راهکار کشور‌های دیگر برای آموزش بهینه مصرف / چرا فرهنگ بهینه سازی انرژی در کشور کم فروغ است؟
- روزنامه خراسان نوشت: برق به معنای واقعی کالایی است که به محض تولید باید مصرف شود و قابل ذخیره کردن و استفاده برای بعد نیست، به همین دلیل مردم در بخش خانگی، تولیدی و صنعتی به عنوان مصرف کننده نقش بسزایی در مصرف آن دارند.
روز گذشته در برنامه سیمای خانواده که از شبکه یک پخش می‌شود، مجری برنامه از مردم درخواست می‌کند که وسایل غیر ضروری شان را خاموش کنند و همین اتفاق باعث کاهش حجم قابل توجهی از مصرف می‌شود. به گفته مدیرعامل شرکت توانیر همین درخواست باعث شده مردم در همان لحظه ۴۰۰ مگاوات کمتر مصرف کنند.
این ۴۰۰ مگاوات به اندازه مصرف برق یک استان مثل استان‌های خراسان شمالی، خراسان جنوبی، ایلام، اردبیل و ... است. این که یک درخواست توانسته این حجم از کاهش مصرف را به دنبال داشته باشد، نشان می‌دهد فرهنگ سازی نقش بسیار مهمی در کاهش مصرف دارد.
هرچند تعرفه گذاری پلکانی می‌تواند مشترکان پر مصرف را به سوی مصرف کمتر سوق دهد، اما از نقش فرهنگ سازی نباید غافل شد. در این میان نقش صدا و سیما دو چندان می‌شود و رسانه ملی نباید به این موضوع خیلی از دریچه مالی بنگرد و مانند دیگر تبلیغات تلویزیونی با آن بر خورد کند.
امروز در این گزارش سعی داریم در کنار مرور درس‌های شخصیت بابا برقی با شعار «هرگز نشه فراموش، لامپ اضافه خاموش» از دلایل کاهش فرهنگ سازی در سال‌های اخیر بنویسیم. در ضمن از راهکار‌های کشور‌های دیگر برای آموزش بهینه مصرف نوشته ایم و در پایان هم گفت و گویی داشتیم با سخنگو و مدیر روابط عمومی توانیر تا از برنامه‌های شرکت برق برای فرهنگ سازی مصرف درست برق مطلع شویم.
جای خالی بابا برقی
یادش بخیر، دو دهه پیش بابا برقی و آقای ایمنی از چهره‌های جذاب برای کودکانی بودند که حالا آقا و خانمی شده اند برای خودشان و احتمالا چند فرزند هم دارند، اما هنوز رد پای بابا برقی در ذهن شان باقی مانده، مثلا کافی ا ست در جمع، چندباری روشنایی اتاق را کم کنید و در دفاع از رفتارتان، از مصرف بهینه برق بگویید تا پس از مدتی به بابابرقی ملقب شوید یا برای دهه شصتی‌ها یا دهه هفتادی‌های دوروبرتان، «هرگز نشه فراموش...» را آهنگین ادا کنید تا ناخودآگاه فرد مقابل «لامپ اضافی خاموش!» را برایتان زمزمه کند.
همین بابا برقی توانست لامپ‌های رشته‌ای را که زمانی باعث مصرف زیاد برق بودند از خانه‌ها جمع و به شرکت برق برای کاهش مصرف کمک بزرگی کند. اما بعد از این که به تدریج میزان تولید برق از میزان مصرف بالاتر رفت، فرهنگ سازی انگار فراموش و بابا برقی از ذهن مسئولان پاک شد. اگر حافظه تان را مرور کنید یا از بچه‌های تان بپرسید آیا چیزی را که سر زبان‌ها افتاده باشد و موضوع آن، تلنگری باشد برای مصرف بی حساب و کتاب مان در آب و انرژی، نمونه تازه‌ای سراغ دارد یا خیر؟ قطعا به پاسخ منفی می‌رسید. هر چه هست، تبلیغات کم اثر و پراکنده بعید است در ذهن مخاطب بماند، همین تبلیغ‌های نیم بند هم زمانی دیده می‌شود که مصرف به اوج رسیده و خاموشی‌ها امان مردم را بریده است.
شیوه‌های کشور‌های مختلف برای فرهنگ سازی
بیشتر کشور‌های جهان در کنار تعرفه گذاری پلکانی برای مصرف کنندگان برق از فرهنگ سازی در این زمینه غافل نشده اند. در ادامه به روش‌های چند کشور در این زمینه اشاره کرده ایم.
