فروش به شرط عدم پرداخت غرامت؛ چرا فایزر تبعات احتمالی واکسنش را نمی‌پذیرد؟

_ آنا نوشت: ایندین اکسپرس در گزارشی در ۲۵ ژوئن نوشت تابه‌حال دولت هند و شرکت‌های تولید واکسن ضد کرونا فایزر و مدرنا در قالب چندین دور مذاکره نحوه قرارداد فروش این واکسن‌ها به دهلی نو را بررسی کرده‌اند و می‌توان گفت که این مذاکرات در مرحله نهایی قرار دارد، اما موضوعی که بسیار مهم و بحث‌برانگیز است اصرار مرموز دو شرکت آمریکایی تولید واکسن بر وجود یک بند شک‌برانگیز در قرارداد فروش است.

 

فایزر و مدرنا شدیداً اصرار دارند از پرداخت هرگونه غرامت یا مسئولیت حقوقی در مقابل تبعات احتمالی واکسن بر روح و جسم تزریق شونده معاف باشند.

 

این دو شرکت در انعقاد قرارداد با دیگر کشور‌های جهان نیز فروش واکسن کرونا را منوط به اعمال بند معافیت در مقابل غرامت در متن قرارداد دانسته‌اند. بند معافیت یعنی اینکه هر اتفاقی برای فرد پذیرنده واکسن کرونای ساخت فایزر و مدرنا بیفتد این دو شرکت هیچ مسئولیتی برای جبران خسارت احتمالی بر عهده نخواهند داشت و دولت خریدار هم نمی‌تواند علیه این دو طرح دعوی کند.

 

البته اعطای معافیت همیشه به معنای این نیست که ذینفعان نمی‌توانند درخواست خسارت کنند، اما مراحل شکایت و دستیابی به غرامت بسیار طولانی و ناامید کننده خواهد بود. ناگفته پیداست که وجود یک چنین بندی در قرارداد فروش از عدم اعتماد خود شرکت فایزر و مدرنا به تولیداتشان دارد.

 

ماجرا به اوایل ماه ژوئن باز می‌گردد که هند علاقه خود را برای خرید ۵۰ میلیون دوز واکسن فایزر در فاصله ماه‌های جولای تا اکتبر به اطلاع این شرکت آمریکایی رساند. تنها موردی که هند با آن مشکل داشت اصرار فایزر بر گنجاندن بند معافیت از پرداخت غرامت در قرارداد فروش بود.

 

هر دو شرکت فایزر و مدرنا به همین سبک با دولت آمریکا برای تأمین واکسن کرونا سر میز مذاکره نشسته و توانسته بودند که با موفقیت از بند معافیت استفاده کنند یعنی به عبارتی دولت آمریکا این دو شرکت را از تعقیب قانونی برای پرداخت غرامت در صورت بروز تبعات منفی برای پذیرنده واکسن معاف کرده بود. تعبیر آن می‌تواند این باشد که دولتمردان آمریکا پای قراردادی را امضاء کرده بودند که از مردم حمایت نمی‌کرد و کاملاً به نفع این دو غول داروسازی بود.

 

با این تفاسیر فایزر و مدرنا تلاش کرده‌اند که هند با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون جمعیت را هم مانند دولت آمریکا به زانو درآورند تا به آن‌ها معافیت از تعقیب قانونی اعطا کند. هند درگیر این بیماری خطرناک است و لایه‌هایی از تصمیم‌گیران ارشد در این کشور احتمال دارد تن به این شرط خفت‌بار فایزر و مدرنا بدهند.

 

شرکت داروسازی و بایوتکنولوژی فایزر در سال ۱۸۴۹ تأسیس شد و دفتر مرکزی آن در منطقه منهتن در نیویورک است که درآمد سالانه آن بالغ‌بر یک میلیارد دلار است.

 

لازم به ذکر است که در ماه فوریه ۲۰۲۱ نهاد کارشناسی تنظیم بازار داروی هند استفاده اضطراری از فایزر را مجاز ندانست، اما وقتی در اوایل آوریل، این با شیوع گسترده این بیماری روبرو شد دولت مجبور شد از انجام فاز دوم و سوم تست بالینی این واکسن چشم‌پوشی کند. هند این قرارداد را فسخ، آن را رسانه‌ای کرد و طبق آخرین اخبار، به دنبال دریافت خسارت نیز هست.

 

گفتنی است که جزئیات مذاکره بین فایزر و دولت هند در اختیار عموم قرار نگرفته است. فایزر و دیگر تولیدکنندگان واکسن شدیداً از درز اطلاعات تا قبل از نهایی شدن قرارداد با خریداران پرهیز می‌کنند.

 

در این میان دکتر وی کی پاول رئیس تیم مبارزه با کووید-۱۹ در وزارت بهداشت هند گفته است فایزر قول داده که از جولای، آن میزان واکسنی که هند درخواست کرده را در اختیار این کشور قرار دهد اگرچه هنوز دهلی نو بر سر اعطای معافیت جبران غرامت با فایزر مشکل دارد.

