چرا موزه‌ها برای مردم تهران جذاب نیستند؟

مرتضی ادیب زاده معاون میراث فرهنگی استان تهران درباره علت کم بازدید بودن موزه‌های بزرگ کشور از جمله موزه ملی و موزه هنر‌های معاصر به میزان گفت: موزه‌هایی نظیر موزه هنر‌های معاصر یا موزه ایران باستان به طور مستقیم زیر نظر وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستند و بنابراین ما درباره وضع این موزه ها، چون زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نیستند اعلام نظر نمی‌کنیم. اما قطعا مدیران این موزه‌ها توضیحات و صحبت‌های روشنی درباره وضعیت این موزه‌ها دارند. اما باید دانسته شود که ما به طور کلی آثار بسیار فاخری را در موزه‌های کشورمان داریم. برای همین باید نگاه ما به سمتی برود که از آن حالت سکون و رکودی که صرفا موزه را به عنوان فضایی برای نگهداری اشیای تاریخی می‌بیند خارج کنیم و پویایی و تحرک را با ارتباطات گسترده ملی و حتی بین المللی برای این مجموعه‌ها ایجاد کنیم. ما باید بتوانیم موزه‌ها را به تحرک وادار کنیم و پویایی را به این مجموعه‌ها برگردانیم. حتی موزه‌ها می‌توانند کارگاه‌های دائمی یا حتی یک آکادمی تخصصی در حوزه‌های مختلف مرتبط با آثاری که در این مجموعه‌ها نگهداری می‌شود زیر نظر خودشان داشته باشند.

وی در خصوص انتقادات فعالان حوزه میراث فرهنگی درباره انتشار آمار بازدید‌های نوروزی از موزه‌ها و عدم انتشار آمار بازدید‌ها در دیگر ایام گفت: تا جایی که به ما مربوط می‌شود ما طبق روالی که در سال‌های گذشته هم وجود داشته آمار بازدید‌های موزه‌ها را به صورت ماهانه به اداره کل موزه‌ها ارائه می‌کنیم؛ بنابراین این طور نیست که فقط آمار بازدید‌های مربوط به ایام نوروز ارائه بشود. این درست است که در مقطع تعطیلات نوروز شاهد افزایش آمار بازدیدکنندگان هستیم. ولی در تمام ماه‌های سال موزه‌ها به صورت روتین گزارش عملکردشان را و گزارش‌های آماری مختلفی که یک موردش مربوط به بازدیدکنندگان است را به اداره کل موزه‌ها ارائه می‌کنند.

ادیب زاده درباره چرایی کم بازدید بودن موزه‌ها در حالت عادی و پربازدید بودنشان در ایام نوروز گفت: این مساله فقط شامل موزه‌ها نمی‌شود. مراکز تفریحی هم همین وضعیت را دارند. در این مورد علاوه بر مراکز تفریحی، سایت‌ها و مجموعه‌های تاریخی و باستانی هم در سراسر کشور شلوغ می‌شوند. پس همانطور که در روز‌های تعطیلات نوروزی پاساژها، پارک‌ها و جاده‌ها شلوغ‌تر می‌شوند موزه‌ها هم شاهد بالا رفتن شمار بازدیدکنندگان هستند. این افزایش جمعیت بازدیدکنندگان در ایام نوروز مربوط به همه اماکن تاریخی، فرهنگی، ورزشی و تفریحی می‌شود.

معاون میراث فرهنگی تهران در پاسخ به اینکه چرا کشور ما در مقایسه با برخی کشور‌های پیرامونی در زمینه درامدزایی از موزه‌ها نتوانسته عملکرد موفقی داشته باشد گفت: در حوزه گردشگری کسانی که دارای تخصص هستند باید به ارزیابی این موضوع بپردازند. اما موزه‌ها به عنوان یکی از جاذبه‌های شهری برای صنعت گردشگری یکی از ظرفیت‌هایی است که مورد اقبال گردشگران قرار دارد و در سراسر دنیا بازدید از موزه‌ها جزو برنامه‌های گردشگران است. ما هم باید به این موضوع مهم توجه داشته باشیم که با برنامه ریزی منسجم و متمرکز روی موزه‌ها با موضوعیت توسعه توریسم و صنعت گردشگری بتوانیم از این ظرفیت بسیار بالایی که در اختیارمان قرار دارد بهتر استفاده کنیم. این نکته‌ای است که در کشور ما همیشه باید مورد توجه باشد و به عنوان یک برنامه بلند مدت به آن نگاه شود.

