سه سناریو برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی آینده
-طبق اعلام روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، جلسه شورای هماهنگی و پیگیری اقدامات تحولی با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، مدیران و معاونین سازمان صبح دیروز ۱۲ تیرماه برگزار شد.
حسن ملکی، به اهمیت چگونگی مواجهه‌ی سازمان با آغاز سال تحصیلی جدید اشاره کرد و گفت: این یکی از مهم‌ترین مباحث ماست، زیرا زمان در این مسیر اندک است. در این مسیر باید روند حضوری و نیمه‌حضوری آموزش‌ها را مدنظر قرار دهیم، اما اگر بنا شد که باز هم مدارس به‌صورت نیمه‌حضوری باشد، باید برنامه‌ریزی مناسب و عالمانه و به موقع، در مورد این مسئله داشته باشیم.
سه سناریو برای آغاز تحصیلی جدید
او افزود: در ارتباط با آغاز سال تحصیلی سه سناریو محتمل است. احتمال نخست، برگزاری مدارس و آموزش‌ها به‌صورت حضوری و با شرایط عادی است و تلاش اصلی نیز بر اجرای همین حالت پیش می‌رود؛ یعنی ان‌شاءالله مدارس به‌صورت کاملاً عادی بازگشایی می‌شوند و دانش‌آموزان می‌توانند در مدارس حضور پیدا کنند البته این حالت دارای شرایط و الزاماتی نظیر واکسیناسیون است که اگر برای معلمان و دانش‌آموزان، انجام شود، اطمینان را افزایش می‌دهد. این امر برای معلمان و دانش‌آموزانی که بیماری زمینه‌ای دارند، ضروری است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: نکته دوم در بخش حضوری، آمادگی مدارس از جهات مختلف است که در آموزش‌های حضوری ضرورت دارد. پذیرش جامعه به خصوص والدین و خانواده‌ها مسئله‌ی دیگر است، زیرا این بخش‌ها نیز باید بتوانند با خیال راحت این مسئله را بپذیرند که البته این امر، نیاز به فرهنگ‌سازی، توجیه و اطمینان دادن به جامعه دارد؛ لذا اگر این لوازم فراهم شد و اوضاع کلی اجازه داد، سناریوی اول در کشور شکل می‌گیرد که به لطف خداوند برنامه‌ریزی سازمان در این بخش انجام شده و مشکل یا دغدغه‌ی خاصی در این حالت نیست.
ملکی خاطرنشان کرد: مسئله‌ی اصلی، زمانی بروز پیدا می‌کند، که ما سناریوی ترکیبی را بپذیریم و این راه حل دنبال شود. در برخی از موارد واژه‌ی ترکیبی اشتباه برداشت می‌شود؛ در حالی‌که معنای درس، به معنای دو شیوه یا رویکرد آموزش است، به این معنا که ما رویکرد‌های سنتی را با فناورانه ترکیب کنیم و در همین آموزش‌های حضوری و معمولی نیز به‌کار گیریم. در واقع مسئله‌ی آموزش ترکیبی به معنای حضور و عدم حضور نیست و در حالت عادی نیز اگر بخواهیم آموزش‌های قوی‌تر و غنی‌تر رخ دهد، می‌توانیم از این بخش استفاده کنیم و ربطی به اوضاع کرونایی کنونی ندارد. البته ما امروز این واژه را با مسامحه به‌کار می‌بریم که به معنای حضور و عدم حضور است که البته معادل ناصحیح، اما مرسوم است و اگر این معنا را بپذیریم، به این معناست که دانش‌آموزان در سال تحصیلی پیش رو به‌صورت ترکیبی حضور پیدا کنند و بخشی از هفته را در مدرسه حضور داشته باشند و بخشی را غیرحضوری بگذرانند.
او تأکید کرد: در این حالت ما باید برای این شیوه‌ی آموزش تکلیف خودمان را در برابر برنامه‌های درسی مدارس معین کنیم. تکلیف بخش حضوری که مشخص است، اما در مورد بخش غیرحضوری، سازمان پژوهش باید بداند که برای محتوای آموزشی چه برنامه‌ای دارد؟ باید بدانیم که مواجهه‌ی علمی آموزشی و واقع‌بینانه‌ی ما برای حالت غیرحضوری چیست تا شرایطی کارآمد در عرصه‌ی آموزش داشته باشیم و شاهد یک هارمونی لازم با بخش غیرحضوری باشیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: در این حالت برای چند عنصر و مؤلفه باید تعیین تکلیف کنیم. در این راستا، نحوه‌ی مواجهه‌ی ما با مطالب درسی، صحبتی که با معلمان داریم و اینکه چه چیزی باید برای آنان آماده کنیم، مباحث اصلی است. قطعاً این مسیر باید با سال قبل تفاوت داشته باشد، زیرا امروز ما تجربه‌ی بیشتری در این عرصه داریم. در این مسیر، الگویی که ما ارائه می‌کنیم، باید متناسب با اوضاع کرونایی باشد، اما نسبت به آنچه که در گذشته ارائه شده، باید عالمانه‌تر، پخته‌تر و همه جانبه‌تر باشد.
