بیکاران ایران از نمای نزدیک؛ از طالبان کار اداری تا شکست زنان کارجو
- روزنامه همشهری نوشت: تقریباً همه جویندگان کار در اقتصاد ایران دارای تحصیلات قابل‌توجه هستند و ازنظر مالی نیز توقع چندان بالایی برای حقوق دریافتی ندارند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌واسطه ذائقه کاری کارجویان و همچنین ساختار اقتصاد ایران، همچنان ظرفیت موردنیاز برای جذب این افراد در بازار کار کشور وجود ندارد.
جمعیت بیکاران ایران را عمدتاً افراد تحصیلکرده و جوان تشکیل می‌دهد که آموخته‌ها و تجربیات عملی اکثر آن‌ها تناسبی با نیاز بازار کار ندارد؛ درنتیجه اشتغال این افراد در طول سالیان متمادی، حتی با برنامه‌های حمایتی و تشویقی محقق نشده است.
بررسی اطلاعات بانک اطلاعاتی ایران اچ‌آر نشان می‌دهد درحالی‌که اقتصاد ایران به‌واسطه تولید ضعیف و سیستم بازرگانی نسبتاً بسته و سنتی، قدرت جذب بالایی برای به‌کارگیری نیروی تحصیلکرده و علاقه‌مند به‌کار اداری ندارد، بخش عمده کارجویان با دارا بودن مدارک دانشگاهی بالا علاقه‌مند به مشاغل اداری و دفتری هستند و حقوق مورد تقاضای آن‌ها نیز باوجوداینکه رقم قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود، بالاتر از حد انتظار کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی است. البته در چند‌ماه اخیر، آنگونه که اطلاعات شاخص مدیران خرید نشان می‌دهد، معادلات بازار کار تغییر کرده و حتی نیروی کار فنی و دارای تخصص موردنیاز بازار نیز به‌دلیل متناسب نبودن دستمزد و هزینه معیشت حاضر به اشتغال موجود نیست و بخشی از بنگاه‌های تولیدی با کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند، اما نیروی کار این واحد‌ها نیز سنخیت چندانی با بخش عمده کارجویان ندارد و در اغلب موارد محدود به نیروی کار ساده و کارگاهی می‌شود.
درس و دانشگاه کارجویان: بیشترین درصد کارجویان معادل ۳۴.۸ درصد را فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل می‌دهند. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های دولتی نیز محل تحصیل ۳۲.۳ درصد از شرکت‌کنندگان آزمون هستند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد رشته‌های دانشگاهی کارجویان بسیار متنوع است، اما در این میان رشته حسابداری ۷.۹ درصد از کل کارجویان را به‌خود اختصاص داده و بعدازآن رشته‌های مهندسی مانند برق ۷.۱ درصد، کامپیوتر ۶ درصد، عمران ۵.۷ درصد و شیمی ۳.۹ درصد قرار دارد. همچنین رشته‌های حقوق ۳.۸ درصد، مهندسی مکانیک ۳.۷ درصد، معماری ۳.۳ درصد، مدیریت بازرگانی ۲.۹ درصد و مهندسی صنایع ۲.۳ درصد از کارجویان را شامل می‌شود.
طالبان کار اداری: اطلاعات گردآوری شده در میان بیش از ۲۶۰ عنوان شغلی حاکی از این است که کارمند اداری بیشترین درخواست متقاضیان را به‌خود اختصاص داده و بعدازآن متصدی امور بانکی و مالی در رتبه‌های بعدی پرطرفدارترین عنوان شکلی قرار گرفته‌اند. نکته دیگر اینکه ۲۷ درصد از کارجویان علاقه‌مند به فعالیت تخصصی در حوزه مهندسی بوده‌اند و بعدازآن بخش مالی، اداری و حقوقی بیشترین کارجویان را به‌خود اختصاص داده است.
کارجویان باهوش و وفادار: بررسی تیپ شخصیتی کارجویان موردبررسی در این گزارش نیز نشان می‌دهد ۳۶ درصد از مجموع کارجویان موردبررسی دارای تیپ ESTJ بوده‌اند که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها می‌توان به عمل‌گرا، وقت‌شناس، وفادار و نتیجه‌گرا بودن اشاره کرد. گروه دوم، دارای تیپ شخصیتی ENTJ هستند که ویژگی بارز آن‌ها استراتژیست، رهبر و مصمم بودنشان است. براساس نتیجه تست کارجویان، بیش از ۳۶ درصد آن‌ها را تیپ شخصیتی خلاق تشکیل می‌دهند. این افراد به تفکر سریع، توجه به جزئیات، سخت‌کوشی و نگرش مبتکرانه معروفند. همچنین نتایج بررسی هوش هیجانی کارجویان نشان می‌دهد که بیش از نیمی از آن‌ها هوش هیجانی نسبتاً مناسبی دارند و حدود ۴۵ درصد از آن‌ها نیز دارای هوش هیجانی بالا هستند. در این میان فقط ۳.۲ درصد از متقاضیان کار ازنظر هوش هیجانی ضعیف هستند و بهبود این هوش در آن‌ها ضرورت دارد.
