روزنامه‌ای که مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران را زد ۹۵ ساله شد

_ فارس نوشت: سال ۱۳۰۵ شمسی که قاجار‌ها تازه رفته بودند، رسانه در ایران فقط روزنامه بود و لاغیر؛ رادیو و تلویزیون بعد‌ها آمد. همان‌موقع یک روزنامه‌نگار زرنگی بود که اسمش «عباس مسعودی» بود و کارگری چاپخانه هم کرده بود و همه‌کاری بلد بود در عالم مطبوعات. ایده جالبش هم این بود که یک واحد خبری با نام «دفتر اطلاعات» در خیابان علاء‌الدوله (فردوسی امروزی) راه انداخته بود که خبر‌های خارجی را بگیرد و در اختیار سایر مطبوعات قرار دهد.

 

بنا به اسناد ساواک درباره پیشینه کاری وی: «او اخبار خبرگزاری‌های رویترز انگلستان [و]هاواس فرانسه را از دوایر مطبوعاتی این دو سفارتخانه می‌گرفت و با دادن مبلغ مختصری اجازه ترجمه و نشر آن را در تهران گرفت. وی شخصاً با یک مترجم، اخبار مزبور را ترجمه و به جراید می‌فروخت. چون در آن وقت جراید تهران بودجه مالی کافی نداشتند، وی به زحمت مخارج مؤسسه اطلاعات و زندگی خود و سازمانش را فراهم می‌کرد. در نتیجه کوششی که می‌کرد به‌تدریج اخبار مؤسسه اطلاعات جلب توجه سایر سفارتخانه‌ها و مؤسسات داخلی و خارجی کرده، آن را آبونه شدند. مسعودی در تیرماه ۱۳۰۴ امتیاز روزنامه اطلاعات را گرفت و کلیه اخبار خارجی و داخلی را [از سال ۱۳۰۵]در دو صفحه [یک برگه پشت و رو]منتشر کرد.»

مسعودی زرنگ‌بازی‌های دیگری هم داشت و گزارش‌هایی از مسائل روز چاپ می‌کرد و از عکس چهره‌های مشهور استفاده می‌کرد و نتیجه این‌که روزنامه‌اش پرفروش شد و خودش هم پولدار شد و وارد سیاست شد و نماینده مجلس و سناتور شد در دوره پهلوی‌ها.

روزنامه اطلاعات یکه‌تاز میدان مطبوعات در ایران بود و برای خودش چاپخانه و تشکیلات مفصلی هم داشت تا این‌که از سال ۱۳۲۱ شمسی رقیب قدرتمندی پیدا کرد که روزنامه کیهان بود. از آن زمان این ۲ روزنامه با هم رقابتی عجیب داشتند که داستانش بخشی از داستان مطبوعات در ایران است. از جمله این‌که نقل شده است که: آن زمان اطلاعات، شبکه توزیع خیلی خوبی داشت. عصر‌ها که روزنامه درمی‌آمد نزدیک به ۱۵۰ دوچرخه‌سوار و موتورسوار جمع می‌شدند جلوی روزنامه که روزنامه را بگیرند و بروند توزیع کنند. آن موقع شیوه دادزدن و فروش روزنامه این‌طور بود که این افراد می‌گفتند: «اطلاعات، کیهان» یعنی اول اسم اطلاعات را می‌گفتند. مصباح‌زاده [مدیرمسئول کیهان]خیلی زحمت کشید که روزنامه‌فروش‌ها به‌جای «اطلاعات، کیهان» بگویند «کیهان، اطلاعات». یعنی اسم کیهان اول گفته شود.

درباره رقابت این دو روزنامه مشهور است که: «آن‌موقع هم اطلاعات و هم کیهان واحد عکس قوی داشتند... این‌ها می‌آمدند از یک صحنه عکاسی کنند، عمدا به همدیگر تنه می‌زدند که عکس رقیب خراب شود. یا یکی از بدترین کار‌هایی که می‌کردند این بود که انگشتشان را گریسی می‌کردند به لنز دوربین طرف می‌مالیدند تا دوربین تار شود و نتواند عکس بگیرد. این‌طوری سعی می‌کردند به همدیگر لطمه بزنند».

رقابت اطلاعات و کیهان همین‌طور ادامه داشت تا این‌که بالاخره هر دویشان راحت شدند از دست پهلوی‌ها و روزنامه‌ای برای مردم شدند بالاخره. در آستانه این آزادی و رهایی، روزنامه اطلاعات مشهورترین تیتر تاریخ مطبوعات ایران را زد. کدام تیر بود؟ «شاه رفت»؛ و این تیتر البته خودش ماجرایی دارد؛ درشت‌ترین تیتر بود در تاریخ مطبوعات ایران و برخلاف سابق از القاب تشریفاتی محمدرضا پهلوی خبری نبود و تأثیر اجتماعی و سیاسی مهمی داشت در روز‌های مبارزه.

«غلامحسین صالحیار» سردبیر وقت روزنامه اطلاعات بعد‌ها تعریف کرد: «شورای دبیران دلیل این درشتی بی‌سابقه فونت را پرسیدند و به آن‌ها گفتم هدف از نوشتن این دو کلمه به این درشتی این است که نظامیان پایین‌دست اطمینان حاصل کنند شاه بازنخواهد گشت و بنابراین با در نظر گرفتن عواقب کار، از تیراندازی به مردم خودداری کنند و هدف عمده‌ام جلوگیری از قتل‌عام مردم است. با این حال برخی مخالفت کردند و من ناچار شدم نهیب بزنم و این فونت را بقبولانم».

 

نکته جالب این‌که روز ۲۶ دی سال ۱۳۵۷ روزنامه کیهان نیز تیتر «شاه رفت» را زد و در واقع برای نخستین‌بار دو رقیب همیشگی یعنی اطلاعات و کیهان تیتر یکسانی زدند. دیگر این‌که روزنامه اطلاعات بعد‌ها تیتر معروف «امام آمد» را هم زد که از تیتر‌های ماندگار تاریخ مطبوعات است. اما به هر ترتیب تیتر «شاه رفت» در فضای حاکم بر آن روز‌ها یک کار انقلابی بزرگ بود و هیبت پهلوی‌ها را شکست و در روز‌های سخت مبارزه نور امیدی تاباند که فراموش نمی‌شود و شهرتش هنوز هم در ذهن و جان ایرانی‌ها باقی است.

امروز ۱۹ تیر مصادف با ۱۰ ژوئیه میلادی و ۲۹ ذیقعده هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.

ـ زادروز «مارسل پروست» نویسنده معروف فرانسوی در سال ۱۸۷۱ میلادی
ـ ورود ایتالیا به جنگ جهانی دوم به‌عنوان متحد آلمان نازی در سال ۱۹۴۰ میلادی
ـ روز ملی و استقلال «باهاما» از استعمار انگلستان در سال ۱۹۷۳ میلادی
ـ درگذشت «مهدیه الهی قمشه‌ای» مولوی‌شناس و پژوهشگر ادبیات عرفانی در سال ۱۳۹۵ شمسی
ـ رحلت عالم بزرگوار آیت‌الله «مرتضی مظاهری نجفی» در سال ۱۳۶۸ شمسی