 

پاول ادامه می‌دهد: فایزر درخواست اعطای معافیت را از همه کشور‌ها داشته است. این چیزی است که آن‌ها انتظار دارند. ما در حال بررسی درخواست آن‌ها هستیم تا بهترین تصمیمی که منافع مردم را تأمین کند را بگیریم.

 

شایان‌ذکر است که تنظیم‌کننده بازار دارو درهند تابه‌حال به هیچ‌یک از تولیدکنندگان واکسن از جمله اسپوتنیک وی ساخت روسیه، کوواکس و کوویشیلد معافیت از پرداخت غرامت اعطا نکرده است. این سه واکسن اجازه تزریق اضطراری را از دولت هند گرفته‌اند.

 

قانون‌گذاران در هند یک فرمول و روال قانونی خاص برای پرداخت غرامت در صورت مرگ یا صدمات در خلال معالجه پزشکی را از قبل در نظر گرفته بودند یعنی اینکه این کشور هیچ‌گاه مردم را در خلال درمان بی پناه رها نکرده است.

 

این مشکل یعنی اعطای معافیت به فایزر و مدرنا از غرب شروع شد. آمریکا اولین و انگلیس دومین کشور‌هایی بودند که در دسامبر سال گذشته به تولیدکنندگان واکسن چنین معافیتی اعطا کردند، اما سازمان بهداشت جهانی برای کشور‌های کم‌درآمد که از سبد کوواکس واکسن تهیه کرده‌اند یک میزان غرامت ویژه در نظر گرفته است.

 

اگرچه دولت آمریکا به‌صراحت به فایزر و مدرنا معافیت از تعقیب قانونی برای پرداخت غرامت اعطا کرده است، اما درواقع در قالب یک روند خاص دیگر که از قبل در دسترس بوده خدمات پرداخت غرامت ارائه می‌داده است. این نهاد «برنامه غرامت صدمات» نام دارد و افرادی را که در قالب طرح‌هایی مثل واکسیناسیون سراسری آسیب مستقیم و جدی می‌بینند در یک روند سخت تحت پوشش پرداخت غرامت قرار می‌دهد. از سال ۲۰۱۰ تابه‌حال از یک هزار و ۳۶۰ نفری که درخواست غرامت کردند تنها ۲۹ نفر توانستند غرامت بگیرند.

 

به نظر می‌رسد که شرط معافیت از پرداخت غرامت که فایزر و مدرنا به مشتریان خود ارائه می‌دهند به‌شدت از تعداد خریداران تولیدات این دو شرکت آمریکایی کاسته است.

 

وقتی در اوایل دی‌ماه سال ۱۳۹۹ رسانه‌های غربی تولید واکسن فایزر و مدرنا را در بوق و کرنا کرده بودند و با تحت‌فشار قراردادن افکار عمومی در کشور‌هایی که از کرونا آسیب دیده بودند ازجمله ایران به‌شدت به دنبال یافتن بازار‌های بزرگ برای واکسن‌های فایزر و مدرنا می‌گشتند، رهبر معظم انقلاب اسلامی به دلیل حساسیت به حفظ سلامتی مردم، تردید‌های جدی تخصصی و بی‌اعتمادی به دشمن با خرید واکسن‌های انگلیسی و آمریکایی مخالفت کردند.

 

در این میان جریان ضدانقلاب با موج‌سواری بر روی دستور مقام معظم رهبری، سلامت مردم را به مسائل سیاسی گره زد.

 

تا روز قبل از دستور مقام معظم رهبری کماکان مسئولین ذی‌ربط در کشور به دنبال خرید واکسن آمریکایی بودند. رئیس هلال‌احمر از آخرین هماهنگی‌ها برای دریافت ۱۵۰ هزار دوز واکسن فایزر (اهدایی خیرین در آمریکا) سخن می‌گفت و متولیان در وزارت بهداشت نیز از نهایی شدن قرارداد یک‌میلیون واکسن از مجموعه کوواکس سخن می‌گفتند. واضح بود که مقامات بهداشتی خطر ورود این واکسن‌ها و دستور رهبر معظم انقلاب را جدی نگرفته بودند.

 

البته رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر لزوم استمرار مراقبت‌های بهداشتی مردم و انجام وظایف مسئولان برای مقابله با کرونا، گفتند: برخی تجربه‌های خوب، موفق و امتحان پس داده دارویی در زمینه کرونا وجود دارد که مسئولان هم آن‌ها را تصدیق می‌کنند، این موارد نباید انکار شود بلکه باید موردبررسی قرار بگیرد.

 

ایشان همچنین با تزریق و تمجید واکسن ایرانی، این پیام را ارسال کردند که دیپلماسی پزشکی جمهوری اسلامی، فارغ از خطرات مرسوم و موجود میان واکسن‌هایی غربی است و خریداران محصولات ایرانی در حوزه مبارزه با کووید-۱۹ می‌توانند بدون اضطراب و نگرانی آن‌ها را به کار گیرند.