ملکی ادامه داد: دانش‌آموز، والدین و محیط اجتماعی مسائل دیگری هستند که در این عرصه باید به آن توجه کنیم. برنامه‌ی درسی کرونایی به معنای ساماندهی این مؤلفه‌ها در یک الگوی یک پارچه است.
سناریوی غیرحضوری
او درباره‌ی برگزاری غیرحضوری مدارس، گفت: شکل سوم یا سناریوی بعدی، برگزاری غیرحضوری مدارس به‌صورت کامل است که البته محتمل به‌شمار می‌رود کما اینکه در ۲۴ ساعت گذشته، بخش‌های بسیاری از کشور، قرمز اعلام شدند لذا تا پایان مردادماه باید این الگو‌ها در دفاتر مختلف آماده شود، اما الگویی که ارائه می‌شود، باید نشان دهد که در دوره‌های تحصیلی چگونه بروز و ظهور پیدا می‌کند؟
تولید برنامه درسی کریمانه
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ادامه داد: ما باید برای این برنامه‌ریزی تلاش کنیم تا شرمنده‌ی دانش‌آموزان نشویم. باید دانش‌آموزان در این نظام تکریم شوند و کرامت ذاتی آن‌ها حفظ شود لذا نیازمند تولید برنامه‌ی درسی کریمانه هستیم البته من در قابلیت کارشناسی سازمان، تردیدی ندارم و معتقدم امکان اجرای عالمانه‌ی این بخش هست، زیرا ظرفیت بسیار بالاست، اما در این عرصه نیازمند مدیریت درست هستیم.
در بخش دوم، حجت‌الاسلام حمید محمدی، مشاور عالی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، شرایط را دشوار و پیچیده خواند و گفت: من فکر می‌کنم که بار اصلی وزارت آموزش و پرورش را این سازمان باید تحمل کند و برای آن برنامه داشته باشد.
او افزود: پیش‌بینی‌ها این است که حتی با یک ماه تأخیر امکان رساندن واکسن هست و برنامه‌ریزی‌ها بر حضور انجام شده و واکسیناسیون قرار گرفته است لذا اگر واکسن کارآمدی داشته باشد، روی شکل حضوری می‌توان حساب کرد البته ممکن است که در مناطق خاصی، امکان برگزاری غیرحضوری را داشته باشیم.
مشاور عالی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: سال گذشته کتاب الکترونیکی تولید شد، اما امسال متناسب با تغییرات و تحولات، لازم است که همان کتاب بازبینی شود، زیرا کار ارزشمندی است. یکی از اقدامات دیگر تولید نرم‌افزار‌های تعاملی است، زیرا به‌صورت کلی به این نوع نرم‌افزار‌ها برای تمرین و ممارست دانش‌آموزان نیاز داریم.
حجت‌الاسلام حمید محمدی خاطرنشان کرد: کاری که در فضای مجازی انجام شد، تحسین برانگیز است و تکمیل آن با این نرم‌افزار‌های تعاملی می‌تواند، نقطه اوج باشد لذا من فکر می‌کنم سازمان به‌عنوان مهم‌ترین و حساس‌ترین مأموریت خود، به این مبحث نگاه کند و بر نرم‌افزار‌های تعاملی که امکان نقش‌آفرینی دانش‌آموز را دارد و صرفاً گیرنده نیست، تأکید داشته باشیم، زیرا در نرم‌افزار‌های تعاملی دانش‌آموز امکان نقد، ارزیابی و حتی تولید یا بازخورد را دارد لذا شاه بیت تمام اقدامات می‌تواند در کنار کتاب‌های درسی همین امر باشد.
