ ثانیه زمان داشت تا به سمت دروازه حرکت کند و شوت بزند. این ایده از هاکی روی یخ گرفته شده بود که بیشتر شبیه «مسابقه محله» یا شو‌های تلویزیونی است.
نیمچه فوتبال
تیموتی فارل هم طرحی ارائه داد که بازیکن زننده ضربه پنالتی باید با یک مدافع به‌علاوه دروازه‌بان روبه‌رو شود. او ۳۰ ثانیه زمان دارد تا از سد هر دو عبور کند یا توپ را بدون عبور از آن‌ها به تور دروازه برساند. بازیکن مهاجم در این طرح باید حرکت با توپ را از نقطه وسط زمین شروع می‌کرد و هر تیم ۵ فرصت برای گلزنی داشت. به‌این‌ترتیب همه بازیکنان در بخش پنالتی‌ها فعال می‌مانند و برخلاف پنالتی‌های عادی که تنها ۲ دروازه‌بان و زنندگان ضربه فعال‌اند، بقیه از دور خارج نمی‌شوند.
حذف بازیکنان
یک طرح فانتزی دیگر هم که هیچ‌وقت از تئوری فراتر نرفت، این بود که ۵ دقیقه پس از شروع وقت‌های اضافه از هر تیم یک بازیکن کسر می‌شد و هر ۵ دقیقه یک‌بار یک بازیکن دیگر از هر تیم از زمین بیرون می‌رفتند و در نهایت تنها ۷ بازیکن از هر تیم مسابقه را به پایان می‌بردند. با این فرمت شانس گلزنی تیم‌ها در وقت‌های اضافه افزایش می‌یافت و احتمال ارجاع به ضربه‌های پنالتی بعد از وقت‌های اضافه کم می‌شد.
سایر طرح‌ها
ایده‌های دیگری هم مطرح شده که تنها برای خالی‌نبودن عریضه است. به‌طور مثال، طرحی که می‌گفت وقت‌های اضافه تا زمان رسیدن یک تیم به گل ادامه یابد که این در ادامه قانون «مرگ ناگهانی» بود که بعد‌ها به «گل طلایی» تغییر نام یافت. عده‌ای هم طرفدار برنده اعلام‌شدن تیمی هستند که از لحاظ آماری تیم برتر میدان بوده است. آن‌ها معتقدند که به‌جای پنالتی باید به آمار کرنرها، ضربه به چارچوب، تعداد خطاها، درصد مالکیت، ضربه به دیرک دروازه، مهار‌های کمتر دروازه‌بان، تعداد کارت زرد کمتر و تعداد پاس‌ها رجوع کرد و... که این‌ها را یک هیأت ژوری متشکل از کارشناسان تعیین می‌کند.