 

باگذشت زمان و انتشار گزارش‌های فراوان در خصوص تبعات استفاده از واکسن‌های فایزر و مدرنا بود که به‌تدریج جامعه پی به استدلال منطقی دستور رهبر معظم انقلاب پی بردند. به عنوان نمونه، یک مقام ارشد علمی آمریکایی اعلام کرد که واکسن فایزر و بیونتک بیشتر از سایر واکسن‌ها واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند. علاوه بر این، همسر یک پزشک آمریکایی که شوهرش را از دست داد در صفحه فیس‌بوکش تأکید کرد او به دلیل تزریق واکسن فایزر جان خود را از دست داده است. دکتر گریگوری مایکل اولین دوز واکسن فایزر را در ۱۸ دسامبر (۲۸ آذر) ۲۰۲۰ در فلوریدا دریافت کرده بود.

 

از همان ابتدا هم مشخص بود که تولید واکسن‌های فایزر و مدرنا در آمریکا بدون در نظر گرفتن استاندارد‌های تولید واکسن انجام شده بود و استفاده زودهنگام از آن‌ها در ایالات‌متحده و انگلیس بیشتر جنبه سیاسی داشت.

 

برای اثبات سیاسی بودن استفاده از واکسن فایزر همین کافی است که در ماه دسامبر ۲۰۲۰ مارک میدوز رئیس کارکنان کاخ سفید در یک تماس تلفنی به رئیس سازمان غذا و دارو آمریکا گفته بود که واکسن فایزر را تأیید کند یا آماده استعفا شود. این امر پس‌ازآن اتفاق افتاده بود که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در توییتی سازمان غذا و دارو را یک لاک‌پشت بزرگ، پیر و کند نامید و به استفان هان گفته بود: واکسن لعنتی را الآن توزیع کنید. ترامپ به دنبال این بود حتی واکسن بدون آزمایش‌های لازم در زمان دولت خودش تولید شود. به نوشته واشنگتن‌پست، هشدار میدوز سبب شد سازمان غذا و داروی آمریکا زمان‌بندی تأیید واکسن فایزر را زودتر اعلام کند.

 

این در حالی است که واکسن‌های فایزر و مدرنا برپایه mRNA ساخته شده‌اند؛ حتی فرانسوی‌ها هم اعلام کردند عوارضی، چون سرطان دارند، اما واکسن‌های دیگر بر پایه ویروس‌های ضعیف شده، کشته‌شده و یا ساب ژنیک هستند و عوارض خاصی نخواهند داشت، مانند واکسنی که در داخل کشور ساخته شده است.

 

در همین رابطه یکی از اعضای کمیته ملی تحقیقاتی واکسن کوویران اعلام کرد که در تولید دو واکسن مورد تأیید آمریکا تکنولوژی جدید استفاده شده است و عوارض آن مشخص نیست. چندین نفر در کشور‌های متعدد بعد از تزریق این واکسن‌ها به علت‌های مختلف فوت کرده‌اند.

 

در خصوص مخاطرات فنی واکسن‌هایی که مراحل تست را به خوبی نگذرانده‌اند نیز علیرضا وهاب‌زاده مشاور وزیر بهداشت در توئیتی نوشت: کدام متخصص عاقلی مسئولیت واکسنی را قبول می‌کند که برای نخستین بار با روشی متفاوت از فناوری‌های معمول ساخته شده و پیامد‌های طولانی‌مدت آن روی ساختار ژنتیکی مشخص نیست؟!  و شرکت سازنده هم از کشور‌ها برائت‌نامه می‌گیرد که در صورت مشاهده عوارض شدید، حق هرگونه ادعایی را از خود سلب کند!

 

دومین استدلالی که دستور مقام معظم رهبری مبنی بر عدم استفاده از واکسن‌های آمریکایی و انگلیس بر آن بنا شده بود پیشینه تاریخی جنایت‌کارانه آمریکا است.

 

دکتر گریوز در کتابی تحت عنوان شواهدی برای تولید ایدز در آزمایشگاه نوشته است که چگونه شرکت داروسازی فایزر بر اساس اسناد و مدارک دقیق جلوی چشم سازمان بهداشت جهانی دست به تولید انبوه میلیون‌ها گالن واکسن رایگان آبله، هپاتیت، آنفولانزا و فلج اطفال و ارسال آن‌ها به مقصد آفریقا می‌کند. واکسن‌هایی که درواقع، حاوی ویروس ایدز بودند. او بر اساس اسناد محکم و بلامنازع، پروژه فوق سری «اسپشال وایرس پنتاگون» را در سال ۲۰۰۱ رسوا می‌کند.

 

مستندات این کتاب نشان می‌دهد فایزر هم مثل سازمان بهداشت جهانی از بازو‌های اجرایی دولت فدرال آمریکا در عملیاتی کردن پروژه‌های قتل‌عام بیولوژیک هستند.

 

موضوع مهم دیگری که پایه‌ای برای استدلال عدم استفاده از واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی است، قاعده شرعی دفع ضرر محتمل است که بنا به نظر بسیاری از فق‌ها این قاعده را درباره پاره‌ای امور مهم دنیوی که شارع به رعایت احتیاط در آن‌ها اهتمام داشته است، مانند جان، عِرض و مال زیاد، می‌توان جاری دانست.