دگرگونی کنکور؛ خوب یا بد؟
- روزنامه همشهری نوشت: اواخر خرداد امسال، وقتی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شکل و شمایل کنکور را تغییر داد، خیلی‌ها فکر کردند که قرار است قانون معروف و مغفول حذف کنکور اجرا شود و بالاخره بعد از ۵۱ سال شاخ این غول پیر، اما قبراق و سرحال شکسته شود، اما بعد از انتشار جزئیات مصوبه، مشخص شد که آن قانون کنار گذاشته شده و اعضای شورای‌عالی، طرحی نو در انداخته‌اند که کنکور را چندمرحلهای کرده است، این شد که منتقدان گفتند این آش همان آش است و کاسه همان کاسه و فقط کمی طعم و مزه آن تغییر کرده است.
مصوبه نهایی چیست؟
طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، داستان کنکور از سال ۱۴۰۲ به این قرار خواهد شد که سهم سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در نظام سنجش و پذیرش دانشجو به ۶۰درصد و سهم کنکور به ۴۰درصد خواهد رسید. از آن سهم ۶۰درصدی که به سوابق تحصیلی دانش‌آموزان اختصاص داده شده است، معدل پایه یازدهم به اندازه ۲۰درصد و معدل پایه دوازدهم به میزان ۴۰درصد تأثیر خواهد داشت. براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، سنجشی که در کنکور انجام می‌شود فقط مربوط به دروس تخصصی خواهد بود و در بخش سوابق تحصیلی نیز دروس عمومی مورد ارزیابی و سنجش قرار خواهد گرفت.
اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی همچنین تصویب کرده‌اند که آزمون کنکور برای دروس تخصصی ۲بار در سال برگزار شود و نتایج امتحانی که از لحاظ سوابق تحصیلی و اختصاصی کنکور سراسری گرفته می‌شود تا ۲سال اعتبار داشته باشد. مصوبه دیگر شورای انقلاب فرهنگی ناظر بر اختیار دادن به دانشگاه‌ها در پذیرش نهایی دانشجو است؛ به این ترتیب که دانشگاه‌های کشور می‌توانند برای پذیرش دانشجو حدنصاب معدل درنظر بگیرند.
مسیر کنکور پیچیده و چندمرحلهای می‌شود
حالا، اما نسخه جدید کنکور که این بار شورای‌عالی انقلاب فرهنگی آن را پیچیده کرده است، موافقان و مخالفان بی‌شماری پیدا کرده؛ موافقان می‌گویند که با این طرح بار استرس و اضطراب یک آزمون ۴ ساعته از روی دوش داوطلبان برداشته می‌شود و مخالفان می‌گویند که این تغییر باعث خواهد شد که درگیری دانش‌آموزان با کنکور به سال‌های پایین‌تر از پایه دوازدهم سرایت کند و کیفیت آموزشی کاهش یابد.
مژگان انصاری، پژوهشگر و استاد علوم تربیتی جزو مخالفان جدی این مصوبه است، او می‌گوید که مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نه‌تن‌ها موانع سخت کنکور را برنداشته بلکه با چند مرحله‌ای کردن آن، شرایط را برای داوطلبان پیچیده‌تر خواهد کرد؛ «اولا که لازم است اعضای شورا سند پشتیبان طرح اولیه را منتشر کنند و بگویند که چه کسانی در نگارش آن نقش داشتند، تا ببینیم که براساس کدام روش علمی روز و موفق جهانی آن را طراحی کرده اند. دوم اینکه مگر کشور به مصوبه جدیدی در ارتباط با کنکور نیاز داشت؟ مگر مصوبه تاریخ ۱۳۸۶ مجلس شورای اسلامی درخصوص حذف کنکور نبود، چرا تلاش نکردند که همان را اجرا کنند؟»
طرح نحوه پذیرش دانشجو در دانشگاه و مراکز آموزش عالی سال ۱۳۸۶ در مجلس تصویب شد. براساس این قانون قرار بود نقش کنکور در پذیرش دانشجو هر سال کم و تا سال ۱۳۹۰ به‌صورت کامل حذف شود، اما هیچ‌گاه این اتفاق نیفتاد و قانون در حد تأثیر ۳۵ درصدی نمرات امتحان نهایی در قبولی دانشگاه باقی ماند. قانونی که ۱۴ سال از تصویب آن می‌گذرد و همچنان اغلب نمایندگان مجلس معتقدند که باید آن را اصل و اساس تصمیم‌گیری درباره کنکور قرار داد.
انصاری توضیح داد که مصوبه اخیر شورای‌عالی نه‌تن‌ها مسیر کنکور را کوتاه نکرده بلکه آن را بلندتر و پیچیده‌تر ساخته است؛ «مسیر پذیرش دانشگاه‌ها از ابتدا اشتباه طراحی و ریل‌گذاری شده بود، اما حداقل مشخص و سرراست بود، یعنی داوطلب می‌دانست که معدل امتحانات نهایی‌اش ۳۵ درصد در قبولی دانشگاه تأثیر دارد و آن آزمون ۴ ساعته هم اثرگذاری اصلی را خواهد داشت، اما الان چه؟ دانش‌آموز باید از پایه یازدهم خودش را برای کنکور آماده کند، چون معدل آن سال اثرگذار است، معدل سال بعدش هم تأثیر دارد. بعد دائم می‌خواهد شانس خود را در ۲ آزمون تخصصی امتحان کند که شاید معدل و رتبه بالاتری بیاورد، بعد در کنکور عمومی شرکت کند و... خب این مسیر پیچیده چندگانه غیراز اینکه آثار مخربی روی روح و روان دانش‌آموز می‌گذارد چه اثرگذاری دیگری خواهد داشت؟»
روش جدید امکان جبران خطا را افزایش می‌دهد.