 

ادیب زاده درباره سهم دو عامل عدم ارائه آموزش همگانی و کم کاری مسوولان در کم بازدید بودن موزه‌ها گفت: به عنوان کسی که در این حوزه فعالیت دارد و ارتباط مستقیمی با این مقوله دارد این پرسش را مطرح می‌کنم که بازدید از موزه‌ها چه سهمی در سبد خانوار‌ها دارد و چه درصدی را می‌توانیم برای این موضوع در نظر بگیریم؟ خود آن منتقدانی که در رابطه با این موضوع صحبت می‌کنند در طول سال چند بار بازدید موزه‌ها را در برنامه هایشان دارند؟ من تصور می‌کنم این نوع موضوعات، چون فرهنگی هستند نیاز به فرهنگ سازی و آموزش دارند. این آموزش‌ها هم بیشتر به سطوح پایین و دوره ابتدایی بر می‌گردد که دانش آموزان آموزش‌های اولیه را فرا می‌گیرند. باید به بازدید از موزه و جایگاه و اهمتیش برای نسل‌های جدید از همان دوران آموزش‌های اولیه پرداخته شود تا کم کم جزو برنامه‌های شهروندان قرار بگیرد. با توجه به تنوع موزه‌هایی که ما در سطح کشور داریم قطعا می‌تواند سلایق مختلف را پوشش بدهد و برای همه حاوی جذابیت‌هایی باشد.

 

وی افزود: ولی ما هم باید به این توجه کنیم که موزه بیشتر برای گروه‌های تخصصی دارای جذابیت است. اما بازدید‌های عمومی گسترده خیلی کم اتفاق می‌افتد. مگر اینکه مثلا تعطیلاتی پیش بیاید که مردم بازدید از موزه‌ها را در برنامه هایشان قرار بدهند. این مساله‌ای نیست که به سیاست گذاری متولیان و مدیران موزه‌ها برگردد که مردم را مدام برای بازدید از موزه‌ها تشویق کنند. چون به اندازه کافی درمورد موزه‌ها با وجود فضای مجازی و دنیای ارتباطات تبلیغات شده و مردم به راحتی می‌توانند از محتوای هر موزه‌ای و حتی زمان بازدید عمومی اطلاع پیدا کنند. در حال حاضر همه این دسترسی‌ها برای مردم وجود دارد. ولی اینکه مردم رغبتی برای بازدید از موزه‌ها ندارند دلیلی برای وجود نقص در موزه‌ها نیست.

ادیب زاده در پاسخ به اینکه ورود بخش خصوصی به مساله اداره موزه‌ها چگونه می‌تواند به عاملی تسهیلگر برای رونق موزه‌ها تبدیل شود گفت: تا جایی که قوانین اجازه می‌دهد بخش خصوصی وارد این صنعت شده و امروز ما تعداد زیادی موزه خصوصی در کشورمان داریم که متولیانش مالکان شخصی مجموعه‌های ارزشمند تاریخی، هنری و فرهنگی هستند. این اتفاق به رونق صنعت گردشگری کشور کمک کرده است. اما بخش خصوصی در بحث معرفی و عرضه محتوای موزه‌هایی که در اختیار دارند به اندازه کافی فعالیت نداشته اند تا همه با این موزه‌ها آشنایی پیدا کنند و بدانند چنین موزه‌هایی هم مثلا در شهر تهران وجود دارد؛ بنابراین نحوه اطلاع رسانی فعالان بخش خصوصی یکی از ایراد‌هایی است که به این حوزه وارد است. اما بخش خصوصی در هر موضوعی که وارد شده توانسته شتاب و تحرک بیشتری به آن حوزه بدهد و حتی کیفیت کار را افزایش بدهد.