کارجویان چقدر حقوق می‌خواهند؟: بررسی داده‌های مربوط به کارجویان حاکی از این است که حدود ۷۷ درصد از متقاضیان کار انتظار دریافت حقوق کمتر از ۱۰ میلیون تومان دارند و از میان ۲۳ درصد باقیمانده نیز فقط ۰.۹ درصد متقاضی دریافت حقوق بالای ۲۰ میلیون تومان هستند. از میان مابقی کارجویان، ۳.۱ درصد حقوق ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان مطالبه کرده‌اند و ۱۹ درصد متقاضی حقوق ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان هستند. نکته قابل‌توجه اینکه از میان همه کارجویان، فقط ۲۳.۵ درصد برای حقوق کمتر از ۵ میلیون تومان اعلام آمادگی کردند؛ درحالی‌که در شرایط فعلی به‌واسطه سرکوب مزدی چندین ساله کارگران، بخش قابل‌توجهی از نیروی کار شاغل کشور کمتر از ۵ میلیون تومان است که در بهترین حالت فقط نیمی از هزینه معیشت آبرومند خانوار را پوشش می‌دهد.
کارجویان دورکاری پسند: یکی از نتایج بررسی‌های انجام شده از وضعیت کارجویان این است که بیش از ۸۳ درصد متقاضیان کار خود را مایل به دورکاری معرفی کرده‌اند و فقط ۱۶.۵ درصد از آن‌ها علاقه‌ای به این شیوه کار نداشته‌اند. به گزارش همشهری، از اسفند ۱۳۹۸ تاکنون به‌واسطه شیوع کرونا، تمایل به دورکاری افزایش پیدا کرده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد فارغ از اجبار دورکاری در دوره کرونا، با بالا رفتن سطح تحصیلات نیز تمایل به دورکاری در افراد افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که در میان کارجویان دکتری فقط ۶ درصد افراد تمایل به کار حضوری دارند و بیشترین تمایل به کار حضوری نیز به متقاضیان زیر دیپلم اختصاص دارد که ۳۲ درصد آن‌ها کار حضوری را به دورکاری ترجیح می‌دهند.
لیسانسیه‌های جویای کار: بررسی‌ها نشان می‌دهد ۵۷.۵۵ درصد از افراد کارجو در جامعه ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی در سطح کارشناسی هستند و فقط ۰.۶۶ درصد از مجموع آن‌ها زیر دیپلم بوده‌اند. بررسی سطح تحصیلات کارجویان به تفکیک مدرک تحصیلی نشان می‌دهد ۵.۱ درصد از کارجویان دیپلم دارند و ۵.۲ درصد نیز دارای مدرک کاردانی هستند. همچنین ۲۸.۵ درصد متقاضیان با مدرک کارشناسی ارشد و ۲.۸ درصد با مدرک دکتری به دنبال یافتن شغل موردنظر خود بوده‌اند.
مجرد‌ها در جست‌وجوی شغل: بیشتر کارجویان بانک اطلاعاتی ایران اچ‌آر مجرد هستند و تعداد آن‌ها حدود دوبرابر کارجویان متأهل است. با توجه به بالا بودن نرخ بیکاری در اقتصاد ایران، بالا بودن سهم مجرد‌ها در این آمار ناشی از بالا رفتن سن ازدواج بوده و درواقع پایین بودن سهم افراد متأهل در کارجویی نیز نشانه‌ای از کاهش ازدواج در جامعه و پایین آمدن تعداد افراد متأهل در گروه‌های سنی متقاضی کار است؛ به‌خصوص که بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر کارجویان در بازه سنی ۲۵ تا ۲۷ سال قرار دارند و با افزایش سن، تعداد کارجویان کاهش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که از بازه ۴۶ سال به بعد، مجموع کارجویان به کمتر از یک‌درصد می‌رسد.
شکست زنان کارجو: بررسی جنسیت کارجویان حاکی از این است که ۵۵.۵ درصد از کل کارجویان کشور را مردان و ۴۴.۵ درصد از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند. با توجه به اینکه سهم مردان از بازار کار همواره کمتر از ۲۰ درصد بوده، می‌توان نتیجه گرفت که بخش قابل‌توجهی از زنان کارجو قادر به یافتن شغل مورد تقاضای خود در اقتصاد مردانه ایران نیستند. این در حالی است که طبق آمار، کارجویان مرد نسبت به زنان خواستار دستمزد بالاتری هستند و حتی ۳۴ درصد کارجویان زن به دریافت حقوق کمتر از ۵ میلیون تومان نیز رضایت دارند؛ درحالی‌که فقط ۱۵ درصد مردان با این میزان حقوق موافقت کرده‌اند.