اما موافقان نظر دیگری دارند، آن‌ها می‌گویند مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باعث خواهد شد که تأثیر آزمون ۴ ساعته به‌شدت کاهش پیدا کند و عملکرد داوطلب در سال‌های مختلف تحصیلی تقسیم و بررسی شود. رضا انوشه، معلم و کارشناس آموزش متوسطه در این‌باره می‌گوید: «من قبول ندارم که با اجرای این مصوبه دامنه کنکور تا پایه نهم یا دهم کشیده می‌شود، چون الان اینگونه است و دانش‌آموزان خود را از پایه دهم برای کنکور آماده می‌کنند و به کلاس‌های تست‌زنی و کمک آموزشی می‌روند. تفاوتی که مصوبه اخیر ایجاد می‌کند این است که قبلا دانش‌آموز ۳ سال خودش را برای یک آزمون ۴ ساعته در یک روز خاص آماده می‌کرد که اگر شانس با او همراه بود و تمام زمینه‌های محیطی و علمی با او همراه می‌شد، می‌توانست کنکور را به خوبی سپری کند، اما الان می‌داند که چندین امتحان در طول ۳ سال برگزار می‌شود که اگر یکی را خراب کرد، شانس جبران در دومی و سومی را دارد و همین باعث کاهش استرس او خواهد شد.»
او افزود: «دوستانی که مخالف هستند، ایده جایگزین‌شان را اعلام کنند و بگویند چه روشی مدنظرشان است که بتوان با آن فشار روحی و روانی وارده به داوطلبان را کاهش داد؟ نقد باید همراه با راه‌حل باشد.»
تغییرات جدید کنکور شکلی است نه ذاتی
مخالفان، اما برای این پرسش نیز پاسخ‌هایی دارند. آن‌ها می‌گویند که باید چشم‌انداز زندگی شخصی و شغلی پیش روی نوجوانان و جوانان را متنوع کرد و مسیر‌های دیگر جز قبولی در دانشگاه را برای آن‌ها تعریف کرد و مقابل دیدگانشان قرار داد.
عبدالحسین محمدی، کارشناس آموزش کنکور در این‌باره می‌گوید: «تا وقتی که خانواده و مدرسه هر روز در گوش نوجوان ۱۴-۱۳ ساله بخوانند که تو باید درس بخوانی که دانشگاه خوب قبول شوی و آینده تو در گرو پذیرش در یک دانشگاه تراز اول است و بعد در پایان سال نهم برای انتخاب رشته تحصیلی دائم به او متذکر شوند که اگر بروی فلان رشته، بازار کاری ندارد، ولی اگر تجربی بخوانی که رشته‌های علوم پزشکی قبول شوی، آینده تو تضمین است، نباید توقع داشت که کنکور بی‌اهمیت و کم فروغ شود. به عقیده من تا چشم‌انداز آینده افراد را متنوع تعریف نکنیم و فقط یک مسیر جلوی پای آن‌ها بگذاریم، تلاش برای کاهش اثرگذاری کنکور بیهوده خواهد بود و تغییرات در شکل و ظاهر کنکور رخ خواهد داد و ذات استرس‌آور و آسیب‌زای آن همان خواهد ماند که بود.»
او افزود: «به‌همین دلیل فکر می‌کنم، تغییر اخیر شورای‌عالی فرهنگی در کنکور هم تأثیر مثبت چندانی بر افزایش کیفیت آموزشی مدارس که می‌خواهند رد کنکور را در آموزش‌هایشان پاک کنند، نخواهد داشت و در بهترین حالت باعث می‌شود که فرصت‌های متعدد برای جبران عملکرد ضعیف فرد در آزمون‌ها فراهم شود.» نکته دیگری که مخالفان طرح بر آن تأکید دارند، افزایش قلمرو و قدرت مؤسسات کنکور و ناشران کتاب‌های کمک آموزشی است. آن‌ها می‌گویند این مصوبه باعث خواهد شد که آن‌ها از سال‌های پایین‌تر روی دانش‌آموزان سرمایه‌گذاری کنند و تنوع بسته‌های کنکور خود را افزایش دهند.
محمدی در این‌باره می‌گوید: «برخلاف قانون سال ۸۶ مجلس، من واکنش منفی از سوی مدیران و ناشران کنکور و کتاب‌های کمک آموزشی ندیدم. این یعنی آن‌ها از تصمیم جدید راضی هستند، چون اگر قبلا قلمروشان در پایه دوازدهم که سال کنکور است، گسترده بود و تعدادی از دانش‌آموزان پایه‌های پایین‌تر را درگیر کالا‌های آموزشی خود کرده بودند، اما حالا جغرافیای فعالیت آن‌ها به پایه یازدهم هم خواهد رسید و می‌توانند برای دانش‌آموزان آن دوره‌ها نیز تولید انبوه داشته باشند.»
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تاکنون نسبت به نقد‌هایی که مخالفان داشته‌اند، سکوت کرده است، اما آن‌ها امیدوارند که پاسخ سؤالات خود را بگیرند. دغدغه‌هایی که به‌نظر خودشان می‌تواند راهگشا و نجات‌دهنده دانش‌آموزانی باشد که زندگی‌شان وابسته به سرنوشت کنکور است.