ژاپن - آموزش از مدرسه
ژاپن یکی از کشور‌هایی است که فاقد منابع سوخت فسیلی است و مصرف انرژی زیادی دارد. با این حال سال هاست که برای فرهنگ سازی کاهش مصرف تلاش کرده است. در کنار پویش‌هایی که در این کشور برای تنظیم دمای اتاق روی ۲۸ درجه، کاهش استفاده از لوازم برقی و ... برگزار می‌شود، در مدارس هم به دانش آموزان آموزش می‌دهند که چطور برق را درست مصرف کنند. حتی نپوشیدن کت در ادارات ژاپن در فصل‌های گرم هم به پویشی تبدیل و باعث شد از دستگاه‌های سرمایشی کمتر استفاده و میزان قابل توجهی در مصرف برق صرفه جویی شود. البته آن‌ها به جز پویش‌های مختلف دست به فرهنگ سازی زیر بنایی زدند و بعد از زلزله فوکوشیما آموزش استفاده بهینه از برق را در کلاس‌های دانش آموزان دبستانی گنجاندند و گفته می‌شود تا مقطع دانشگاه هم درس‌هایی در این زمینه وجود دارد.
آفریقای جنوبی - اعلام لحظه‌ای قیمت در تلویزیون
در آفریقا میزان مصرف برق در کل کشور هر ۳۰ دقیقه ی بار از تلویزیون به صورت زیر نویس همراه با میزان تعرفه برق منتشر می‌شود تا با این کار مردم از میزان برق مصرفی کشور خبر داشته باشند و در زمان‌های بحرانی این اتفاق هر ۱۵ دقیقه رخ می‌دهد و برنامه‌هایی هم برای هشدار به مردم برگزار می‌شود.
سوئد - استفاده به اندازه
در میان کشور‌های اروپایی سوئد کمترین و ایتالیا هم بیشترین قیمت برق را دارند. اما به گفته یکی از ایرانیان ساکن سوئد در این کشور باید درست مصرف کنی و الا نگاه مردم به شما تغییر می‌کند. او می‌گوید: «در سوئد موقع نگاه کردن تلویزیون در شب چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و دلیلی برای روشن کردن لامپ نمی‌بینند و اگر شما چراغ اضافی را روشن کنید به شما می‌گویند که چرا حقوق دیگران را پایمال می‌کنید.» مردم این کشور یاد گرفته اند برای خارج شدن از محیط، حتی به مدت پنج دقیقه باید برق را خاموش کنند.
سالی یک میلیارد تومان برای فرهنگ سازی
به سراغ رجبی مشهدی سخنگو و صالحی مدیر روابط عمومی شرکت برق رفتیم تا برنامه‌های شرکت برق را برای فرهنگ سازی جویا شویم. رجبی مشهدی می‌گوید: «شرکت برق سالانه یک میلیارد برای فرهنگ سازی مصرف بهینه هزینه می‌کند.» او درباره دلایل حذف بابا برقی از تلویزیون هم می‌گوید: «برای نسل فعلی دیگر بابا برقی خوب نیست و دنبال ایجاد شخصیت جدیدی هستیم. هر چند که قرار است بابابرقی هم برگردد.» او می‌افزاید: باید بهینه سازی را از مدارس شروع کنیم و تفاهم نامه خوبی هم میان شرکت برق و آموزش و پرورش شکل گرفته است.
منتظر بابا برقی جدید باشید
ابوذر صالحی هم درباره کار‌های انجام شده برای ترویج مصرف بهینه برق می‌گوید: «روز‌های طلایی بابا برقی مربوط به دورانی بود که با محدودیت جدی برق مواجه بودیم و به دلیل استفاده از لامپ‌های رشته‌ای بود که حالا با جایگزین شدن لامپ‌های کم مصرف این مشکل رفع شده، اما از بهمن سال گذشته که خاموشی‌هایی به دلیل مصرف بالای برق داشتیم، ما به حوزه‌های مصرف ورود و سعی کردیم مستمر تبلیغاتی را برای کاهش مصرف پخش کنیم و شبکه‌های اجتماعی هم همیشه هدف ما بوده اند.»
او در بخش دیگری از صحبت هایش درباره شخصیت جدیدی به جای بابا برقی می‌گوید: «روابط عمومی یک مجموعه مشابه بابا برقی را با کمک یک شرکت توانمند آغاز کرده و به زودی یک شخصیت جدید را در حوزه ترویج مصرف بهینه معرفی خواهیم کرد.»