چرا هورالعظیم گرفتار خشکسالی شد؟

_ روزنامه خراسان نوشت: این روز‌ها هورالعظیم کم آب و بی رمق‌تر از همیشه حتی توان سیراب کردن گاومیش‌های بی آزار خودش را هم ندارد و هر روز تصاویر تلخی از فرو رفتن این گاومیش‌ها در این تالاب که حالا به دلیل کمبود بارندگی و سرازیر نشدن حقابه به باتلاقی شبیه شده در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود و دل دوستداران محیط زیست را به درد می‌آورد. روز گذشته هم ویدئویی منتشر شد که یکی از اهالی در حال تلاش بود که با کندن زمین بتواند گاومیشِ گیر کرده در باتلاق را از هور العظیم بیرون بیاورد. امروز با هم ضمن نگاهی به تصاویری از روزگار ناخوش این تالاب بزرگ در روز‌های اخیر از دلایل خشکی و خطرات آن برای محیط زیست نوشته ایم.

هورالعظیم کجاست؟

هورالعظیم از تالاب‌های دایمی و تنها بازمانده تالاب‌های بسیار بزرگ میان رودان (بین النهرین) است که در نوار مرزی دو کشور ایران و عراق واقع شده است. پیشینه تاریخی این تالاب‌ها نشان می‌دهد که زمانی مساحت شان به دو میلیون هکتار می‌رسیده، اما این تالاب هم اکنون شامل سه قسمت مهم هور مرکزی، هور الحمار و هورالهویزه (هورالعظیم) است. از این سه هور، هور مرکزی و هورالحمار کاملا در کشور عراق واقع شده‌اند و دو سوم هور العظیم هم در کشور عراق و یک سوم آن در ایران واقع است.

دلایل خشکی هورالعظیم

حقابه تالاب هورالعظیم از رودخانه کرخه تامین می‌شود و این رودخانه خود با تنش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند که ناشی از ایجاد و آبگیری سد کرخه است. معاون مطالعات جامع آب سازمان آب و برق خوزستان در این زمینه گفته: «حوضه کرخه در استان خوزستان با شدید‌ترین خشکسالی دوران خود روبه‌روست، چون میزان ورودی آب به سد کرخه حدود ۵۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است.» چندی پیش هم روزنامه «خوزی ها» در این باره نوشت که حقابه تالاب ۳۸۶ میلیون مترمکعب در بهار اعلام شده، اما تنها ۴.۹ میلیون متر مکعب در این مدت رهاسازی شده است. با این حال، برخی از مسئولان مشکلات اخیر در تالاب هورالعظیم را ناشی از تعارض منابع با مصارف اعلام کرده‌اند. معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع سازمان آب و برق خوزستان گفته: «کشت شلتوک باعث خشکی تالاب هورالعظیم شده است.

چون سهمیه و حقابه زیست محیطی تالاب هورالعظیم که از سوی سازمان محیط زیست اعلام می‌شود تا به این لحظه به صورت کامل تامین شده است.» البته برخی کارشناسان هم معتقدند خشک شدن سریع این تالاب به دلیل تقسیم این تالاب به چند حوضچه برای اکتشاف نفت بوده است. در این میان، وزارت نفت مدعی است که بررسی و مقایسه تصاویر ماهواره‌ای مربوط به تالاب هورالعظیم در سال‌های ۱۹۹۰، ۱۹۷۰ و ۲۰۰۰ میلادی نشان می‌دهد که بیشترین ضربه بر پیکر این تالاب ناشی از اجرای برنامه‌های سدسازی در دو کشور ترکیه و عراق بوده است.

خطرات خشکی هورالعظیم

خشک شدن هورالعظیم با توجه به نقش‌های متعدد آن در اقلیم و اقتصاد جنوب کشور، آثار زیانباری در تمام جوانب اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و... به دنبال دارد که مهم‌ترین آن‌ها بازگشت ریزگردها، نابودی بسیاری از حیوانات از جمله آبزیان و گاومیش‌ها و از بین رفتن معیشت مردم منطقه است. اگر این تالاب خشک شود مردم مجبور به مهاجرت می‌شوند و تالاب را خالی می‌گذارند و در نتیجه مشکلات متعددی به وجود می‌آید از جمله آن که این منطقه در مرز واقع شده است و خالی شدن آن از سکنه مشکلات امنیتی ایجاد می‌کند؛ بنابراین آب تاثیر مهمی در وضعیت اقتصادی و معیشت مردم منطقه دارد. البته امیدواریم با ثبت جهانی این تالاب برای توجه کشور‌های جهان به هورالعظیم شاهد پر آب شدن مجدد آن باشیم.