در ادامه‌ی این جلسه، محمدابراهیم محمدی، مدیرکل انتشارات و فناوری آموزشی، به تجربیات سال گذشته اشاره کرد و گفت: تجربه‌ی سال گذشته اقتضا می‌کند که کار را با طمأنینه دنبال کنیم لذا لازم است که یک شیوه‌نامه‌ی جامع را در این راستا آماده کنیم تا همه شئونات در آن دیده شود. نکته‌ی دیگر این است که ضمانت اجرایی برای این شیوه‌نامه نیز تدوین شود تا امکان تخطی، از هیچ سمتی در آن نباشد.
او افزود: به‌نظر می‌رسد که در آموزش غیرحضوری، نسبت به برخی دروس بی توجهی شد، لذا این نگرانی وجود دارد که درس‌های انسانی، در اولویت‌گذاری کم‌رنگ‌تری دیده شوند که باید برای آن راهکار ارائه کرد.
محسن باهو، مشاور فناوری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز گفت: پیامی که طی این دو سال کرونایی وجود دارد، این است که ماهیت مؤلفان و متغییر‌ها تغییر کرده است و اگر قرار باشد بر سنت گذشته، برنامه‌ها و اقدامات و سیاست‌های اجرایی را تنظیم کنیم دچار غفلت و غافلگیری می‌شویم.
او افزود: پیشنهاد من این است که مؤلفه‌های اصلی را رصد کنیم و نحوه‌ی ارتقای تاب‌آوری مؤلفه‌ها در شرایط مختلف را بررسی و تبدیل به یک نظام عملیاتی کنیم تا بدانیم در مواجهه با شرایط چه کنیم.
حسین سوزنچی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی آموزش عمومی و متوسطه‌ی نظری نیز در ادامه به طرح پیشنهادات و نکاتی پرداخت و گفت: یکی از نکات مهم در آموزش سال پیش رو، مناطق محروم و دور افتاده است که معمولاً کم جمعیت هستند. در واقع این مناطق امکان فاصله‌گذاری اجتماعی وجود دارد. یعنی با یک رصد کردن، می‌توان دستورالعمل‌های مشخصی ارائه کرد تا در نقیصه‌ی کمبود امکانات فناورانه، بتوانیم پوشش درست داشته باشیم.
افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش در ادامه بر لزوم آسیب‌شناسی اقدامات سال گذشته تأکید کرد و گفت: قبل از هر کاری لازم است که به آسیب‌شناسی اقدامات سال گذشته بپردازیم، اما در بحث دروس مهارتی، فنی و کارگاهی از آنجایی که ماهیتاً مهارتی است و غیر از عمل به مهارت، نمایش یا تسهیل به مهارت کاری نمی‌توان کرد، ناگزیریم تمام تلاش خود را بکنیم که این آموزش‌ها به سمت حضوری برگزار شدن برود و سناریوی نخست را تسهیل کنیم. بسیاری از رشته‌های ما با تعداد اندکی از هنرجویان برگزار می‌شود و تعداد اندکی از رشته‌ها پرجمعیت هستند و امکان فاصله‌گذاری اجتماعی وجود دارد کما اینکه سال گذشته در وضعیت غیرقرمز نیز مجوزی برای برگزاری حضوری هنرستان‌ها صادر شد لذا با توجه به این گزاره‌ها باید به ابعادی که اشاره کردید یعنی آماده کردن مدارس و محیط اجتماعی بپردازیم.
علی محبی، قائم مقام رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در ادامه‌ی جلسه گفت: ما با توجه به رسالت و برنامه‌ای که داریم، موظف به طراحی، تدوین برنامه‌های درسی، اشاعه و ارزشیابی این بخش هستیم لذا باید از رفتن به وادی اجرای برنامه‌ی درسی خودداری کنیم.
او در ادامه بر لزوم پژوهش در عرصه‌ی برنامه‌ی اجرایی سال گذشته تأکید کرد و افزود: در حوزه‌ی برنامه‌ی درسی محتوا، ارزشیابی، معلمان، نقش دانش‌آموزان و والدین، پژوهش‌هایی انجام دهیم تا بتوانیم یک ارزیابی درست در این بخش داشته باشیم و مشکلات را بتوانیم با توجه به اقدامات سال گذشته بررسی کنیم و بر مبنای آن به یک آسیب‌شناسی در راستای ارائه‌ی برنامه درسی مناسب دست پیدا کنیم.
حسن ملکی نیز در بخش پایانی جلسه بر لزوم توجه به زمان در راستای برنامه‌ریزی درسی دوران کرونا، تأکید کرد و گفت: لازم است که برای برنامه‌ریزی درسی برای کرونا زمان را مدنظر قرار دهیم و نهایتاً تا پایان مردادماه کار آماده در این عرصه داشته است.